Kur riski özel sektörün üzerinde

 Naki BAKIR

ANKARA - Küresel finans sistemindeki devam eden sıkıntılar ve aşılamayan belirsizlik nedeniyle Türkiye'nin ciddi boyutta kur riski yaşadığı, kısa vadeli dış borçlarda, ocak - eylül itibariyle yaklaşık 11 milyarlık artış oldu. Eylül ayında gerçekleşen yüzde 0.4 oranındaki azalmaya karşın, ilk 10 ay itibariyle yüzde 14 artış oldu ve toplam kısa vadeli dış borç miktarı 89 milyar 150 milyon doları buldu. Bu borç, 'kısa vadeli' olması nedeniyle, yüksek kur riskini gündeme getiriyor.

Merkez Bankası verilerine göre Türkiye'nin toplam kısa vadeli dış borç stoku eylül ayında yüzde 0.4 oranında 315 milyon dolarlık bir azalışla 89 milyar 150 milyon dolara geriledi. Stoktaki mini küçülme, bankalar ve merkez bankasının borcundaki azalmadan kaynaklandı, reel sektörün kısa vadeli dış borcu ise büyümeye devam etti. Kısa vadeli dış borç stokunun en büyük bölümünü oluşturan bankalara ait tutar eylül ayında yüzde 1.1 oranında net 654 milyon dolar azalarak 57 milyar 697 milyon dolara gerilerken, reel sektörün kısa vadeli dış borcu yüzde 1.6 oranında 474 milyon dolar artışla 30 milyar 698 milyon dolara yükseldi. Merkez Bankası'nın tamamına yakını kredi mektuplu döviz tevdiat hesaplarından oluşan kısa vadeli dış borcu da eylül ayında yüzde 8.7 oranında net 135 milyon dolar azalarak 1 milyar 409 milyon dolara indi.

Dokuz ayda 10.9 milyar dolar büyüdü

Eylül ayındaki küçük çaplı azalmaya rağmen ocak-eylül döneminde toplam kısa vadeli dış borç stokunda yüzde 14 oranında 10 milyar 933 milyon dolarlık büyüme yaşandı. Dokuz ayda bankaların borcu yüzde 10.5 oranında net 5 milyar 433 milyon dolar, diğer sektörlerin borcu yüzde 22.6 oranında 5 milyar 667 milyon dolar artarken, Merkez Bankası'na ait kısa vadeli dış borç hacmi 10.6 oranında 167 milyon dolar küçüldü.

Bankaların aldığı dış krediler

Bankaların, eylül sonu itibariyle 57 milyar doların üzerinde bulunan kısa vadeli dış borç stokunun 24 milyar 495 milyon dolarla en büyük bölümünü yurt dışından kullanılan krediler oluşturuyor. Söz konusu borçlar dokuz ayda yüzde 35.4 oranında 6 milyar 398 milyon dolar büyüdü. Sektörün toplam kısa vadeli dış borcunun 15 milyar 282 milyon doları banka mevduatı, 9 milyar 531 milyon dolarını yabancıların TL cinsinden mevduatı, 7 milyar 735 milyon doları da döviz tevdiat hesaplarından oluşuyor.

Reel sektörün ticari kredi borcu

Eylül sonunda 31 milyar dolara yaklaşan diğer kesimlerin toplam kısa vadeli dış borç stokunda ise 26 milyar 889 milyon dolarla en büyük bölümü reel sektörün ithalat borçları ile prefinansman ve peşin ihracat için kullandıkları ticari krediler oluşturuyor. Reel sektörün kullandığı diğer kredilerden kaynaklanan kısa vadeli dış borcu da aynı tarih itibariyle 3 milyar 809 milyon dolar düzeyinde bulunuyor. Yılın ilk dokuz ayında reel sektörün ticari kredilerden kaynaklanan kısa vadeli dış borcunun 4 milyar 124 milyon, diğer kredilerden kaynaklanan borcunun da 1 milyar 543 milyon dolar arttığı dikkati çekiyor.

Kısa vadeli dış borcun seyri

Türkiye'nin 2010 sonu itibariyle 78 milyar 217 milyon dolar düzeyinde bulunan kısa vadeli dış borcu, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 1.2 küçülerek 77 milyar 280 milyon dolara gerilemişti. Ancak bu eğilim devam etmedi ve stok, ikinci çeyrekte yüzde 10 büyüyerek 85 milyar doları aştı. Kısa vadeli dış borç stokundaki artış, haziran-ağustos döneminde ise hız keserek yüzde 4.9'a geriledi. Küresel belirsizlik ve artan risk algısı nedeniyle eylül ayında ise yüzde 0.4'le azalışa geçen söz konusu borç stokunda bu eğilimin sürmesi bekleniyor.  Ancak finansal dengesizliklerin aşılamaması ve döviz kurlarında yükselişin sürmesi durumunda Türkiye'nin tamamına yakını özel sektöre ait olan dış borçlarının çevrilmesinin güçleşeceği belirtiliyor.

Kısa vadeli dış borç 43.6 milyar TL arttı

Kısa vadeli dış borç stokunda, dolar cinsinden yüzde 14'lük artış, kurdaki yüzde 19.4 artışla birleşince TL cinsinden artış yüzde 36'ya ulaştı. 2010 sonunda TL cinsinden karşılığı 120 milyar 923.5 milyon lira olan kısa vadeli dış borç stoku, dokuz ayda net 43 milyar 585 milyon liralık artışla 164 milyar 508.5 milyon liraya ulaştı. Bu dönemde Bankaların borcunda yüzde 31.9 oranında 25 milyar 472.4 milyon, diğer sektörlerin borcunda yüzde 46.4 oranında 17 milyar 949.1 milyon, Merkez Bankası'nın borcunda da yüzde 6.7 oranında 163.5 milyon liralık artış yaşandı.