Bütçe açığı her zaman kötüdür. Ama bu kriz ortamında daha da kötüdür.
Harcamaları kısma imkanı yok. Gelirleri artırma imkanı yok.
Bütçe açığı büyüdükçe, hükümet açığı kapatmak için borçlanacak. Borçlanmanın yolu bankalara tahvil-bono satmaktır.
Bankalar tahvil-bono alınca önce faiz yükselecek. Ardında reel sektöre gidecek krediler kamuya gidecek. Üretimi canlandıracak kaynaklar kuruyacak.
Ocak-mayıs dönemindeki bütçe uygulamasında görülüyor ki bütçe harcamaları 5 ayda yüzde 24.3 oranında artmış.
Buna karşılık bütçe gelirlerindeki artış sadece yüzde 2.7 oranında.
Krize rağmen yılın ilk 5 ayında bütçe gelirlerinin düşmemesi yüzde 2.7 oranında da olsa artış göstermesi iyi bir gelişmedir.
Yılın ilk 5 ayında vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.5 oranında bir gerileme göstermiştir.
Gelir ve kurumlar vergisi tahsilatları geçen yılın kazançlarıyla ilişkili olduğu için krizin tüm etkisini yansıtmamaktadır.
Dahilde alınan KDV ve özel tüketim vergisi de iç talepteki daralmayı tam olarak yansıtmamaktadır.
İlk 5 ayda KDV tahsilatının azalmaması, hatta artış göstermesi ilginçtir.
Motorlu taşıt araçları ile dayanıklı tüketim malları için getirilen vergi teşviklerinin vergi tahsilatında çok büyük gerilemeye neden olmadığı anlaşılmaktadır.
Fakat en büyük vergi kaybı ithalatın daralması nedeniyle ithalde alınan vergilerde görülmektedir.
Geçen yılın ilk 5 ayında ithal mallarından alınan KDV toplamı 12.7milyar TL iken, bu yıl 8.6 milyar TL'ye gerilemiştir.
Tekrar belirtmekte yarar vardır. Hükümet harcama kalemini kısmayacağına, vergi gelirlerini artıramayacağına göre, yıl sonuna doğru 50 milyar TL'ye ulaşabilecek açığı kapatmak için bu büyüklükte iç borçlanma gerçekleştirmek zorunda kalacaktır. Kaynakların sınırlı olduğu bir dönemde bu büyüklükteki borçlanma piyasayı kurutacaktır.
Bunun alternatifi enflasyonist para politikası ile piyasayı dengelemektir ki, bu yol da tehlikelidir.
Açık anlatımıyla krizin dibe vurmasıyla iş bitmemekte, yeni yeni sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Ocak-mayıs bütçe gelirleri (milyar TL)
2008 2009 Değişim oranı
Bütçe giderleri 86.0 106.8 24.3
Bütçe gelirleri 83.9 86.2 2.7
- Diğer gelirler 13.9 20.0 43.8
- Vergi gelirleri 70.0 66.2 -5.5
. Gelir, kurumlar vergisi 23.6 23.4 -0.8
. Veraset, motorlu taşıt 1.9 2.0 6.1
Dahilde alınan KDV 7.0 7.8 11.3
. Özel tüketim 16.1 15.6 -3.1
- Petrol, doğalgaz 9.3 9.0 -3.5
- Motorlu taşıt 1.6 1.1 -32.8
- İçecek, tütün 4.7 5.2 11.4
- Dayanıklı tüketim 0.4 0.2 -37.8
. Banka sigorta 1.5 1.8 19.3
. Özel iletişim 1.7 1.7 0.5
. İthalat vergileri 13.9 9.7 -31.1
Açıklama: Yuvarlatılmış rakamlardır. Gelirlerin tamamı tabloda yer almamaktadır.