Türkiye, İran'dan aldığı doğalgaz karşılığında artık altın ihraç etmeyecekse ABD anlamsız yere yaptırım uygulamasına girişiyor demektir.
İran'a dönük altın ihracatı öyle görünüyor ki en azından bir süre gündemden düşecek. Ekim ayına ilişkin veriler böyle bir tabloya işaret ediyor. Her ne kadar ABD, Türkiye'nin İran'dan aldığı doğalgazın bedelini altın ihraç ederek ödemesini önlemeye dönük bir takım yaptırımları gündeme almaya hazırlanıyorsa da, Türkiye ve İran açısından takas benzeri bu ticaret zaten neredeyse sona ermiş durumda. Hem de yeni değil, son üç aydır durum böyle…
Ağustos ve eylül verilerini hatırlatarak Türkiye'nin İran'a eskisi gibi altın ihraç etmediğini geçen cuma günü yazmış ve ekim rakamlarının bir sürprize işaret edip etmeyeceğine bakmak gerektiğini belirtmiştik. TÜİK'in cuma günü açıkladığı dış ticaret verileri, İran'a bu yılın ikinci en düşük altın ihracatının ekim ayında gerçekleştirildiğini ortaya koydu. İran'a hiç altın ihraç edilmeyen ocak ayı hariç tutulursa şubatta 1.7 milyon dolarlık ihracat yapılmıştı, ekimdeki ihracat da 13.3 milyon dolar oldu. 13.3 milyon dolarlık ihracat, yaz aylarında rekorlar kırılan dönemle karşılaştırıldığında adeta sıfır ihracat demek.
İran'a ağustos ve eylül aylarında da önceki aylara göre çok az altın satılmıştı; ancak bu aylarda ve özellikle de ağustosta Birleşik Arap Emirlikleri'ne rekor düzeyde satış gerçekleştirilmişti. Bu kez Arap Emirlikleri'ne dönük satış da göreli olarak çok azalınca aylık ihracat son yedi ayın en düşük düzeyine geriledi. Nisan-ekim döneminin en düşük ihracatı ekimde gerçekleşmiş oldu.
İran, toplam altın ihracatında mart-temmuz döneminde yüzde 82 ile yüzde 99 arasında pay almıştı. Temmuz ayı, İran'a ihracatın ve bu ihracatın toplamdaki payının zirve yaptığı aydı. Temmuzda toplam 1 milyar 857 milyon dolarlık altın ihraç edilmiş ve bu ihracatta İran'ın payı 1 milyar 831 milyon dolarla yüzde 98.6'yı bulmuştu.
Toplam altın ihracatı ağustosta 2.1 milyar dolarla rekor kırarken, İran'ın payı yüzde 8.5'e kadar geriledi. Bu ülkenin payı eylülde yüzde 1.3'e ve son olarak ekimde yüzde 1.1'e indi.
İran'a yapılan ihracat son üç ayda önceki aylarla kıyaslanmayacak ölçüde azalmış, hatta sıfıra yaklaşmış olsa da, ilk on aydaki ihracatın yüzde 54'ü bu ülkeye yapıldı.
İran'ı yüzde 31 payla Birleşik Arap Emirlikleri ve yüzde 8 payla İsviçre izledi.
Ağustosla birlikte altın ihracatında İran'la Birleşik Arap Emirlikleri'nin adeta yer değiştirmiş olması, İran'a doğalgaz bedeli karşılığı yapılan ihracatın Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden gerçekleştirildiği görüşünün dile getirilmesine yol açtı. Ancak bu bir görüş ve bu görüşü doğrulamak, kesinleştirmek pek mümkün değil.
Ekim ayındaki durum
Ekim ayındaki 1.2 milyar dolarlık ihracatta ilk sırayı BAE aldı. Bu ülkeye ekimde 489 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirildi. Ancak, Arap Emirlikleri'ne ekim ayında yapılan 489 milyon dolarlık ihracat, önceki iki ay dikkate alındığında oldukça düşük kalıyor. Birleşik Arap Emirlikleri'ne ağustosta 1.9, eylülde 1.1 milyar dolarlık altın satılmıştı. Zaten eylüldeki 1.9 milyar dolarlık ihracat, bir ayda bir ülkeye gerçekleştirilen en yüklü ihracat olarak kayıtlara geçmişti.
İran'a dönük ihracatın adeta durmasıyla ihracat son yedi ayın en düşük düzeyine gerilerken, benzer bir eğilim ithalatta da gözleniyor. Ekim ayındaki altın ithalatı 271 milyon dolarda kaldı. İthalat, bu düzeyiyle nisan-ekim dönemindeki en düşük aylık gerçekleşmeyi göstermiş oldu.
Ekimdeki 271 milyon dolarla birlikte bu yılın ilk on aylık dönemindeki altın ithalatı yaklaşık 7 milyar dolar oldu. Aynı dönemde gerçekleştirilen altın ihracatı ise 11.9 milyar doları buldu. Bir başka ifadeyle bu yıl on ayda altın dış ticaretinde 4.9 milyar dolar fazla verildi.
İhracatın ağırlı İstanbul gümrüklerinden
Altın; inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, taklit mücevherci eşyası ve metal paralardan oluşan 71'inci fasıl kapsamında yer alıyor. Bu fasıl kapsamındaki dış ticarette altın önemli bir yer tutuyor.
İlk on ayda 14.3 milyar dolar olan 71'inci fasıldaki ihracatın 11.9 milyar doları altından oluştu. Aynı şekilde bu fasıldan gerçekleştirilen 7.7 milyar dolarlık ithalatın da 7 milyar doları altın.
Altının ne kadarının hangi gümrükten ihraç ve ithal edildiğine ilişkin rakamsal verilere sahip değiliz. Ancak 71'inci fasılla ilgili gümrük bilgileri, altına ilişkin olarak hangi gümrüklerin ön plana çıktığını ortaya koyuyor.
İlk on ayda 14.3 milyar dolar olan 71'inci fasıl ihracatının 9.4 milyar doları Atatürk Hava Limanı Yolcu Salonu Gümrüğü'nden, 3.4 milyar doları Atatürk Hava Limanı Kargo Gümrüğü'nden, 1.5 milyar doları da Sabiha Gökçen Havaalanı Gümrüğü'nden yapıldı.
On aydaki 7.7 milyar dolarlık 71'inci fasıl ithalatının ise 6.5 milyar doları AHL Kargo Gümrüğü'nden, 1.1 milyar doları AHL Yolcu Salonu Gümrüğü'nden gerçekleştirildi.
Türkiye'nin ilk on aydaki altın ihracatı 226.8 tonu buldu. Bu dönemde İran'a 124 ton altın ihraç edildi. İran'a dönük ihracatın 111 tonu nisan, mayıs, haziran ve temmuz aylarında gerçekleştirildi. Toplam ihracatta aylık rekor 40.6 tonla ağustosta kırıldı.
On aylık dönemdeki ithalat ise 142.3 ton oldu. İthalat, rekor düzeye 38.7 tonla temmuz ayında çıktı.