Yasalarımızda yer alan vergisel teşvikler

VERGİ PORTALI / Servet ERÖCAL

Türk mevzuatında vergisel teşvikler değişik yasalarda düzenlenmiştir. Bu yasaların bir bölümü yükümlülerin tümünü kapsayan genel nitelikli vergi yasaları, bir bölümü yalnızca belirli bölgelerdeki yükümlüleri kapsayan özel yasalar, bir bölümü de belirli alan ve amaçlara yönelik yine özel yasa olarak nitelenebilecek yasalardır.

Vergisel teşvikler genelde yatırım, üretim ve istihdamı artırmayı, tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmeyi, uluslararası rekabet gücünü artıracak büyük ölçekli yatırımları özendirmeyi, doğrudan yabancı yatırımları artırmayı, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını gidermeyi, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemeyi amaçlamaktadır.. 

Bu yazımızda vergisel teşviklerimizi, bazı gruplandırmalar da yaparak kısaca incelemeye çalışacağız.

Gelir ve kurumlar vergisi kanunlarımızda yer alan vergi teşvikleri, eğitim ve öğretim kazançları istisnası; Ar-ge indirimi ve yatırım indirimi başlıkları altında toplanabilir.

Gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerinin:

-Özel okul işletilmesinden doğan kazançları 5 yıl için bu vergilerden istisnadır.

-Yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının %40'ı yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilebilmektedir. Kurumlarda ise bu oran, 01.04.2008 tarihinden itibaren  %100 olarak uygulanabilmektedir.

-Yatırım indirimi istisnası" yürürlükten kaldırılmış olmakla birlikte, geçiş dönemi uygulamaları Gelir Vergisi Kanunu'na eklenen geçici 61, 65 ve  69 uncu maddeler ile 1, 22, 23 ve 32 numaralı Gelir Vergisi sirkülerlerine göre yürütülmektedir.

Kurumsallaşmayı teşvik etmek amacıyla kurumlar vergisi mükelleflerine, yasada öngörülen koşullara uyulmak kaydıyla gelir vergisi mükelleflerine göre avantaj sağlayan, gayrimenkul ve iştirak hisseleri satışından elde edilen hasılatın katma değer vergisine, sağlanan kazancın ise kurumlar vergisine tabi olmaması, iştirak kazançları istisnası, yurtdışı inşaat kazançları istisnası, bazı bağış ve yardımların kazançtan indirilmesi gibi ilave teşvikler sağlanmıştır.

Yine Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 32/A maddesi ile teşvik belgesine bağlanan yatırımlar dolayısıyla elde edilen kazançların düşük oranda vergilendirilmesi öngörülmüş; geçici 4 üncü maddeye göre; münhasıran tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerinde faaliyette bulunanlardan üretim tesislerini Bakanlar Kurulunca belirlenen illere 31/12/2010 tarihine kadar nakleden ve asgari 50 kişilik istihdam sağlayan mükelleflerin, bu illerdeki işletmelerinden sağladıkları kazançlar için nakil tarihini izleyen hesap döneminden itibaren beş yıl süreyle kurumlar vergisi oranının % 75 indirimli olarak uygulanması, bu teşvikten gelir vergisi mükelleflerinin de yararlanması kabul edilmiştir.

-Katma Değer Vergisi Kanunu'nda yer alan ülke ekonomisi bakımından kritik nitelikteki bazı sektörlere ilişkin istisnalar aşağıda özetlenmiştir:

. Deniz, hava ve demiryolu araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması ve işletilmesiyle uğraşan katma değer vergisi yükümlülerine yapılan deniz, hava ve demiryolu taşıma araçları teslimleri; yüzer tesis ve araçların teslimi; bu araçların imal ve inşası ile ilgili olarak yapılan teslim ve hizmetler; bu araçların tadili, onarımı ve bakımı hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır. (KDVK md. 13/1-a) (KDVGT 48) (KDV Sirküleri 31)

. Altın, gümüş ve platin ile ilgili arama, işletme, zenginleştirme ve rafinaj faaliyetleri ile Petrol Arama Kanunu hükümleri gereğince, petrol arama faaliyetlerini yürütenlere yapılan hizmetler ve mal teslimleri katma değer vergisinden istisnadır. (KDVK md. 13/1-c) KDVGT 16,19,93,95)

. Yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamında yapılan makine ve teçhizat teslimleri katma değer vergisinden istisnadır. (KDVK md. 13/1-d-KDVGT 69,72,74,87,92) (2004/8127 sayılı BKK)

. Limanlar ve hava meydanlarının inşası, yenilenmesi ve genişletilmesi işlerini kendisi yapan ya da başkalarına yaptıran mükelleflere bu işlerle ilgili olarak yapılan mal teslimleri ve hizmet ifaları katma değer vergisinden istisnadır. (KDVK md. 13/1-e) (KDVGT 93,96)

- Endüstri bölgeleri, serbest bölgeler, organize sanayi bölgeleri kanunları, gelir vergisi stopajı,

sigorta primi işveren payı, bedelsiz yatırım yeri tahsisi biçiminde teşvikler öngörmektedir.

Serbest bölgelerde faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış mükelleflerin, bu bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere gelir veya kurumlar vergisinden müstesnadır. Ayrıca Serbest bölge hükümlerinin uygulandığı mallar ile serbest bölgelerde verilen hizmetler katma değer vergisinden de istisnadır.

- Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar ile yönetici şirketlerin elde ettikleri kazançlar 31/12/2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden, yine bu bölgelerde çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri aynı tarihe kadar gelir vergisinden istisnadır.

Teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, sadece bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden de istisnadır. (KDVK geçici madde 20)

Organize sanayi, endüstri veya teknoloji geliştirme bölgelerinde yer alan gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birleştirme işlemleri harçtan müstesnadır. (HK. m. 59/n)

Bankalar, yurtdışı kredi kuruluşları ve uluslar arası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler damga vergisi ve harçlardan istisna edilmiş olup, ayrıca anonim, eshamlı komandit ve limited şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nevi değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler de harca tabi tutulmamaktadır.

Kültür yatırımlarını ve girişimlerini teşvik kanunu kapsamındaki yatırım ve girişimler için, bazı vergisel olmayan teşviklere ilaveten gelir vergisi stopajı, sigorta primi işveren payı teşvikleri de uygulanmaktadır.