Bağımsız 12 siyaset bilimciden oluşan “Onikiler” adlı bir heyet, 4 çemberden oluşan 21’nci yüzyıl Avrupa Birliği modelini oluşturdu. Mevcutta Türkiye’nin ikinci çemberde olacağı model, aralıkta AB liderlerine sunulacak.
Yeni yüzyıl ile birlikte Avrupa Birliği içerisinde “Nasıl bir AB?” tartışmaları başladı. Eski “doğu bloku” ülkelerini içine alan Avrupa Birliği’nin daha iyi yönetilebilmesi için Fransa’nın eski cumhurbaşkanlarından Valery Giscart d’Estaing “Avrupa Birliği Anayasası” hazırlamakla görevlendirildi. AB’de çok uzun bir süre bu “Avrupa Anayasa”sı üzerine çalışıldı, tartışıldı… AB Komisyonu Başkanı Romano Prodi tam da o dönemde “çok vitesli Avrupa” fikrini ilk kez dile getirdi. Prodi’nin “çok vitesli Avrupa”sı daha sonra “Çok Çemberli Avrupa”ya dönüştü.
Özetle, birinci çemberde “karar veren ülkeler,” ikinci çemberde “söz hakkı olan ancak oy hakkı olmayan ülkeler,” üçüncü çemberde “üye ülkeler,” dördüncü çemberde “komşu ülkeler” şeklinde bir yapı konuşuldu Brüksel koridorlarında… Aradan 20 yıl geçti…
Almanya ve Fransa, AB’nin genişlemesi tartışmalarına yön vermek amacıyla, bütün dinlerde kutsal olan ve Avrupa Birliği bayrağındaki yıldız sayısından hareketler “12 rakamı”yla örtüşen, bağımsız siyaset bilimci 12 kişilik bir uzman heyet oluşturdu.
“AB’nin Ukrayna, Moldova ve Batı Balkanlar ile birlikte 30 veya daha fazla üyeyle nasıl yönetilebileceğine dair somut öneriler içeren” raporu tamamlayan “Onikiler,” Avrupa Birliği’ne “Çok Çemberli Avrupa”yı önerdi. Fransız Olivier Costa ve Alman Daniela Schwarzer’in raportör olarak görev aldığı “Onikiler” heyeti, “Açık denizlerde yelken açmak: 21’inci yüzyıl için AB’yi reforme etmek ve genişletmek” adlı raporda, genişlemenin nasıl yapılacağına ilişkin de önerilerde bulundular.
“AB mevcut haliyle ne kurumsal ne de siyasi olarak yeni üyeleri kabul etmeye hazır değil” görüşüne yer verilen raporda, genişlemeden önce AB içerisinde sıkı yapısal reformlar yapılması gerektiği vurgulandı. Önümüzdeki aralık ayı zirvesinde AB liderlerinin “acil kararlaştırmaları için” önüne konulacak raporun “genişlemesi" bölümünde, Türkiye’nin de içinde bulunduğu üyelik müzakerelerini sürdüren aday ülkeleri ve Ukrayna ile Moldova’yı da kapsayan önemli değişiklikler öneriliyor.
AB liderlerinden, çok uzun süredir bekleme odasında tutulan Türkiye’nin yanısıra Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Kuzey Makedonya, Kosova ve Sırbistan’ı küstürmemek ve Rusya’nın etkisi altına girmesini engellemek için hareket etmesi isteniyor. AB’nin 2030 genişlemesi hedefini destekleyen “Onikiler,” “genişleme ve sonuçları” başlığı altındaki bölümde, yepyeni bir Avrupa genişlemesinde “Çok Çemberli Avrupa” önerisinde bulunuyor.
“Onikiler”in önerisine göre, merkezdeki sağlam çekirdeği oluşturacak birinci çemberde, “euro ve Schengen bölgesindeki ülkeler,” ikinci çemberde, “tüm AB kriterlerine uyan mevcut ve müstakbel AB üyesi ülkeler,” üçüncü çemberde, AB’ye bağlı olmayan, “tek pazar merkezli ülkeler,” dördüncü çemberde ise, “AB entegrasyonu olmadan, AB ile ikili anlaşmalarla yapılandırılmış jeopolitik yakınlaşmaya odaklanılan Avrupa Siyasi Topluluğu’ndaki (AST) ülkeler” yer alıyor.
“Onikiler”in raporunun son cümlesinde “Bu rapor, AB’nin açık denizlere yelken açarken karşılaştığı zorlukları yönetmek için esnek çözümler önermektedir. Reform yapıp genişlemeyi başaramazsa Avrupa kıtası daha da derin bir siyasi krizle karşı karşıya kalabilir” görüşüne yer veriliyor.
Polonya, Hırvatistan, İskandinav ve Baltık ülkelerinin içinde yer aldığı bir grup ise “Çok Çemberli Avrupa” fikrine şimdiden karşı çıkıyor. AB’yi ekonomik, sosyal ve siyasal yönden kökten değiştirecek “Çok Çemberli Avrupa” tartışması daha uzun yıllar konuşulacak. “Onikiler”in önerisine göre bugün itibarıyla aday ülke olduğu için 2’nci çemberde görülen Türkiye’nin ileride çemberin içerisinde mi veya hangi çemberde (2 mi? 3 mü? 4 mü?) yer alacağı ise hala büyük bir soru işareti…
1- Fransa, Almanya, Belçika Hollanda, İspanya, İtalya
2- Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Lihtenştayn, Moldova, San Marino, Sırbistan, Ukrayna
3- Avusturya, Bulgaristan, Çekya, Hırvatistan, Danimarka, Estonya, Finlandiya, İrlanda, İsveç, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi
4- Azerbaycan, Birleşik Krallık, Ermenistan, Gürcistan