Putin, 18-19 Ağustos tarihlerinde Azerbaycan’ı ziyaret etti. Rusya için ziyaretin en önemli konusu Güney Kafkasya’da oluşacak barış ortamında Rusya’nın rolünün arka plana bırakılmasını önlemek. Ziyaret sonunda ortaya çıkan sonuç, Rusya tarafından Ermenistan’a gözdağı verildiği yönünde.
Batı'nın son zamanlarda Ermenistan-Azerbaycan arasındaki barış sürecinde daha aktif hale gelmesi Rusya’yı rahatsız ediyor. Rusya, barış sürecinde bölge için “ilk danışılan olma” konumunu devam ettirmek isteyecektir.
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış görüşmelerinde ilerleme sağlanıyor gibi gözüküyor. Ancak Azerbaycan ve Rusya'nın istediği, Ermenistan’ın karşı olduğu ‘Zengezur Koridoru’ daha sonra ele alınmak üzere barış antlaşması taslağından çıkarıldı.
Koridorun askeri ve ekonomik sorumluluğu Rusya’ya bırakılacaktı. Ziyaret sırasında Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Ermeni yönetiminin Zengezur Koridoru konusunda üç ülkenin yaptığı anlaşmayı sabote ettiğini, bu yaklaşımın amacını anlamanın zor olduğunu belirtti.
Rusya Devlet Başkanı Putin ise konuya değinirken Rusya’nın Azerbaycan ve Ermenistan’ın üçlü anlaşmalara dayalı bir barış antlaşmasını imzalamasına her şekilde katkıda bulunmaya devam edeceğini belirtti.
Putin, Rusya’nın Sovyet döneminden ilgili belgelere sahip olduğunu, sınırın belirlenmesini desteklemeye hazır olduklarını belirtirken, sınır ötesi yolların açılmasını ve insani bağların kurulmasını akılda tuttuklarını belirtmesi Ermenistan’a gözdağı olarak algılanabilir.
Ermenistan Başbakanı Paşinyan, 2018'de başbakan olmadan önce Ermenistan'ın dış politikasını Batı yanlısı bir yönelime dönüştürme niyetini açıklamıştı. II. Karabağ savaşında ise Batı yanlısı tutumunun karşılığını beklediği desteği görmeyerek aldı. Rusya, Ermenistan’a Batının yardım edemeyeceğini gösterdi.
Rusya tarafından Ermenistan-Rusya ilişkisi hala stratejik ittifak olarak tanımlanıyor. Bağımsız Devletler Topluluğu, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ve Avrasya Ekonomik Birliği'nin bir üyesi olan Ermenistan için ilişkinin tanımı ise politik, askeri ve ekonomik anlamda bağımlılık demek.
Rusya, Ermenistan'ın başlıca silah tedarikçisi durumunda. Ayrıca Ermenistan topraklarında iki askeri üssü bulunuyor. Bağımlılık ekonomik açıdan çok daha derin. Rusya, Ermenistan ekonomisinin kilit sektörlerinin hepsini kontrol ediyor. Gaz tedarikinde tekel konumunda. Ülkenin elektrik iletim ağlarının tümünü kontrol ederken Metsamor nükleer santralinin işletimi için de gerekli uranyumu sağlıyor.
Bunların yanında demiryolu taşımacılığı, telekomünikasyon ve gıda üretim sektörleri Rusya tarafından kontrol ediliyor. Rusya, Ermenistan'ın buğday ithalatında da tekel konumunda. İki ülkenin ticareti Ukrayna krizinden sonra daha da arttı.
Paşinyan, Rusya’ya olan bağımlılığı azaltma stratejisi güderken ülkesinin ekonomisini nasıl millileştireceği ve ülke güvenliğini nasıl sürdürebileceği konularında hiçbir stratejiye sahip değil.
Bu noktada Batı, Ermenistan ekonomisi için değişim yaratabilecek bir girişimde bulunabilme şansına sahip olabilir mi? Kısa ve hatta orta vadede bence zor. Peki, Ermenistan’ın askeri güvenliğini garanti edebilir mi? Bence bu daha da zor. Her ikisi de Rusya’nın büyük kayıplara uğrayıp, sistem dışına çıkarılmasıyla mümkün olabilecek durumlar. Bence bu olasılık da zor.
Bu durumu Paşinyan da anlamış görünüyor. Paşinyan ile hareket eden Batı yanlısı gruplar, Ermeni hükümetini AB'ye katılım referandumu düzenlemeye çağırdıklarında Paşinyan, bir referandum düzenlemeden önce AB'nin Ermenistan'ı kabul etmeye hazır olup olmadığını netleştirmesi gerektiğini ifade etti. Kısacası Paşinyan, Gürcistan ya da Ukrayna olmak istemiyor.
Ermenistan bağımsızlığını kazanmasına rağmen bağımsız olamamış, Rusya, Batı ve Ermeni diasporası arasında sıkışmış, artık karın doyurmayan Türk nefretini bir tutkal olarak kullanmaktan yorulan bir yapıya sahip.
Bağımsız bir Ermenistan’ın yaratılabilmesi Azerbaycan ile barış görüşmelerine ve Türkiye ile yeniden sağlıklı ilişki kurmasına bağlıdır. Bu durum Ermenistan'ın Batı ile bütünleşmesi için de bir alan yaratabilecektir.
Bugün Ermenistan bu ortamı yaratmak için çok istekli davranmadığına göre Putin’in ziyareti sonrası Azerbaycan ‘Zengezur Koridoru’ konusunun nasıl ve ne kadar sürede çözüleceğini muhakkak anlaşma metnine koydurmak isteyecek ya da Ermenistan inadından vazgeçip ‘Zengezur Koridoru’nu anlaşma içinde kabul edecektir.
Lavrov ve Putin’in konuya yaklaşımı ‘Zengezur Koridoru’nun Rusya için öneminden çok Ermenistan’ın Rusya’nın liderliğinde yaptığı anlaşmadan Batı etkisiyle istediği değişiklik talebidir.