Yatırımın yeni adresi deniz

Murat ERDOĞAN

İSTANBUL - Bütün dünyayı etkisi altına alan ekonomik kriz, denizcilik sektöründe de büyük bir fırtına yarattı. Kriz sürecinde özellikle navlunlar önemli oranda düştü. İş yapamayan yük gemileri satışa çıktı. Alıcı olmayınca gemi fiyatları neredeyse 3'te 1'ine indi. Elinde nakiti bulunan zengin işadamları geçen yıl ikinci el gemi piyasasının canlanmasını sağladı. Dünyada bin 215 gemi el değiştirdi. Bu piyasada en aktif davranan Çinli ve Yunan armatörler olsa da Türk işadamlarının performansı hiç de yabana atılır cinsten değildi.

Uzun yıllar denizcilikteki cazibeyi gören ancak yüksek gemi fiyatlarından dolayı armatörlüğe adım atamayan Türk işadamları, kriz sürecinde bu sektöre yelken açtılar. İşadamlarının rotasını tayin etmesinde büyük başarılara imza atan Yalçın Sabancı'nın katkısı da hiç de azımsanmayacak kadar fazla. Yalçın Sabancı, 1999'da yaşanan kriz sürecinde denizcilik sektörüne adım atmış ve aradan geçen 11 yıllık süreçte dev sayılabilecek bir filoya sahip olmuştu. Günümüzde yaşanan krizde ise birçok işadamı benzer başarılara imza atmak için denize girdi. Yapılan yatırımlar milyarlarca doları aştı, Üstelik Türk işadamları sadece ikinci el gemilerle değil, verdikleri yeni gemi siparişleriyle sektöre de yeni bir soluk kazandırmaya başladı. Armatörlüğe soyunan işadamlarının gemi tercihi geleneksel Türk deniz ticaret filosunun yapısını da olumlu yönde değiştiriyor.

Türkiye ve Uzakdoğu'da gemi yaptırıyor

Yalçın Sabancı'nın ardından denizciliğe ilk giren işadamı Fiba Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Özyeğin oldu ve son yıllarda denizcilik yatırımlarıyla dikkat çeken işadamlarının başında geldi. 2007 yılında kurduğu Fors Denizcilik ile Türk tersanelerinde tanker yaptırmaya başlayan Özyeğin, Kumport'u da satın alarak limancılığa girdi. Özyeğin ayrıca, aynı yıl Dünya Denizcilik ile yüzde 50-50 ortaklı Tankinvest şirketini kurarak toplam 245 milyon dolara 5 tanker siparişi verdi. Özyeğin, bu gemilerden Gan-Trophy adını taşıyan 52.000 dwt'lik ilk petrol ve kimyasal tankerini mayıs ayında teslim aldı ve diğer ikisini de bu yıl içinde filoya katacak. Siparişteki diğer iki geminin teslimlerinin ise 2012'nin ikinci yarısına ertelendiği belirtildi.

Ömer Sabancı hızlı giriş yaptı

Geçen yıl ekim ayından gemi yatırımlarına başlayan Ömer Sabancı'nın kurmuş olduğu Densa Denizcilik, sipariş defterine kaydettiği gemi sayısını kısa sürede 12'ye çıkardı. İlk olarak 2002 yapımı bir kuru yük gemisini 22.7 milyon dolara satın alarak armatörlüğe adım atan Densa, ardından kızakta bulunan biri 55.000 ve ikisi 58.000 dwt'lik üç gemiyi 130 milyon dolara satın aldı. Gemiler bu yıl filoya katılacak. Şirket yeni yıla da siparişlerle girdi ve ocak ayında Güney Koreli STX şirketi ile ikisi opsiyonlu 57.300 dwt'lik 4 adet kuru yük gemisi için anlaştı. Densa, opsiyonları ise mart ayında sözleşmeye döktü. Her biri 30-32 milyon dolar olduğu tahmin edilen gemilerin 2012'de teslim edilmesi planlanıyor. Şirket, şubatta bir başka Koreli tersane Samho Shipyard'a da 32 bin dwt'luk 6 gemi siparişi verdi. 165 milyon dolara mal olacak bu gemilerin ise Eylül 2011'de teslim edileceği belirtiliyor.

Ciner siparişlerini 12'ye çıkardı

Denize zengin girişi yapan bir diğer işadamı ise Turgay Ciner. Kore tersanelerinde 8 dökme kuru yük gemisi inşa ettiren Ciner Grup, geçen ay da Çin'de kurulu Bohai Tersanesi'ne her biri 62 milyon dolardan 4 suezmax tipi tanker siparişi verdi.

Ciner, geçen yıl sipariş ettiği 35.000 dwt'lik dört handysize geminin üçünü yılın ikinci yarısında teslim alacak. Serinin dördüncü gemisi ise 2011'in ilk çeyreğinde filoya katılacak. Şirketin 82.000 dwt'lik dört adet diğer kuru yük gemileri ise Ekim 2011 ile Mart 2012 arasında filoya katılacak. Şirketin amacı yarısı tanker, yarısı dökme kuru yük gemilerden oluşan 20-30 gemilik bir filo kurmak. Şirket, bu hedefi doğrultusunda, dört adet 163.000 dwt'lik suezmax tipi gemilerle tanker siparişlerine başlamış oldu. Şirketin böylelikle Uzakdoğu tersanelerinde siparişteki gemi sayısı 12'ye ulaştı. Ciner Denizcilik Sanayi ve Ticareti CEO'su Vasileios Papakalodoukas, yabancı basın kuruluşlarına verdiği demeçte; şirket olarak küçük-orta tonaj kuru yük ve tanker gemileri tercih ettiklerini belirtirken, konteyner ve büyük tonajlı tanker siparişi düşünmediklerini söyledi. Her biri 62 milyon dolara sipariş edilen tankerlerin 2013 ile 2014 yılları arasında filoya katılması bekleniyor. 35.000 dwt'lik gemilerin her biri 25 milyon dolardan,  82.000 dwt'lik kamsarmax tipi gemilerin ise 37 milyon dolardan sipariş edildiği rapor edilmişti. 8 dökme kuru yük gemileri peşin ödediklerini ve borcu olmadığını söyleyen Papakalodoukas, tanker siparişleri için yüzde 50 ile yüzde 65 oranında finans arayacaklarını belirtti.

