İthalat temmuz ayında 14.6 milyar dolarda kaldı. Geçen yıla göre yaklaşık beşte bir oranında 3.6 milyar dolar gibi büyük bir gerileme var. Gerileme yalnızca ithalatta değil, ihracat da azaldı. İhracat 9.9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti ve geçen yılın aynı ayındaki 11.1 milyar dolara göre 1.2 milyar dolar geriledi.
İhracat ve ithalat ne oldu da geçen yılın böylesine altında kaldı... Önce hem ihracatı, hem ithalatı etkileyen faktörleri sıralamakta yarar var.
Kuşkusuz ilk sırada 15 Temmuz darbe girişimi geliyor. Bu girişim aynı gece içinde bastırılmış olmakla birlikte etkiler suya atılan taş misali dalga dalga yayıldı. Bir kere döviz kurunda belirgin bir oynaklık yaşandı. Her ne kadar kur artışı ihracat için bir avantaj gibi görünüyorsa da, bu artışın nerede duracağı bilinemediği için ihracat yapmak isteyenler de belli ki beklemeyi tercih etti. Kurdaki artış yüzünden ithalatın sekteye uğradığı da çok açık.
15 Temmuz sürecinde yaşanan belirsizliklerin tümüyle yok olduğunu söylemek zor. Bekle gör politikası her alanda hakim durumda. Bundan dış ticaretin etkilenmemesi de söz konusu olamaz.
Bir başka etken Ramazan Bayramı tatili. Tatillerde gümrükler açık elbette; ama çalışan sayısının azalması, firmaların çalışanlar için ek ödeme yapması gibi etkenler dış ticareti olumsuz etkiledi. Ayrıca nakliye hizmeti verenlerin de tatil yapmayı tercih etmesi yüzünden dış ticaret olumsuz etkilendi. Bunlar, hem ihracatı, hem ithalatı birlikte etkileyen faktörler.
Gelelim ithalat ve ihracatta dikkat çeken gelişmelerin neler olduğuna... İthalatta birinci sırada petrol geliyor. Petrol fiyatlarındaki ucuzlama sayesinde, kapsamında ağırlıkla petrolün bulunduğu fasıldaki ithalat üçte bire yakın bir oranda, yüzde 31.1 azaldı. Bu fasılda geçen yıl temmuzda 3 milyar dolar olan ithalat, bu yıl 2.1 milyar dolara indi; 948 milyon dolarlık bir azalma var.
Gerilemede ikinci sırada yüzde 24’lük oran ve 420 milyon dolarla motorlu kara taşıtları geliyor. Temmuzda otomobil satışları üçte bire yakın oranda azalmıştı. Elbette satışa konu otomobillerin aynı ay içinde ithal edildiği varsayımında bulunmak doğru değil ama arada iyi kötü bir bağlantı da var.
Demir-çelik ithalatında yüzde 28 oranında 389 milyon dolarlık gerileme oldu.
Kapsamında altının da bulunduğu kıymetli madenlerle ilgili 71’inci fasıldaki ithalat yarı yarıya azaldı. Kıymetli madenler ithalatı yüzde 51 oranında 371 milyon düştü.
İhracatta durum
En çok ihracat gerçekleştirilen ilk 20 fasılda dikkat çekici bir durum var. Bu 20 fasıl içinde yalnızca 2 fasılda ihracat artmış, 18 fasılda ise gerileme olmuş. Artış yaşanan iki fasıl motorlu araçlar ve kapsamında altının da bulunduğu kıymetli madenler fasılları.
Motorlu araçlar ihracatı temmuz ayında geçen yıla göre yüzde 9 oranında 117 milyon dolar artmış. Ama kıymetli madenler ihracatında tam bir patlama var. Bu fasıldaki ihracatta geçen yılın temmuzuna göre yüzde 217 oranında 632 milyon dolarlık artış sağlanmış.
Motorlu taşıtlar ve kıymetli madenlerle ilgili fasılları hariç tuttuğumuzda ihracatta dramatik bir tabloyla karşılaşıyoruz. Bu durumda temmuz ayı ihracatı yüzde 21 oranında 2 milyar dolar azalıyor.
Altın ihracat ve ithalatı
Kıymetli madenlerle ilgili fasıldaki hareketten de belli oluyor. Bu yılın temmuzundaki altın ihracatı geçen yıla göre çok büyük artış kaydetti. Geçen yıl temmuzda yalnızca 37 milyon dolar olan altın ihracatı, bu yıl 727 milyon dolara çıktı. İlk yedi ay itibariyle ise hemen hemen aynı düzeyde bir gerçekleşme var. Geçen yıl ilk yedi ayda 5.6 milyar dolarlık ihracat yapılmıştı, bu yılki ihracat 5.7 milyar dolar oldu.
Temmuz ayındaki altın ithalatı ise geçen yılın belirgin olarak altında. Geçen yılın temmuzunda 676 milyon dolar olan altın ithalatı bu yıl 311 milyon dolar olarak gerçekleşti. İlk yedi ay itibariyle ise geçen yıl 1.9 milyar dolar olan ithalat, bu yıl 2.6 milyar dolara çıktı.
Yıllık dış ticaret ne durumda?
Yıllıklandırılmış ihracat, temmuz ayı itibariyle mayıs ve hazirana göre yeniden geriledi ve 140.8 milyar dolara indi. Son yılların en düşük yıllık rakamını, 140.1 milyar dolarla nisan ayında görmüştük.
Yıllık ithalat ise düşmeye devam ediyor. 2014’ün ocak ayında yıllık bazda 252.1 milyar dolar düzeyinde bulunan ithalat, temmuz ayında 196.5 milyar dolara indi. Bir başka ifadeyle yıllık ithalat, iki buçuk yılda yüzde 22 azaldı.
Yıllık baza getirilmiş ithalat, daha önce 2011’in şubat ayında da 196.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmişti. Bir başka ifadeyle bu yıl temmuzda, beş yıl öncesinin rakamı yeniden oluşmuş oldu. Gidişat, önümüzdeki dönemde daha düşük yıllık gerçekleşmeler göreceğimiz ve “düşük ithalat rekoru”- nun kırılacağı yönünde...