ABD'de finansal kriz "iyi yönetilmiyor". Bu da riski yükseltiyor.
Bear Stearns'ün kurtarylmasy anla?masy kysa vadede rahatlyk sa?lasa da ?u anki görünüme bakylyrsa, ABD'deki kriz Yngilizce deyimiyle "iyile?meden önce daha da kötüle?mesi" muhtemel. Bir ba?ka ingilizce deyimle durumu "daha olabilecek en kötüsünü görmedik" ?eklinde de ifade edebiliriz.
Bu olasyly?yn en önemli sebebinin kamuoyuna bilgi aky?yndaki kysytlylyk (kysytlamalar?) ve yava?lyk oldu?unu dü?ünüyorum. E?er bu bilgi aky?y FED ve SEC'a da ayny kysytlylykla akyyorsa ya da bu iki kurumun "bilgi arayy?ynda" problem varsa sorun daha da büyük demektir. E?er böyleyse, bu kurumlaryn dü?tü?ü durumu da Yngilizce deyimiyle "overwhelmed" olarak ifade edebiliriz; en yakyn Türkçesiyle, "olayyn a?yrly?y altynda ezilmek."
En tanynmy? ve önemli Amerikan yatyrym bankalaryndan olan Bear Stearns, hatyrlayaca?ynyz gibi ABD yatyrym bankalary içinde ilk sorun ya?ayany olmu?tu. 2007 A?ustos'unda bankanyn iki sub-prime ka?yt fonu batma sorunlar ya?amy?ty. Hemen hemen e? zamanly olarak, sorun Avrupa'ya bula?my? ve ya?ananyn bir kriz ba?langycy olabilece?i dü?ünceleri bununla ba?lamy?ty. Aradan yedi ay geldi ve geçen hafta Bear Stearns'ün kendisi batma noktasyna geldi.
Düzenleyici kurumlaryn ve Amerikan Merkez Bankasy'nyn "afallady?y" ve bu geli?meleri "seyrediyor" ve "sonradan edilgen tepki veriyor" oldu?unu dü?ünmek oldukça korkutuyor insany. Ancak ?u ana kadar ya?adyklarymyz bu ihtimalin gerçek olabilece?ini gösteriyor. Bunu, (ele?tirilse de) FED'in 1998 yylyndaki, LTCM kurtarma operasyonundaki pozisyonuyla taban tabana zyt bir pozisyon olarak görüyorum.
Örne?in, FED'in 7 Mart'ta açyklady?y likidite önlemleri (Term Auction Facility ve 28 günlük repo) piyasada iyi algylanmakla birlikte "yangyn söndürme" önlemleriydi. Bear Stearns'ün ?u anda izledi?imiz (olasy) çökü? sürecinde de FED benzer tekil ve edilgen tepkileri veriyor.
Oysa, FED'in edilgenden etken duruma geçmesi gerekiyor. Sorun hyzla geni? alanlara yayylma sürecindeyken, FED ve SEC gibi kurumlaryn bu sürecin analizini bir tarafa byrakyn risk altyndaki varlyklaryn toplam miktary konusunda dahi akla yatkyn bir hesaby var my bilmiyoruz. Bu yüzden de piyasa her gün de?i?ik "allamelerin" yeni rakamlar ve senaryolarla kar?y kar?yya kalyyor. Bu da riskleri ve özellikle de genel bir güven bunalymy ihtimalini güçlendiriyor.
Son olarak, bizce çok önemli bir noktanyn altyny çizelim. Henüz ABD'de mudiler tarafynda mevduat bankalaryna yönelik güvensizlik sorunu olu?mady. E?er bu noktaya gelinirse kontrolün yeniden kazanylmasy çok zor olur. ?u anda böyle bir ihtimal dü?ük görünüyor ama bir krize hazyr olmanyn maliyeti böyle bir krizin do?uraca?y maliyetten çok daha dü?üktür. Mudiler arasynda henüz olmasa da özellikle ABD'de bankalar arasynda (hem ticari hem yatyrym bankalary) birbirlerine kar?y büyük bir güvensizlik var. Zaten bu yüzden, ABD Merkez Bankasy 40 sene sonra ilk kez ticari bir yatyrym bankasyna lender of last resort rolünü oynady (FED'in yatyrym bankalaryna kar?y bu tip bir sorumlulu?u yok).