Yeni inşa gemi fiyatlarının yüzde 40'ın üstünde düşüş gösterdiği dönemin gemi yatırımı yapmak için doğru bir zaman olduğunu düşünen Papakalodoukas, seçkin gemilerle büyük bir filoyu rahatlıkla kurabileceklerini vurguladı.

Ulusoy Ro Ro, 'dökmeci'ye yöneldi

Ulusoy Holding'ten ayrıldıktan sonra kendi şirketini kuran Yılmaz Ulusoy, denizde büyümek için Ro Ro servisleri dışında dökme kuru yük filosunu da büyütmek istiyor. Ulusoy Denizyolları İşletmeleri halen 6 adet gemi ile 3 ayrı hatta Ro Ro hizmeti veriyor. Almanya'da üç Ro-Ro siparişi bulunan şirketin, Çin tersanelerinde de dökme kuru yük siparişleri bulunuyor. İki adet 80.000 dwt'lik ve dört tane de 57.000 dwt'lik siparişleri bulunan Ulusoy, sipariş defterine iki tane daha 80.000 dwt'lik dökme kuru yük gemisi ekledi. Çin'de kurulu Jiangsu Eastern tersanesinde inşa edilecek gemilerin gelecek yıl teslim alınması planlanıyor.

Ali Umur suskunluğunu buzdu

Umur Basım ve Kırtasiye AŞ'nin sahibi Ali Umur'a ait olan Aktif Denizcilik küresel kriz öncesi yeni inşa siparişleriyle uluslararası piyasaların dikkatini çeken Türk firmalarından biriydi. Şirket iki senenin ardından suskunluğunu bozdu ve siparişlerine yeniden başladı. Aktif Denizcilik, geçen ay Güney Koreli SPP gemi inşa tersanesine üç adet panamax diye adlandırılan 82.000 dwt'lik dökme kuru yük gemi siparişi verdi. Şirketin filosu tanker ve dökme kuru yük gemilerinden oluşuyor.

Omsan Lojistik de gemi aldı

Uzun süredir deniz taşımacılığına girmek için arayışını sürdüren Türkiye'nin en büyük lojistik şirketlerinden Omsan Lojistik de ikinci el gemi piyasasının yarattığı fırsatı kaçırmadı. Omsan, 1998 yılında Japonya'da inşa edilmiş 30.109 dwt'lik 'Fortune Express' adlı dökme kuru yük gemisi ile denizciliğe girmiş oldu. Şirket, aldığı handysize gemi için Japon menşeli Solar Overseas Carriers'e 21 milyon dolar ödeyecek.

Horizon yeni inşalara yöneldi

Kömür ithalatçısı Çalışkan Grup'un gemi işletmecilik şirketi Horizon Denizcilik, geçen yıl en çok gemi satın alan Türk işadamı olarak dikkat çekiyor. Geçen yıl 100 milyon doların üstünde yatırım yaparak 10 gemi alan şirket, krizi fırsata çevirmeyi başardı. Filosundaki gemi sayısı 15'e ulaşan Horizon'un filo kapasitesini orta vadede 1 milyon dwt'ye çıkarma planları var. Şirketin sahibi İsrafil Çalışkan, ikinci el gemi alımlarını durdurduklarını belirterek 4 tane supramax tipi 50 bin ton üstü gemi siparişi vermek için araştırma yaptıklarını söyledi.

Palmali iki yeni aframax aldı

Azeri işadamı Mübariz Mansimov'a ait Palmali Denizcilik de krize rağmen gemi yatırımlarına ara vermeyen şirket olarak dikkat çekiyor. Palmali son olarak geçen ay, Yunan armatörün bu yıl teslimi planlanan kızaktaki iki aframax tankerini satın aldı. Japon Tsuneishi tersanesinde inşası devam eden 107.400 dwt'lik her bir tanker için Palmali'nin armatör Polys Haji-Ioannou'ya 57.9 milyon dolar ödeyeceği belirtildi. Palmali, yıl sonuna kadar bir VLCC ve bir suezmax daha satın alarak filoya eklemek istediğini bildirdi.

Geden yeni inşa iki tankerini sattı

Geleneksel denizci aileler dışında uzun yıllardır denizcilik sektöründe faaliyet gösteren ve Türkiye'nin en büyük iki armatöründen biri olan Mehmet Emin Karamehmet'e ait Genel Denizcilik (Geden Lines), Uzakdoğu tersanelerinde en çok siparişi bulunan Türk şirketi olarak dikkat çekiyor. Ekonomik kriz öncesinde şirketin 50'nin üstünde gemi siparişi bulunuyordu. Geçen yıl her ay siparişteki bir gemisini filosuna katan Geden, onlarca geminin de inşasına devam ediyor. Şirket bir yandan da gemi satışına devam ediyor. Samsung tersanesinden inşası devam eden 116.000 dwt'lik aframax tankerini StealthGas'a satan Geden Lines, bu yıl teslim aldığı 156.644 dwt'lik Blue adlı suezmax tankerini de Amerikalı bir alıcıya sattı. İnşası devam eden fframax tankerin 56 milyon dolara, M/T Blue'nun ise 70 milyon dolara satıldığı belirtiliyor.