Yatırımlarda 17 yılın rekoru

Naki BAKIR

ANKARA - 2010 yılında hızlı bir artış gösteren kamu yatırım harcamalarının bütçedeki payı çift haneli düzeye ulaşarak, son 17 yılın rekorunu kırdı. Yatırım harcamalarından en yüksek payı İç Anadolu, en düşük payı ise Ege aldı.

DÜNYA'nın, Maliye Bakanlığı veri tabanını kullanarak yaptığı hesaplamalara göre, geçen yıl 293 milyar 628 milyon liraya ulaşan merkezi yönetim bütçe harcamalarının 32 milyar 643 milyon lirasını, 'sermaye gideri' ve 'sermaye transferleri' kalemleri altında yer alan yatırım harcamaları oluşturdu. Toplam bütçe giderinin yüzde 9.5 arttığı, 2010 yılında yatırım harcamalarındaki artış yüzde 33.8'i buldu.

Başlangıç ödeneğini 10 milyar liradan fazla aşan yatırım harcamalarının toplam bütçe harcamalarındaki payı yüzde 11.1'le, 16 yıllık bir aradan sonra yeniden çift haneli düzeye ulaştı. 1993 yılında yüzde 11.7 olan yatırım harcamalarının bütçedeki payı, 2000'lerin başında yüzde 5'lere kadar indikten sonra, yavaş da olsa artışa geçmişti.

Güneydoğu 1 milyar 380 milyon lira ile yatırım harcamalarından yüzde 8.5 pay alırken, Ege ise 1 milyar 174 milyon lira ve yüzde 7.2 oranıyla en az yatırım harcaması ve toplamda en düşük payı alan bölge oldu.

Personel ödemesinde birinci Marmara

2010 yılı faiz ödemeleri, yüzde 9.2 azalarak 48.3 milyar TL'ye, bunun bütçedeki payı da yüzde 16.4'le, 1986'dan bu yana en düşük düzeye indi. 2010 yılında 73.3 milyar TL olan sosyal güvenlik primi ödemesi dahil, personel harcamalarının 15.8 milyarla en büyük bölümü, Marmara'ya yapıldı. 28.8 milyar liraya ulaşan mal ve hizmet alımlarının 7.5 milyarla en büyük kısmı merkezden yapılırken, bölgeler içinde ise 5.8 milyar lirayla İç Anadolu, en fazla payı aldı.

Toplam bütçe harcamalarının 178.1 TL ile yüzde 60.7 oranındaki bölümünü, faiz ödemeleri ve cari transferler gibi merkezden yapılan ödemeler oluştururken, illere yapılan toplam 115.5 milyar liralık bütçe harcamasının 30.1 milyarla en büyük bölümü İç Anadolu'ya yapıldı. Bu bölgeyi 23.3 milyar TL Marmara, 13.1 milyar TL ile Doğu Anadolu izledi.

Karadeniz bölgesine toplam 12.9 milyar, Egebölgesine toplam 12.8 milyar TL düzeyinde harcama yapılırken Akdeniz'e yapılan harcama 12.2 milyar TL olarak gerçekleşti. Toplam harcama tutarında Güneydoğu Anadolu bölgesi ise yaklaşık 11 milyar TL ile son sırada yer aldı. İllere yapılan harcama tutarında İç Anadolu yüzde 26, Marmara yüzde 20.2, Doğu Anadolu yüzde 11.4, Karadeniz yüzde 11.2, Ege yüzde 11.1, Akdeniz yüzde 10.6, Güneydoğu yüzde 9.5 pay aldı.

Savunma ve güvenliğin payı yüzde 11.5

Geçen yıl savunma hizmetleri için 14. 9 milyar, kamu düzeni ve güvenlik için de toplam 18.7 milyar liralık bütçe harcaması yapıldı. Bütçede savunma ve güvenliğin payı yüzde 11.5 olarak gerçekleşti. Bütçenin fonksiyonel sınıflandırmasına göre geçen yılki bütçe harcamalarından genel kamu hizmetleri 88.3 milyar lirayla yüzde 30.1, sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri 59.9 milyarla yüzde 20.4, ekonomik işler ve hizmetler 42.1 milyar lirayla yüzde 14.3, eğitim 41.4 milyar lirayla yüzde 14.1 pay aldı.

Sağlık harcamaları ise 16.1 milyar lirayla toplam harcamaların yüzde 5.5'ini oluşturdu. Büyük bölümü Doğu Anadolu'ya yapılan iskan ve toplum refahı hizmetlerinin toplamı 6.5 milyar liraya ulaşarak bütçe toplamında yüzde 2.2 paya sahip oldu. Toplamı 101.9 milyar liraya ulaşan ve büyük bölümünü sosyal güvenlik kuruluşlarına Hazine yardımı ve görev zararı ödemelerinin oluşturduğu cari transferlerin 94.7 milyarla büyük bölümü merkezden yapıldı.

2011'de ödeneklerde kısıtlama

Seçim yılı olmasına rağmen 2011'de yatırım ödeneklerinin kısılması dikkat çekiyor. 312.5 milyar TL olan 2011 yılı merkezi bütçesinde 25.9 milyar liralık bir yatırım ödeneği ayrıldı. Bu 2010'a göre yüzde 20.4 bir azalmaya karşılık geliyor. Revizyon olmaması durumunda yatırım harcamalarının bütçedeki payı bu durumda tekrar gerileyecek ve yüzde 8.3'e inmiş olacak. 2011 bütçesinde 47.5 milyara ulaşan faiz ödemelerinin bütçedeki payı yüzde 15.2. Buna göre faizin yükünün 2011'de, 2010 yılı seviyesinin altına inmesi öngörülüyor.

Arslan payı İç Anadolu'nun

2010'da İllere yapılan 16 milyar 317 milyon liralık yatırım harcamasından ise en büyük payı yaklaşık yüzde 30'la İç Anadolu aldı. Geçen yıl 4 milyar 872 milyon TL yatırım harcaması yapılan bu bölgeyi 2 milyar 724 milyon lira ve yüzde 16.7 payla Marmara, 2 milyar 328 milyon TL ve yüzde 14.5 payla Karadeniz izledi.

2010'da 2 milyar 334 milyon TL harcama gerçekleştirilen Doğu Anadolu'nun bölgeler toplamındaki payı da yüzde 14.3 oldu. Geçen yıl Akdeniz'e yapılan yatırım harcaması 1 milyar 474 milyon TL oldu ve bölge yüzde 9'la Karadeniz ve Doğu Anadolu'dan da düşük pay aldı. Güneydoğu'nun payı yüzde 8.5 olurken Ege yüzde7.2'lik payla, en az yatırım yapılan bölge oldu.