Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı kasım ayı ithalatının önceki dönemlerde ortaya çıkan eğilimin tersine göreli olarak yüksek geleceğini üstüne basa basa söylemişti. Nitekim öyle de oldu. Kasımda ithalat 2013 kasımına göre yüzde 0.2 de olsa artış göstererek 21.4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
İhracatta ise hayal kırıklığı yaşandı. Kasım ayı ihracatı, 13.1 milyar dolarda kaldı ve bir önceki yıla göre yüzde 7.5 geriledi. Böylece ihracat, bir önceki yılın aynı ayına göre 2013 yılının ekim ayında oluşan yüzde 8.3’lük gerilemeden sonra en büyük düşüşü göstermiş oldu.
Kasımda ihracatın azalması, ithalatın ise az da olsa artması, aylık bazda dış ticaret açığı rekorunun kırılmasıyla sonuçlandı. Kasımdaki 8.3 milyar dolarlık ticaret açığı, 2014 yılının en yüksek açığı olarak kayıtlara girdi. Elbette bu durum, ilk 11 aydaki oluşumu yansıtıyor.
İthalat artışının nedeni altın
Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı 10 Aralık’ta 2015 yılı para ve kur politikasını açıklarken kasım ayı ithalatının biraz yüksek geleceğini, bunun da altın ithalatından kaynaklanacağını söylemişti. Nitekim kasım ayında çok yüklü miktarda altın ithalatı gerçekleştiği gözleniyor.
TÜİK verilerine göre, kasım ayında tam 1 milyar 998 milyon dolarlık altın ithal edildi. Oysa ilk on aydaki ithalat 4.5 milyar doları ancak bulmuştu. Yani ilk on ayda, aylık ortalama olarak 450 milyon dolarlık, yalnızca kasım ayında ise yaklaşık 2 milyar dolarlık altın ithal edildi.
Kasımdaki 2 milyar dolarlık altın ithalatının 967 milyon dolarlık kısmı İsviçre’den, 521 milyon dolarlık kısmı Birleşik Arap Emirlikleri’nden, 210 milyon dolarlık kısmı da Güney Afrika Cumhuriyeti’nden gerçekleştirildi.
Altın ithalatının 2 milyar doları bulduğu kasım ayında, ihracat yalnızca 29 milyon dolar oldu. Altın ihracatı, ilk 11 ayda ise 3.2 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye 11 aydaki 3.2 milyar dolarlık altın ihracatının neredeyse yarısı olan 1.5 milyar dolarlık kısmını mart ayında yapmış, bu tutarda da İsviçre 1.3 milyar dolarla en büyük payı almıştı.
Petrol fatura da çıkarır!
Kasım ayında olağandışı sayılması gereken altın ithalatı olmasa toplam ithalatta 2013’e göre gerileme olacaktı. Bu açık. Ama kasım için asıl şaşırtıcı olan ihracatın gösterdiği düşük performans.
Kabul edelim, petrol fiyatları düşünce bunun Türkiye’nin çok lehine olacağını düşündük. Gerçi hala böyle düşünenler de yok değil. İthalat hızla gerileyecekti, bu dönemde kur yüksek seyrettiği için de ihracat adeta şaha kalkacaktı. Böyle olacağını varsaydık. Bir ülkenin geliri düşünce, harcamasının da azalacağı gerçeğini hiç görmedik, görmek istemedik. İşte sonuç ortada.
Türkiye’nin ihracatının kasım ayında en çok gerilediği ülkelere bakıyoruz, ilk sıralarda petrol fiyatlarının düşmesinden dolayı geliri azalan ülkeler var.
Irak’a ihracatımız yüzde 22, Rusya’ya ihracatımız yüzde 23 düşmüş. Bu eğilim devam edecek, bundan kaçış yok. Petrol fiyatı düşecek, karşı ülkenin geliri azalacak, ama onlar bizden aynı malı, aynı fiyata ve aynı miktarda almaya devam edecekler. Oh ne ala!
Sorun yalnızca petrolden dolayı geliri azalan ülkelerle de sınırlı değil ki. AB ülkelerinde sıkıntı var ve bizim en büyük pazarımız konumundaki bu ülkelere ihracatımızda da bir gerileme söz konusu. AB ülkelerine yönelik ihracatımızda kasımda yüzde 8.3 gerileme olmuş. İlk 11 ayda hala artıdayız, ama eğilim olumsuz yönde.
Kasım ayı verileri dış ticarette hiç de hoş bir tablo sergilemedi. Altın ithalatı her ay böyle yüksek gelmez, tamam. Ama ya ihracattaki azalma? Asıl sorunumuz bu zaten. Ve önümüzdeki dönemde canımız bu konuya çok sıkılacak gibi görünüyor.