15 Temmuz darbe girişimi yüzünden iki haftada 907 milyon dolarlık yabancı çıkışı gerçekleştikten sonra normale dönülmeye başlandı.
Yabancılar, 15-22 Temmuz haftasında 461 milyon dolarlık, 22-29 Temmuz haftasında ise 446 milyon dolarlık hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi sattılar. Böylece iki haftadaki satış 907 milyon doları buldu. Bu yıl içinde hiç bu ölçüde bir çıkış söz konusu olmamıştı.
Ne var ki, 15 Temmuz'da yaşananlar dikkate alındığında 907 milyon dolarlık çıkışa çok yüksek bir çıkış demek de pek doğru sayılmaz.
Türkiye bir darbe tehlikesi atlatmış. Çoğu ülke böyle bir tehlikeyle tarihi boyunca bir kez bile yüz yüze gelmemiş. Üstelik geçmişi darbelerle dolu olan Türkiye bile böylesini ilk kez görmüş; ordu ile halk, ordu ile ordu, ordu ile polis karşı karşıya getirilmiş. Yani böylesi ilk kez yaşanmış.
Dolayısıyla paranın böylesine akışkan olduğu bir çağda, bir askeri darbe girişiminden sonraki iki haftada milyar doları bile bulmayan yabancı çıkışı yaşanması gayet olağan bir durum. Hatta, çıkışın 907 milyon dolar olması değil, çok daha fazla döviz çıkmaması şaşırtıcı.
Bunda da kuşku yok ki darbe girişiminin hemen bastırılması, siyasilerin birlik olması ve Türk halkının takındığı tutum etkili.
Ama başka bir yön daha var ki ona da gözümüzü kapatmamak durumundayız. Yabancı yatırımcı panik halinde çıkmaya kalkıştığında büyük zararlara uğrayacağını görüyor elbette. Dolayısıyla bu durum çıkışı engelleyen bir faktör olarak karşımızda.
Yabancıların hızla çıkmak isteyecekleri dönemde iki durumla karşılaşmaları kaçınılmaz. Birincisi, satmak isteyecekleri menkul kıymetlerin fiyatı hızla düşecek ve belki de zararına satış yapmak durumunda kalacaklar. İkincisi de ellerine geçecek Türk Lirası'nı döviz çevirmek istedikleri takdirde hızla yükselmiş bir döviz kuru çıkacak karşılarına. İşte bu etkenler de yabancıların biraz temkinli davranmak durumunda kalmalarını sağlıyor, nitekim sağladı da.
Normale dönülüyor
15 Temmuz'dan sonraki iki haftada 907 milyon dolarlık net çıkış olduğunu belirttik. Üçüncü hafta, yani ağustosun ilk haftası tam ne olduğunu gözleme haftası gibi geçti. Yabancılar, ağustosun ilk haftasında 67.3 milyon dolarlık hisse senedi sattılar, 67.4 milyon dolarlık da hisse senedi aldılar. Yani toplamdaki hareket neredeyse sıfır oldu.
Ağustosun ikinci haftasına geldik ve bu kez girişlerin belirgin bir ivme kazandığını gördük. Yabancılar ikinci haftada 186 milyon dolarlık hisse senedi ve 478 milyon dolarlık devlet iç borçlanma senedi aldılar. Böylece bir haftadaki alım 664 milyon dolara ulaştı. Aslında ağustosun ilk iki haftasında gerçekleşmiş gibi görünen 664 milyon dolarlık alım, tümüyle ikinci haftada gerçekleşen alımdan oluşmuş durumda.
4.1 milyarlık giriş
Merkez Bankası verilerine göre, yabancı yatırımcılar veya teknik ifadesiyle yurtdışında yerleşikler bu yıl 12 Ağustos'a kadar olan dönemde 4 milyar 127 milyon dolarlık hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi aldılar.
Alım ve satımların, piyasa fiyatı ve kur hareketinden arındırılmış net hareketi gösterdiğini bir kez daha vurgulayalım.
Yani örneğin her birinin fiyatı 10 lira olan 120 senedin tutarı 1.200 lira ve o tarihte kur 3 liraysa bu senetlerin döviz karşılığı 400 dolar. Belli bir süre sonra hisse senedi sayısı 120'den 108'e düşmüşse, yani yüzde 10 azalmışsa, o zaman fiyat da 9 liraysa 108 hissenin karşılığı 972 lira ediyor. Kur da eğer 3.3 liraya yükselmişse portföy büyüklüğü 295 dolara iniyor.
Şimdi bu yabancı yatırımcının portföyü 400 dolardan 295 dolara inmekle 105 dolar azaldı, ama 105 dolarlık satış olduğunu söyleyebilir miyiz?
Gerçek azalmayı ya da çıkışı hesaplamak için 108 hisse senedini başlangıç fiyatı olan 10 lirayla çarpmak, böylece bulduğumuz 1.080 lirayı da yine başlangıç kuru olan 3'e bölmek durumundayız. Bu durumda yabancının portföyünün 400 dolardan 360 dolara indiğini göreceğiz. Hem bu da zaten yüzde 10 azalmaya işaret eder. Yabancının hisse senedindeki azalma da 120 adetten 108 adede düşerken yüzde 10'du.