Vergi arttı, içki tüketimi azaldı

ANKARA  – Alkollü içecekler üzerindeki yüksek vergi artışları, vergi gelirlerini önemli ölçüde artırırken, alkollü içecek tüketen hane sayısını da hissedilir bir şekilde azalttı.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nce (BETAM) yapılan araştırmaya göre TÜFE artışının yüzde 79 ile sınırlı olduğu son 8.5 yılda, yapılmış olan küçük büyük vergi artışlarına paralel olarak alkollü içeceklerin fiyatı yüzde 129 artış gösterdi.

Vergi gelirlerinin reel olarak yüzde 50'nin üzerinde arttığı bu dönemde, alkollü içecek tükettiğini beyan eden hane sayısında ve bu hanelerin ortalama tüketiminde düşüşler gözlendi. Öyle ki, 2003'ten 2008'e kadar olan dönemde toplam tüketimde üçte bir oranında bir düşüş yaşandı.

Aynı dönemde üretimde gözlemlenen düşüş, tüketimdeki düşüşle tutarlı bir yapı sergiledi. Bu olgular alkollü içecekler üzerindeki yüksek vergi artışlarının vergi gelirlerini önemli ölçüde artırdığını kanıtlarken, alkollü içecek tüketen hane sayısındaki hissedilir azalmaya dikkat çekti.

ÖTV geliri yüzde 64 arttı

Alkollü içeceklerin bir hayli pahalılaşmalarına ve bunun sonucunda tüketimlerinin azalmasına rağmen, alkollü içeceklerden alınan ÖTV gelirlerinde dönem boyunca hissedilir artışlar gerçekleşti. GSYH deflatörü ile vergi gelirleri 2008 yılı fiyatlarına taşındığında, 2003 yılında 1 milyar 502 milyon TL olan alkollü içeceklerden elde edilen ÖTV gelirleri 2008 yılında 1 milyar 986 milyon TL'ye yükseldi. Aynı rakam 2010'un ilk dokuz ayı için ise 1 milyar 902 milyon TL olarak gerçekleşti.

Alkollü içeceklerde yapılan son vergi değişikliği göz ardı edildiği takdirde bile 2010 yılının sonunda alkollü içeceklerin satışından elde edilen toplam ÖTV gelirinin, 2008 fiyatlarıyla, 2 milyar 463 milyon TL olacağı tahmin edildi. Bu rakamlar yüzde 64 oranında reel ÖTV gelir artışına işaret etti.

Tüketim yüzde 34 düştü

Vergi artışlarının sonucunda gerçekleşen reel fiyat artışları genel olarak tüketim miktarını azaltırken, şaşırtıcı şekilde alkollü içecek satın aldığını beyan eden hane sayısında da azalmaya neden oldu.

TÜİK tarafından düzenli olarak yapılan Hanehalkı Bütçe Anketleri (HBA) mikro verilerine göre 2003 yılında hanelerin yaptığı alkollü içecek harcaması 2008 yılı Aralık ayı fiyatlarıyla 827 milyon 399 bin TL iken, bu rakam 2008 yılında 549 milyon 452 bin TL'ye geriledi. Toplam tüketim yaklaşık yüzde 34 oranında düştü.

2003 yılından 2008 yılına alkollü içecek satın aldığını beyan eden hane sayısı 1 milyon 300 bin seviyesinden 1 milyon 64 bin seviyesine inerken, bu hanelerin toplam içindeki payı yüzde 8'den yüzde 6'ya geriledi.

Bu arada araştırma notuna göre üretim ve net iç talepte sırasıyla yüzde 26,7 ve yüzde 26,1'lik bir düşüş yaşandı. Bu düşüş hanelerin toplam alkollü içecek tüketiminde gözlemlenen yüzde 34'lük düşüşe paralel seyretti. 8.5 yıllık dönemdeki alkollü içecek üretimi 2008 Aralık fiyatlarıyla yüzde 26.7 azalarak, 2003 yılında 1 milyar 667 milyon TL iken 2007 yılında 1 milyar 221 milyon TL'ye geriledi.