Orhan Veli İstanbul'u dinliyor gözleri kapalı. Biz ise bazı yorumları dinliyoruz, yorumcuları görmemek için gözlerimiz kapalı...
Orhan Veli İstanbul'u dinlerken mest oluyor. Biz ise profesör unvanı almış bazı yorumcuları dinlerken kahroluyoruz...
Orhan Veli övgüler düzüyor İstanbul'a. Biz ise üzülüyoruz bu profesör unvanlı kişilerden ders almak durumunda kalan öğrenci arkadaşlara.
Şubat ayı ödemeler dengesi verileri açıklandığında net hata noksana bakıp kaynağı belirsiz "valiz valiz" para geldiği yorumları yapılmıştı. Aslında "valiz valiz" bile değildi bu para, "uçak uçak" denmeliydi; öylesine çoktu çünkü, tam 4.3 milyar dolardı. Hele Merkez Bankası'na "Bu paranın kaynağını açıklasın" denmiyor muydu; çok hoş ve de boştu bu eleştiri doğrusu. Merkez Bankası, hesaben ortaya çıkan bu tutarın nereden kaynaklandığını bilse, o kaleme yazmaz mıydı?
Mart ayına geldik, "kaynağı belirsiz para girişi" bıçak gibi kesilmiş ve yalnızca 91 milyon dolar olmuştu. Ama şubatta gelen "uçaklar dolusu" para, tahmin edilenden de fazla değil miymiş! Meğer şubatta 4.3 milyar değil, 4.7 milyar dolar gelmiş. Görüyor musunuz, kaynağı belirsiz paranın miktarını bile sağlıklı ölçememişiz.
Yine "Finanse edildiği sürece"
Merkez Bankası dün ödemeler dengesinin mart verilerini açıkladı ve bir süredir 5'inci ve 6'ncı el kitabına göre ilan edilen verilerde artık tümüyle 6'ncı el kitabı esas alınmaya başlandı. Bu yeni bir durum da değil, Merkez Bankası geçen yıl ağustosta bu takvimi duyurmuştu zaten. Bu geçiş ve açıklanan verilerde yıllardır alışık olunan 5'inci el kitabına göre tasnifi bulamamak biraz sıkıntı yaratabilirdi. Biraz da bu düşünceyle, söz konusu geçişin nasıl yorumlandığını izlemeye çalıştım.
Ama bu temel değişiklik üstünde duran pek olmadı. Olabilir, herkes yeni sistemi birden özümsemiştir. Ama, bu yeni sisteme pek değinmeyenler, değinme gereği duymayanlar, hala ama hala, bıkmadan, usanmadan, adlarının önünde taşıdıkları unvanın hakkını verme özeni göstermeden "Cari açık finanse edildiği sürece sorun yok" demeye devam ettiler. Bunu söyleyenlere, "Kredi kartı bakiyen yeterli değilse, satıcı nezdinde itibarın yoksa ve borçlanamıyorsan, bankadan kredi alıp ödeyecek gücün yoksa bir mendil bile alamazsın" demek geliyor. "Ödeme yapacak araçlara sahip değilsen, o zaman da cebindeki parayı kullanmak durumunda kalırsın, yani ödemeler dengesindeki karşılığı itibariyle rezerv kullanırsın" demek istiyor insan.
Anlı şanlı profesörümüz konuşmaya devam ediyor: "Finanse edildiği sürece yabancılar da Türkiye'nin ödemeler dengesi sorununu pek dert etmez..."
Yine finanse edilemedi!
Ama bunu söyleyen saygıdeğer hocalarımız, mart ayı verilerini inceleyip, aslında söz konusu ayda cari açığın finanse edilemediği gerçeğini görmüyor, göremiyor. Mart ayında finans hesabından yeterli giriş sağlanamadığı için Merkez Bankası rezervinden 6.6 milyar dolar gibi rekor bir kullanım gerçekleştirilmiş. Bu rakam, gerçek anlamda bir rekora işaret ediyor. Şimdiye kadar bir ayda hiç bu miktarda bir rezerv kullanımı söz konusu olmamıştı.
İşte bundan habersiz bazı akademisyenler, "Ya bir de cari açığı finanse edemeseydik" diyerek ekranlarda boy göstermeye devam ediyor.
Açık artma eğilimi gösteriyor
Ödemeler dengesini okuma cehaletine değinmekten, cari açığın nasıl seyrettiğine değinmeye ancak sıra geldi. Çok şaşılacak bir durum yok; ne mart ayı açığında, ne yıllık açıkta. Cari denge mart ayında yaklaşık 5 milyar dolar açık verdi, ilk çeyrekteki açık 11 milyar dolara yaklaştı, mart itibariyle yıllık açık da 45.5 milyar dolara çıktı. Kaldı ki, bu yıl yeniden "canlanan" altın ihracatı olmasaydı rakamlar daha olumsuz gelecekti.
Yıllık açığın yönünü hafiften yukarı çevirdiği dikkati çekiyor. Dış ticaretteki olumsuz gidiş yüzünden bu beklenen bir durum. Umalım olumsuzluk daha da keskin bir hal almasın.
6'ncı el kitabına geçildi
Merkez Bankası bir süredir ödemeler dengesi istatistiklerini 5'inci ve 6'ncı el kitabına göre oluşturup açıklamaktaydı. Geçen yılın ağustos ayında yapılan duyuruda, her iki el kitabına göre açıklamanın mart ayına kadar sürdürüleceği belirtilmişti. Mart ayıyla birlikte artık ödemeler dengesi açıklaması yalnızca 6'ncı kitaba göre yapılmaya başlandı.
Merkez Bankası'nın web sayfasında, ödemeler dengesindeki bu tanım değişikliğine ilişkin detaylı bilgi yer alıyor. Öngörülen değişikliklerle ilgili olarak çok özet biçimde şu bilgi veriliyor.
"Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonuna ilişkin standartlar güncellenirken, derleme yöntemine ilişkin kavramlar temel olarak aynı kalmıştır. Dolayısıyla cari işlemler hesabı, sermaye hesabı, finans hesabı ve net hata ve noksan kalemlerinde 5'inci el kitabı ve 6'ncı el kitabı sunumları arasında rakamsal olarak herhangi bir fark olmayacaktır. Yeni sunumda en önemli değişiklik kalemlerin işaretleme sisteminde meydana gelmiştir.
Buna göre, varlık artışları ve yükümlülük azalışlarının negatif işaretle, varlık azalışları ve yükümlülük artışlarının pozitif işaretle takip edildiği sistem terk edilmiştir. Yeni işaretleme sistemi aşağıdaki gibi olacaktır:
Ödemeler dengesi finans hesabının yeni işaretleme sistemi, uluslararası yatırım pozisyonu ile tutarlı olacaktır; şöyle ki, pozitif işaret varlık ya da yükümlülüklerde artışı, negatif işaret varlık ya da yükümlülüklerde azalışı gösterecektir. Varlık ve yükümlülük işlemlerinin netinin hesaplandığı hesap bakiyeleri pozitif veya negatif olabilecektir.
6'ncı el kitabı formatındaki finans hesabının bakiyesi, 5'inci el kitabı formatındaki finans hesabının net bakiyesi ile ters işarete sahip olacaktır. Diğer bir ifadeyle, 5'inci el kitabında finans hesabındaki net girişler pozitif işaretle gösteriliyorken, 6'ıncı el kitabında finans hesabındaki net girişlerin işareti negatif olacaktır."