Tahtıravalli düzeninde küresel ekonomi

A. Levent ALKAN / ARAŞTIRMACI-YAZAR

Dünya ekonomisi üzerinde yaşanan son gelişmeler, Asya bölgesinde oldukça canlı bir tabloyu ortaya koyuyor. Çin'in yaşadığı yüksek enflasyon, dünya ekonomisinin %0.6 küçüldüğü 2009 yılı için bile %7 büyüyen Hindistan için aşırı ısınmayla mücadeleyi işaret ediyor.

Sistemde en büyük asimetriyi, Euro bölgesinde yaşıyoruz. Euro bölgesinde ciddi bir ulusal borç krizi yaşanıyor. Bu yaşanan krizi şu üç alternatifi ortaya çıkarmıştı.

1. Euro bölgesinde parasal birliğin kriterlerindeki sınırları aşan ülkeler, geçici olarak system dışına alınabilir. Bu çözümle 1992 Maastricht anlaşmasına ters düşmeyen bir çözüm sağlanabilir.

2. Tam destekle TARP, TAF ve bono alımı gibi kapsamlı bir kurtarma uygulanabilir.,

3. Sürüncemede bırakılabilir.

Doları etkileyen gelişmeler

Mevcut ev satışları (Nisan 22, 2010)

" Mart ayında Ulusal Emlakçılar Birliği NAR'a göre inşaatı tamamlanmış konut satışında, vergi kredileri ve uygun piyasa koşullarının neticesinde yükseliş söz konusu oldu. Mart 2010'da 5,35 mio adetlik satış gerçekleşti, bu rakam 2009 Mart rakamının %16 üzerinde.

" Lawrecne Yun NAR ekonomistine göre satışlar son 9 aydır yıllık olarak artış gösteriyor. Halihazırdaki konut stoğu ise, 20 aydır üst üste yıllık bazda düşüş gösteriyor. Ev alım vergi kredisi, ekonominin geneline 1 trilyon $'a yakın katkı yapmış bulunuyor, mevcut düzenleme olmadan orta gelirli sınıfın ev varlığı olarak kabul edilen bu tutar ortadan kalkabilirdi.

" Ev hacizleri envantere yavaş ekleniyor ve ölçülü bir şekilde absorbe ediliyor. Ev hacizlerinin hatta, düşük konut fiyatları içerisinde olan ve özellikle ilk kez ev alanlar grubuna yönelik olanların hızlı bir şekilde satıldığı belirtiliyor.

" Ulusal verilerde ev satış fiyatı medyanı Mart ayında dolar 170.700, Mart 2009'a göre %0.4 artış gösterdi. Sıkıntıdaki konutların satışında %15 iskonto ortalaması söz konusu, toplam satışların %35'ine tekabul ediyor. Bu oran Şubat ayından bu yana değişiklik göstermedi.

" Konut fiyatlarının yeniden sabitlenmesi ile, ev satın alma güveninin artış göstermesi bekleniyor, bu durumun ise konut sektöründe güven arttırıcı etki yapacağı belirtiliyor.

" NAR en büyük ticari birliklerden bir tanesi, ülke genelinde konut ve ticari yapılarda satış görevi üstlenen 1.2 milyon üyesi var. Bu kuruluşun değerlendirmelerine göre, ev alım şartları mükemmele yakın bir seviyede. Daha zor kredi koşulları da gerçekleşse, uygun fiyatlar ve piyasanın toparlandığı hissi ülkenin geneli içerisinde olumlu kredi koşulları yarattı. Tarihsel olarak düşük ev konut kredi seviyeleri, bir toparlanma olasılığını da arka planda tutmuyor değil.

" Freddie Mac'e göre 30 yıllık sabit faiz konut kredisi mart ayında %4.97 ile rekor düşüş kaydetti. Bu oran şubat ayında %4.99 seviyesindeydi. Aynı oran mart 2009 yılında %5 düzeylerindeydi.

İmalattaki son görüntü (Nisan 2010)

İmalattaki son görüntü İmalattaki son görüntü (Nisan 2010)

 Nisan Mart Değişimi  Değişim  Trend

Endeks Endeksi Endeksi %  Yön Oranı (Aylık)

PMI 60,4 59,6 0,8 Artış Hızlı 9

Yeni sipariş 65,7 61,5 4,2 Artış Hızlı 10

Üretim 66,9 61,1 5,8 Artış Hızlı 11

İş sahipleri 58,5 55,1 3,4 Artış Hızlı 5

Tedarikçi teslimatları 61,3 64,9 -3,6 Yavaşlıyor Yavaşça 11

Envanter 49,4 55,3 -5,9 Büyüyor Büyüyor 1

Müşteri envanteri 33 39 -6 Çok Az Hızlı 13

Fiyatlar 78 75 3 Artıyor Hızlı 10

Birikmiş siparişler 57,5 58 -0,5 Artış Yavaşça 4

İhracatlar 61 61,5 -0,5 Artış Yavaşça 10

İthalatlar 58 57 1 Artış Hızlı  8

Genel ekonomi Artış  Hızlı 12

İmalat sanayii Artış Hızlı 9

Yeni evi İmalatları

( Mart 2010 - ABD konut ve şehir gelişimi departmanı 16 Nisan 2010 )

" Yapı İzinleri: 685.000 konut projesi için izin verilmiş. Bu oran Mart 2009 tahminin %34.1 üzerinde.

