TARIM DÜNYASINDAN / Ali Ekber YILDIRIM e-mail:aey@dunya.com Avrupa'da süt üreticileri bir süredir sokakta. Üretim maliyetlerinin çok yüksek olduğunu, buna karşılık süt fiyatının düştüğünü ve zarar ettiklerini belirten Avrupalı süt üreticileri çeşitli eylemler yapıyor. Almanya'da binlerce üretici, süt fiyatının maliyetlerinin altına düştüğünü belirterek fabrikalara süt vermeyi durdurdu. Alman üreticiler, maliyeti 38 cent (Euro) olan bir kilo çiğ sütün 30 cente alındığını, bu şekilde üretim yapamayacaklarını söylüyorlar. BBC'nin geçen hafta tüm dünyaya duyurduğu habere göre, üreticiler ülkede 100'den fazla süt ve süt ürünü tesisinin etrafını traktörlerle çevirerek süt girişini engellediler. Benzer bir eylem Hollandalı süt çiftçileri tarafından gerçekleştirildi. Ülke süt üretiminin yüzde 30'unu sağlayan ve 4 bin 500 üyesi olan Dutch Dairymen Board, mandıralara süt satışını durdurdu. Hollandalı sütçülerin de eylem yapmasının gerekçesi aynı, süt üretim maliyetinin yükselmesi ve fiyatın düşmesi. Avrupa'da süt fiyatı gerçekten çok mu düşük? Ziraat yüksek mühendisi Hayri Tuna Yükselen'in yaptığı araştırmaya göre örneğin üreticilerin eylem yaptığı Almanya'da 2004'ten 2007'ye kadar 3 yıl boyunca süt fiyatı hemen hemen aynı seviyede seyrediyor. Çiftlik kapısında KDV hariç süt teslim fiyatı 2004, 2005 ve 2006'da ortalama 28 cent. 2007'nin ikinci yarısında Avrupa'nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Almanya'da da fiyatlar artmaya başladı. 2007 sonunda fiyat 41 cent'e kadar çıktı. Bu artış trendi 2008 başında da sürdü. O dönemde tüketicileri korumak amacıyla bazı önlemler alındı. Ancak, fiyat artışının Çin'in süt tozu talebinden kaynaklandığı ifade edilmişti. Almanya'daki üreticiler bugünlerde 30 cent'e süt satmak zorunda kalınca eylemler başladı. Yıllarca süt üretimini destekleyen, sütte ortak piyasa düzeni uygulayan ve 1971'den beri kaliteli süte yüksek fiyat politikası uygulayan Avrupa Birliği'nde süt üreticileri "Maliyetlerimiz çok yüksek, zarar ediyoruz" diyerek eylem yapıyorsa, Türkiye'de süt sektörünün kendisini sorgulaması gerekmez mi? Türkiye'de süt üreticilerinin maliyetleri Avrupa'dan daha düşük değil. Yem fiyatlarındaki artış yüzde 100'ün üzerinde. İşletme büyüklüğü Avrupa'nın çok altında. Bu nedenle Türkiye, verimlilikte de çok geride. Daha da önemlisi Türkiye'de süt politikasını, fiyatını belirleyen ortak piyasa düzeni yok. Kaliteli süte yüksek fiyat politikası yok. Çünkü kaliteyi belirleyen bir mekanizma yok. Sütü alan sanayici analiz yapıp kaliteyi belirliyor. Buna göre bir kalite primi veriyor. Ancak bu sağlıklı bir işleyiş değil. Bu nedenle üreticiler arasında "kalite" tartışması yaşanıyor. Son yıllarda sektöre yatırım yapan belli büyüklükteki işletmeler, kooperatiflerin ve köylülerin sütünü "kalitesiz" olmakla suçluyor. Kalitenin belirlenmesi için bağımsız analiz laboratuvarlarının kurulması ve kaliteli süte yüksek fiyat verilmesi şart. Türkiye'de çiğ süt fiyatı 53 kuruş civarında. Bu, Alman üreticilerin, Hollandalı üreticilerin fiyatından çok daha düşük. Türkiye'de süt fiyatı neye göre belirleniyor? Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) internet sitesinde "Türkiye'de süt fiyatı sizce serbest piyasa koşullarında mı oluşuyor" diye soru yöneltti. Ankete 4 bin 835 kişi katıldı. Yüzde 92'si "hayır" yanıtı verdi. Yüzde 6,8'i "evet" geri kalan yüzde 1,2'si "bilmiyorum" dedi. Başka söze gerek var mı?