Bankalardan şikayetçi olmayan galiba yok. Şikayetler iki noktada yoğunlaşıyor; kredi kartı aidatı ve bankacılık hizmetlerinden alınan ücretler. Aslında mevduatta reel faizin negatif seyrediyor olması gibi, kredi faizlerinin görece yüksek bir düzeyde bulunması gibi daha temel sorunlar var. Ama kamuoyunda dikkatler kredi kartı aidatına ve bankacılık hizmetlerine yönelmiş durumda.
Hep aynı görüşü dile getirdik, bir kez daha altını çizelim; kredi kartı aidatlarına ilişkin şikayetin fazla bir anlamı yok. Çünkü bu tutar, önemli bir tutar değil. Kart aidatına odaklanıp, diğer yükleri gözden kaçırmak gibi bir durum oluşuyor. Sorun başka yerlerde, yük başka yerlerde. Eğer illa kredi kartına eğileceksek, buradaki sorun kredi kartına uygulanan faizde.
Mevduat bankalarının bu yılın ilk beş ayındaki faiz gelir ve gideriyle faiz dışı gelir ve giderini masaya yatırdık. Bu rakamları geçen yılın aynı dönemiyle kıyasladık ve bilgi olması açısından geçen yılın tümüne ilişkin gerçekleşmeyi de aktardık. Üstünde durulması gereken ilginç göstergeler oluştu.
Hizmet geliri-personel gideri
Bankaların faiz giderleri dışındaki en önemli gider kalemlerinin başında personel giderleri geliyor. Ama öbür tarafta öyle bir faiz dışı gelir kalemi var ki, personel giderini tümüyle karşılayabiliyor. İşte o faiz dışı gelir kalemi, bankacılık hizmetlerinden sağlanan gelir.
Mevduat bankaları bu yılın ilk beş ayında bankacılık hizmetlerinden 6.5 milyar lira gelir elde ettiler. Aynı dönemde personele yapılan tüm ödeme ise 6.1 milyarı ancak buldu. Geçen yılın aynı döneminde hizmet gelirleri 5.6 milyar olmuş, personel giderleri ise 5.1 milyarda kalmıştı.
Rakamlardan da açıkça görüldüğü gibi, bankalar, verdikleri hizmet karşılığı elde ettikleri gelirle tüm personel harcamalarını karşılayabiliyorlar.
İlk beş aylık verilere göre, bankacılık hizmetleri gelirleri, faiz dışı gelirlerin yaklaşık yüzde 55'ini oluşturuyor. Kredilerden alınan ücret ve komisyonların payı yüzde 15, diğer faiz gelirlerinin payı ise yüzde 30 düzeyinde bulunuyor.
İlk beş ayda 6.1 milyar lira olan personel giderleri toplam faiz dışı giderler içinde yüzde 33 pay alıyor. Verilen ücret ve komisyonların payı yüzde 7 düzeyinde. Faiz dışı giderlerin en büyük bölümü ise "diğer giderler"den oluşuyor. Bu kalemin payı yüzde 60.
Mevduata 1 veriyor, krediden 2 alıyor
Mevduat bankalarının mevduata ödedikleri faizle kredilerden elde ettikleri faiz arasında da müthiş bir uçurum var ve bu uçurum giderek açılıyor.
Mevduat bankaları, geçen yılın ilk beş ayında mevduata 17.8 milyar lira faiz ödedi. Buna karşılık aynı dönemde kredilerden elde edilen faiz 28.9 milyar lira oldu. Yani bir başka ifadeyle mevduata ödenen her 100 liralık faize karşılık 162 liralık kredi faiz geliri elde edildi.
Bu yıl ise denge bankalar lehine daha da açıldı. Topladıkları mevduata ilk beş ayda 14.3 milyar lira faiz ödeyen bankalar, açtıkları kredilerden aynı dönemde 31 milyar lira faiz geliri elde etti. Yani, mevduata ödenen her 100 liralık faize karşılık kredilerden 216 lira faiz alınmış oldu.
Böylece, 100 liralık faiz giderine karşılık olarak elde edilen faiz geliri bir yıl içinde 162 liradan 216 liraya çıktı. Yani bir yılda tam yüzde 33'lük bir artış sağlandı.
Faiz geliri de düştü, gideri de...
Mevduat bankaları ilk beş ayda 41.3 milyar lira düzeyinde faiz geliri elde etti. Faiz geliri, geçen yıla göre yüzde 2.3 azaldı.
Ancak giderdeki azalma çok daha yüksek oranda oldu. Geçen yılın ilk beş ayında 23.9 milyar lira olan faiz gideri, yüzde 22 azalarak bu yıl 18.6 milyar liraya geriledi.
Böylece geçen yıl 18.4 milyar lira olan net faiz geliri, yüzde 23.4'lük artışla 22.7 milyar liraya yükseldi.
Faiz dışı gelir-gider durumu
Bankaların faiz dışı gelirlerinde en büyük kalem bankacılık hizmetlerinden alınan gelir. Girişte de vurguladık, bu kalemden elde edilen gelir, tek başına personel giderlerini rahatlıkla kapatıyor.
Ancak bankalar faiz dışı toplam gelir-gider dengesi açısından artıda değil, ekside. Beş aydaki toplam faiz dışı gelir 11.9 milyar lira oldu, gider ise 18.5 milyar lirayı buldu. Giderin böylesine yüksek gerçekleşmesine "diğer faiz dışı gider" kalemi yol açıyor. Bu kalemdeki gider beş ayda 11.1 milyar lira düzeyinde oluştu.
Bu değerlere göre bankalar faiz dışı işlemlerden ilk beş ayda 6.6 milyar lira zarar etti.
Beş ayda 10.5 milyar net kar
İlk beş ayı 18.7 milyar lira net faiz geliriyle kapatan bankaların toplam faiz dışı net zararı 5.2 milyar lira oldu. Ayrılan 2.9 milyar liralık vergi provizyonundan sonra ilk beş aydaki net kar 10.5 milyar lira olarak gerçekleşti.
Mevduat bankaları geçen yılın ilk beş ayını 8.7, geçen yılın tümünü ise 21.6 milyar lira net karla kapatmışlardı.
60 çeşit ücret ve komisyon alınıyor
Bu sayıyı, geçen ay yaptığı açıklamada Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı dile getirmişti. Yazıcı, yoğun şikayetlere konu olan masraf ve komisyonlarla ilgili olarak bir anlamda itirafta da bulunmuş ve "5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca bankalar, faiz dışında sağlanacak diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak masrafların niteliklerini ve sınırlarını serbestçe belirleyebilmektedir" demişti.
Yazıcı açıklamasında, bankaların tüketiciden faiz dışında aldıkları ücret, komisyon ve masrafların Bakanlık görüşü alınmak suretiyle BDDK tarafından belirlenmesinin öngörüldüğünü ve bu konunun 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında düzenleneceğini bildirmişti.