" Ev Başlangıçları: Özel mülkiyet ev başlangıçları 626.000 olarak gerçekleşti. Mart 2009'a göre %20 üzerinde.

" Ev Tamamlamaları: Özel mülkiyet ev tamamlamaları, 656.000. Mart 2009'a göre %21 aşağıda.

İmalat sanayi raporu

(4 Mayıs 2010)

" Mart ayında imalat Ürünleri için yeni siparişler 5 milyar dolar artış göstererek 391 milyar dolara ulaştı. Siparişler son 11 ay yükseliş kaydetti. Şubat ayına göre %1.3 artış gerçekleşmiş oldu. Ulaşım hariç siparişler %3.1 artış kaydetti.

" Nakliyeler 8.6 milyar dolar artış kaydederek 396 milyar dolara ulaştı.

ABD İş Stokları / Satışlar Oranı 2009

İş Stokları / Satışlar Oranı 2009 boyunca kaydettiği düşüşüyle, ABD'de şu anda krizin başladığı düzeydedir.

GSYIH

" ABD Ekonomik Analiz Bürosu'na göre 1'inci çeyrek Reel GSYİH yıllık %3.2'lik bir artış kaydetti. Son çeyrekte reel GSYİH %5.62'lık bir artış göstermişti. Büro, 1'inci çeyrek tahmini ileri veri tahminlerine göre hazırlandı. Mayıs 27'de daha kapsamlı verilere dayanılarak yeni bir tahminde bulunulabilir.

" 1'inci çeyrek artışı kişisel tüketim harcamaları, özel stok yatırımları, ihracat, konut dışı yatırım harcamalarından kaynaklanıyor.

" İthalat ise arttı. Reel GSYİH yavaşlama özel envanter yatırımları ve ihracattaki yavaşlama, konut sabit yatırımlarında düşüş, merkez ve yerel hükümet yatırımlarındaki düşüşlerden kaynaklanıyor.

Euro'nun sallanan tahtı

Euro Bölgesi'nin ilk başta uyguladığı politikalar, madde 3'ü izlemek olmuştu. Ancak pazar günü gelen 750 milyar Euro'luk desteğin ardından madde 2'nin tercih edildiği görülüyor. Bu müdahelenin ardından elde edilen sonuçları özetlemek istersek şöyledir:

A. Müdaheleyi tanımlamak gerekirse, riskler bankalar ve kreditörlerden alınmış, vergi mükellefi ve ECB'ye aktarılmıştı.

B. Tahmini olarak Almanya ve Fransa, planın ileri safhalarında uygulamalarını seçmenlerine anlatmakta büyük zorluklarla karşılacaklar.

C. Kanuni olarak 1992 Maastricht yasası çiğnenmiş oldu.

D. EU'nun 16 ülkesi toplamı 2009'da 565 milyar euro açıkla, toplam GDP'sinin %6.3'ü kadar bütçe açığı vermişti.

E. Artan riskler nedeniyle kurtaracak sağlam ülkenin de kalamama riskini göz ardı etmemek gerekiyor.

F. ECB'nin senyoraj yetkisinin olmaması likidite meselesi çözülse bile ödeme güçlüğü meselesini arka planda tutacaktır.

G. ECB'nin aldığı kalitesi düşük ülke tahvilleri onun aktif kalitesini vuracaktır.

" Madde 2 ile krizin çözümü altın gibi, ABD hazine bonoları gibi güvenilir limanlara ihtiyaçların arttığı bir dönemi ortaya çıkartıyor.

" Çünkü ABD ekonomisi ile AB ekonomisi 1999 dan beri ilk kez farklı yönlü büyüme bekleyişleri içinde hareket ediyorlar.

" ABD kanadında TARP, TAF ve mortgage alımları şeklindeki kurtarma operasyonları hedefleneni elde etmiş gibi görünüyor. Aşağıda detaylarıyla açıklanan, mevcut ev satışları, imalattaki son görüntü, imalat sanayi raporu, iş stokları/satışlar ya da GSYİH verileriyle ifade edildiği gibi, doların yükselme olasılığı oldukça güçlüdür.

" EURO'nun kurtarmalara rağmen kırılganlığı artıyor. Bu durumda EUR'daki sancılar, değer kaybı sürecektir.

" Türkiye'nin borcunun %63'ü dolar, ihracatının %48'i Euro olunca makas TL'yi çok kötü sıkıştıracaktır.

" Mali kural küresel tahtaravalli düzeni içinde Türkiye'nin elini güçlendirecek yegane güç olarak görülüyor. Türkiye için oldukça heyecan verici bir gelişme. Çünkü ulusal ekonomimiz için olumlu görüşler içindeki kredi derecelendirme kuruluşları, tahvillerimizi yatırım yapılabilir düzeye çekebilir. Uygulamada inandırıcı bir disiplin havası hissedilirse, notumuzun yükseltilebileceğine işaret eden açıklamaları daha sık duyabiliriz. Burada mali kuralın denetim mekanizması çok önemli. Kendi kurallarımızı koyupi kendimiz denetleyerek güveni sağlamaya beklemek, saflık olur. Unutmayalım, bu krizin adı, "güven krizi". Tüm dünya, güvensizliği hiç affetmediği bir dönemden geçiyor.