2012 yılına ilişkin dış ticaret endeksleri belli oldu ve geçen yıl ihracat miktarında yüzde 12.6 artış yaşanırken ihracat birim değeri adeta yerinde sayarak yalnızca yüzde 0.7 artış gösterdi. İthalatta ise miktar endeksi yüzde 1 arttı, buna karşılık birim değerde yüzde 2.9'luk gerileme oldu.
Bu değerler, 2012'de ihracat ve ithalattaki değişimi de bir ölçüde izah ediyor. Dış ticaret endekslerinde miktar ve birim değerde gözlenen değişimleri toplamak, üç aşağı beş yukarı ihracat ve ithalattaki değişim oranına yakın bir oran veriyor. Hatırlanacaktır, geçen yıl ihracat 2011'e göre yüzde 13.1 artmış, ithalat ise yüzde 1.8 azalmıştı.
Buna göre, öyle anlaşılıyor ki, ihracattaki artışın hemen hemen tümü miktarda sağlanan artışla gerçekleşmiş durumda. İthalatta ortaya çıkan düşüş ise birim değerde ortaya çıkan gerilemeden kaynaklandı.
Ancak hemen belirtelim, TÜİK'in dış ticaret endeksine ilişkin hesaplaması çok daha karmaşık ve bilimsel. Oran ve miktar endeksindeki değişimlerin toplanması dış ticaret gerçekleşmesine ilişkin bir ölçü; ama, tam bir gösterge değil, onu da belirtmek durumundayız.
Sürükleyen sektör, imalat...
İhracatta birim değer endeksi yüzde 0.7, miktar endeksi yüzde 12.6 artarken, bu oranları oluşturan sektör olarak imalat sanayi ön plana çıkıyor. 2012 ihracatının yüzde 94'ünün imalat sanayinden oluştuğu dikkate alınırsa, bu gayet normal bir durum.
Geçen yıl imalat sanayi ihracatında birim değer endeksi yüzde 1 artış gösterdi. Miktar endeksindeki artış ise yüzde 12.9'u buldu.
İmalat sanayi dışında kalan alanların hepsinde birim değer endeksi 2011'e göre geriledi. Yani bu alanlarda ihracatı daha ucuz fiyatla gerçekleştirmek durumunda kaldık. İhracat birim değerinin gerilediği bu alanlarda miktar endeksi ise yüzde 4.9 ile yüzde 14.2 arasında artış gösterdi. Yani imalat sanayi dışındaki alanlarda ihracatı miktar olarak artırdık, ancak bu artışı biraz da fiyatı indirmek durumunda kalarak gerçekleştirebildik.
İthalatta ise önemli bir hareket olmadığı ortada. Toplamda miktar endeksi yalnızca yüzde 1 artmış, birim değer endeksinde ise yüzde 2.9'luk bir gerileme ortaya çıkmış. İthalat, ihracata göre daha durağan bir seyir içinde. İhracatta fiyat neredeyse sabit kalmış olmakla birlikte hiç olmazsa miktarı artırabilmişiz. Hem zaten bu koşullarda, tüm dünyayı ve özellikle bizim önemli pazarımız olan Avrupa'yı etkilemeye devam eden kriz ortamında ihraç fiyatlarımızı önemli ölçüde artırmamız söz konusu olamazdı. Böyle bir beklenti içine girmek hiç gerçekçi değildi.
Dış ticaret haddi arttı
İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle elde edilen dış ticaret haddi geçen yılın ortalamasında 94.6 oldu. Dış ticaret haddi 2011 yılı ortalamasında 91.3 düzeyinde oluşmuştu.
Dış ticaret haddinin 100'den büyük olması, dış ticaretin lehte, 100'den küçük olması ise aleyhte bir duruma işaret ediyor.
2012'deki dış ticaret haddi 100'den küçük olduğu için aleyhte bir durum söz konusu olmakla birlikte, 2011'e göre bir iyileşmenin yaşanmakta olduğu da ortada.
Bu arada, 2011'in aralık ayında 89.2 düzeyinde bulunan dış ticaret haddinin, geçen yılın aralık ayında 90.8'e yükselerek sınırlı bir iyileşme gösterdiği dikkati çekiyor.
Amaç kuşkusuz dış ticaret haddini 100'ün üstüne taşıyabilmek. Ama biraz önce de vurguladığımız gibi bu koşullarda mevcut durumu koruyabilmek de başarı gibi görünüyor.