DÜNYA okurları geçen yıl olduğu gibi bu yılda tarım desteklerini herkesten önce öğrendi. Pazartesi, mazot, kimyevi gübre, organik tarım, iyi tarım, fındık, toprak analizi ve diğer alan bazlı destekleri ve fark ödemesi (prim) desteklerini yazdık. Kaçırdıysanız 2 Kasım tarihli DÜNYA Gazetesi'nden veya www.tarimdunyasi.net adresinden okuyabilirsiniz.
Bugün ise, hayvancılık, sertifikalı tohum, sertifikalı fidan ve diğer destekleri ayrıntıları ile yazdık.
İki gündür yayınladığımız bu desteklerin tamamı 2009 ürün yılını kapsayan ve ödemesi 2010 tarımsal destek bütçesinden yapılacak olan desteklerdir.
Dün yayınlanan haberden sonra birçok okurumuz telefon etti. Havza modeli kapsamında verilecek desteklerin neden bu tabloda yer almadığını sordu. Telefon edenlere dilimiz döndüğünce anlattık. Fakat, buradan bir kez daha açıklamakta yarar var.
Türkiye'de tarımsal destekler ne yazık ki çok geç açıklanıyor. Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş ülkeler tarımsal destekleri 5 yıllık programlar dahilinde açıklıyor. Üretici, hangi ürüne ne kadar destek alacağını bilerek, önünü görerek üretim kararını veriyor. Türkiye'de ise, destekler bir yıl gecikmeli olarak açıklanıyor. Çiftçi üretiyor, hasadını yapıyor, ürününü satıyor ondan sonra ne kadar destek verileceğini öğrenebiliyor.
Yıl sonuna iki ay kaldı. 2009 desteklerinin birçoğu resmen açıklanmadı. Gazetecilik mesleğimiz gereği haber kaynaklarımızın da katkısı ile bu destekler hazırlık aşamasındayken, Bakanlar Kurulu'na sunulurken ele geçirip yayınlıyoruz. Gazetecilik açısından müthiş keyif verici. Fakat, tarım politikası açısından son derece üzüntü verici. Tarım konusundaki çalışmalarıyla bilinen Ortadoğu Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erol Çakmak'ın söylediği gibi tarım politikası atlatma haber olan başka ülke yok.
Bu atlatma haberleri yaparken bazen suçlanıyor, bazen de şikayet ediliyoruz. Fakat, bunlara aldırmadan görevimizi yapmayı sürdürüyoruz. Ama, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bu destekler önceden belirlenip açıklanırsa bizde mutlu oluruz.
Okurlarımız haklı olarak havza desteklerini soruyor. Havza destekleri ilk kez 2010 yılında uygulanacak. 2010'a iki ay kaldı, havza destekleri henüz belli değil. Çiftçi, 2010'da hasat edeceği buğdayın ekimine başladı. Ama ne kadar destek alacağını bilmeden ekim yapıyor. Buğdayla birlikte bu ürüne alternatif ürünlerin desteği açıklansa çiftçi hesabını yapacak ve ona göre hangisini ekeceğine karar verecek.
Tekrarlamakta yarar var. İki gündür açıkladığımız destekler 2009 üretim yılına ait destekler. Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli ilk kez 2010 üretim yılında uygulanacağı için, havza desteklerini büyük olasılıkla gelecek yıl sonbahar da öğrenebileceğiz. Keşke şimdiden açıklansa. Ama açıklanmıyor.
Hükümet bu yıl ilk kez kütlü pamuk destekleme primini ekimden önce açıkladı. Ne oldu? Bir şey kaybetti mi? Aslında yapılan son derece doğru bir adımdı. Ama eksik oldu. Pamukla birlikte mısırın, buğdayın, ayçiçeğinin ve diğer ürünlerin destekleri de açıklansaydı çiftçi hangi ürünü ekeceğine daha rahat karar verecekti. Tek başına pamuk priminin açıklanması istenen etkiyi gösteremedi. Bu olumlu adımın tamamlanması gerekir.
Açıkladığımız 2009 destekleri ile ilgili bir uyarıyı da yapmakta yarar var. Geçen yılda tarım desteklerini ilk kez biz açıkladık. Açıkladığımız şekliyle Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Fakat, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 2009 yılı mali bütçesi görüşülürken Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bütçesinde Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) talimatı ile yüzde 10 kesinti yapıldı. Bu kesinti tüm destek kalemlerine yansıtılınca çok vahim bir tablo ortaya çıktı. Örneğin destekleme primlerinde 1 kuruşluk artış sağlanmışken, yüzde 10 kesinti ile primler önceki yıla göre 3 kuruş düşmüş oldu.
Bu sene benzer bir kesinti olabilir mi?
Bütçe görüşmeleri devam ediyor. Dolayısıyla bir kesinti olup olmayacağını bütçe görüşmelerinden sonra göreceğiz. Ancak, 2009 desteklerine bakıldığında, bir çoğu geçen yıl yüzde 10'luk kesintiden önce açıklanan 2008 destekleri ile aynı. Yani çiftçi geçen yıl alacağı destek miktarına bu yıl ancak ulaşacak. IMF, tarım desteklerini bir yıl geriye götürmüş oldu. Umarız bu sene benzer bir tablo yaşanmaz.
Ekonomik programda da yer aldığı gibi, 2010 bütçesinden tarımsal desteklemeye 5 milyar 605 milyon TL kaynak ayrılacak. Bu kaynakla iki gündür açıkladığımız 2009 yılı tarım destekleri ödenecek. Ödemelerin şubat ayı itibariyle başlaması ve yılın ilk yarısında büyük bölümünün ödenmesi bekleniyor
Tarım desteklerinin belirlenmesi, açıklanması kadar ödenmesi de çok büyük önem taşıyor. Türkiye'de destekler en az bir yıl gecikmeli ödeniyor. Bu nedenle verilen destekler amacına ulaşmıyor. Desteği veren de alanda memnun değil.