Anadolu'da olan biteni iyi okuyamaz isek, hem Anadolu hem ülke ekonomisi uzun süre toparlanamaz.
Anadolu'da hem tarımda hem de imalat sanayiinde üretim geriledi. Hatta durdu.
İmalat sanayiinde üretimin gerilemesinin ve durmasının ana nedeni kriz rüzgârı. Fakat tarımda üretim kriz rüzgârından önce gerilemeye başlamıştı. Hayvancılığı, hububat üretimini, meyve ve sebze üretimini önemsemez olduk. Üretici para kazanamayınca üretemez oldu. Tarım geliri azaldı.
Son yıllarda Anadolu'da imalat sanayiinde önemli gelişmeler oldu. KOBİ diye adlandırılan küçük ve orta ölçekli işletmelerde önemli yatırımlar gerçekleştirildi. KOBİ'ler, iç piyasa yanında ihracata yöneldi. Bankaların da teşvikiyle KOBİ sahipleri önemli büyüklüklerde kredi kullandı. Borçlanarak yatırım yaptı.
Kriz rüzgârı karşısında KOBİ'ler iç ve dış pazara mal satamaz duruma düştü.
Tarımda üretim yapanların traktör, tohumluk, mazot, gübre, ilaç kredilerinden borçları var. KOBİ sahiplerinin makine ve teçhizat yatırımları için kullandıkları kredilerden borçları var.
Anadolu'daki tüccarın, esnafın, nakliyecinin, bakkalın, kasabın müşterilerinden alacakları var ama başkalarına da borçları var.
Açık anlatımıyla, Anadolu'da dönen büyük bir üretim çarkı vardı. Bu çark dönmeyince, durunca, istihdam-gelir-tüketim geriliyor.
Üretimden gelir sağlayamayanlar, mecburen birikimlerini bozduruyor. Anadolu halkının geleneksel birikimi olan altınlar işte bu nedenle satılıyor.
(Bir ara açıklama: Gelirin kaynağı üretimdir. Üretmek demek katma değer yaratmak demektir. Katma değer, bir mal ve hizmetin çıktı fiyatı ile girdi fiyatı arasındaki farktır. Üretimin her aşamasında, mal ve hizmete eklenen değerdir. Katma değeri dört faktör yaratır. Ve katma değeri paylaşır. Doğa (kira), Emek (ücret), Sermaye (faiz) ve Müteşebbis (kâr) alır.
Anadolu halkının üretimin gerilemesi, durması sonucu işsizliğin artmasına ve gelirlerinin düşmesine bağlı olarak altına bağlı birikimlerini satmak zorunda kalması kötüdür. Üzücüdür. Ama daha da kötü bir gelişme olasılığı var. Üretimdeki gerileme devam ederse üretim araçları elden çıkarılacak.
İnekler kesilecek. Tarlalar satışa çıkarılacak. Son yıllarda yapılan KOBİ yatırımları haraç mezat pazara dökülecek. Üretim araçları (inekler, tarlalar, imalathaneler, makineler, atölyeler, fabrikalar) satılmaya başlarsa, eski güzel günlere geri dönmenin kapısı kapanmış olur.
Üretim tesisleri (özellikler makineler, fabrikalar) "Bugün sat, yarın yenisini alırsın ve üretime başlarsın" türü değerler değildir. Her duran tesis, kapanan işletme yılların birikimi yanında müteşebbis gücünün, deneyimli emek gücünün yok olması demektir.
Önceki gün açıklanan ve üretimdeki hızlı gerilemeyi sergileyen sanayi üretim endekslerini bu açıdan değerlendirmekte ve tehlikenin boyutunu görmekte yarar vardır.
Seçim önemli ama geçim daha önemli. Üretemeyen ve geçinemeyen insanlar kendi derdinde, politikacılar ve iktidar kendi derdinde.