2010 bütçesinde gider hedefi gerçekçi geliri yakalamak ise büyümeye bağl

2010 yılı merkezi yönetim bütçesinde giderlerin bu yılın gerçekleşme tahminine göre yüzde 7.6 artması, gelirdeki artışın ise yüzde 16.1'e ulaşması öngörülüyor. TBMM'ye sunulan bütçe yasa tasarısına göre, vergi gelirlerinde öngörülen artış ise yüzde 18.2'ye ulaşıyor. Enflasyon hedefinin yüzde 5.3, deflatörün yüzde 5 olarak belirlendiği bir yılda bütçe giderlerinin yüzde 7.6 artması, normal. Ama böyle bir yılda gelirler nasıl olacak da yüzde 16.1'lik bir artış gösterecek? Bu artışı sağlayacak mekanizmalar ya da önlemler ne olacak?

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bu konuya açıklık getirirken, öncelikle 2009 yılı bütçesindeki sapmanın nedenlerini izah ediyor. Şimşek, 2009 bütçesinin başlangıç ödeneklerine göre giderlerin yüzde 2.9 arttığını, gelirlerde ise yüzde 18'lik azalma olduğunu vurguluyor ve bu yüzden de bütçe açığının 10.4 milyardan 62.8 milyara çıkacağına dikkat çekiyor. Şimşek, 2009 bütçe açığındaki 52.4 milyarlık artışın 44.8 milyarının gelirlerdeki azalmadan, 7.6 milyarının ise giderdeki artıştan kaynaklandığını belirtiyor. Bakan Şimşek, gelirdeki 44.8 milyar liralık azalmanın ise 4.7 milyarının vergi indirimleri yüzünden ortaya çıkan gelir kaybından, 40.1 milyarının ise ekonomik daralma kaynaklı gelir düşüşünden oluştuğuna dikkat çekiyor.

Maliye Bakanı Şimşek, 2010 yılı için bütçe gelirlerinin, giderden daha fazla artacağını öngörmelerinin nedenini şöyle izah ediyor:

"Gelir artışlarımız gerçekçi tahminlere dayanmaktadır. Artış oranının yüksek olmasının temel nedeni, 2009 yılında yapmış olduğumuz vergi indirimlerinin bazdan çıkacak olması ile 2009 yılının ikinci yarısında almış olduğumuz gelir artırıcı tedbirlerin etkisinden kaynaklanmaktadır. Bu da yaklaşık olarak gelir artışının yarısına tekabül etmektedir." 

"Vergi indirimi şimdilik yok"

Şimşek'in bu açıklamalarından çıkarılacak sonuç, 2010 yılında vergi indirimi düşünülmediği. Ancak bu, konunun hiç gündeme gelmeyeceği anlamını da taşımıyor. Bakan Şimşek de, ekonominin dinamik bir yapısı olduğuna ve gerektiğinde benzer önlemler alınabileceğine dikkat çekerek kapıyı bir anlamda açık bırakıyor. Ancak en azından şimdiki plana göre seneye bir vergi indirimi yok.

Bu yılki 44.8 milyar liralık gelir azalmasının yalnızca 4.7 milyarının vergi indirimleri kaynaklı olduğu dikkate alarak şöyle bir hesap yapalım:

Bu yıl vergi indirimine gidilmeseydi, 163.6 milyar lira olarak beklenen vergi geliri tahmini, 168.3 milyar lira olacaktı. Vergi gelirinde 2010 yılının hedefi ise 193.3 milyar lira. Yani, 168.3 milyar liraya göre yaklaşık yüzde 15'lik bir artış var. Bakan Şimşek'in açıklamasından çıkan sonuç, bu artışın 2009 yılının ikinci yarısında alınan gelir artırıcı önlemlerden kaynaklanacağı. Ancak, tek etken gelir artırıcı önlemler gibi görünmüyor.

Vergi geliri artışı yüksek

Hükümet, orta vadeli programla birlikte büyümeye ilişkin bu yılki beklentisini yüzde 3.6 küçülmeden yüzde 6 küçülmeye revize etmiş, 2010 yılındaki büyümenin ise yüzde 3.5 olarak öngörüldüğü açıklanmıştı. 2010 yılında GSYH'nin cari fiyatlarla ise yüzde 8.7 büyüyeceği öngörülüyor. Deflatör de yüzde 5 olarak belirlenmiş durumda. 

Vergi gelirlerindeki artış hedefini biraz önce verdik, bir kez daha hatırlatalım. Gelirde, görünürde yüzde 18.2, bu yılki vergi indirimlerinden doğan kayıp olmasaydı yüzde 15 artış söz konusu. Yüzde 5'lik deflatörü dikkate aldığımızda gelecek yıl için vergi gelirleri görünürde yüzde 12.6, indirimli vergi gerçekleşmesine göre ise yüzde 9.5 artmış olacak. Yani bu oranlar, enflasyon etkisinden arındırılmış reel artışlar.

Bu artışlarda Maliye Bakanı Şimşek'in dile getirdiği "bu yıl alınan gelir artırıcı önlemlerin ne ölçüde etkili olacağı" tartışılır.

Büyümeye bağlı

Büyümede 2010 yılı hedefinin yüzde 3.5 olduğunu belirttik. Öte yandan IMF, Türkiye ekonomisinin bu yıl daha fazla daralacağı (yüzde 6.5), 2010'daki büyümenin ise yüzde 3.7'yi bulacağı görüşünde. Bu da doğal, bu yıl ne kadar çok daralırsak, seneye büyümek o kadar kolay olacak.

Türkiye ekonomisinin 2010 yılındaki büyüme performansı, vergi gelirlerinde hedefe ulaşılmasını sağlayacak en büyük etken olacak. Ya da yine bu yılki gibi daralacak bir ekonomi, vergi gelirlerinde öngörülen artışın yakalanmasını engelleyen bir etken olarak karşımıza çıkacak.

2010 yılında ithalatın yüzde 14 artacağının öngörülmesi, buna bağlı olarak ithalde alınan KDV'de yüzde 24'lük bir artış bekleniyor olması, ithalata dayalı hızlı sayılabilecek bir toparlanma beklendiğini gösteriyor.

Ayrıca, ÖTV'de öngörülen yüzde 32'lik artış da dikkati çekiyor. ÖTV tahsilatındaki artış beklentisinin böylesine yüksek olması, bu yılki indirimler yüzünden bazın düşük kalmasına ve 2010 yılında iç piyasanın canlanacağı beklentisine dayanıyor.

Hem içerde ekonomi canlanır, hem de küresel krizi bir ölçüde de olsa geride bırakmak mümkün olursa, Türkiye vergi gelirlerinin etkisiyle bütçe gelirlerini giderden bir kat fazla artırabilecek.

Ekonomideki daralma sürerse mi, herhalde onu bugünlerde kimse düşünmek bile istemiyor…