Kooperatif yöneticilerine yapılabilecek ödemelerde sınırlama

Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

Kooperatiflerin temsil ve idare organı yönetim kuruludur. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (KoopK)'na göre, kooperatif yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşması zorunludur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır.

Kooperatif yönetim kurulu üyeleri, kendilerine Kooperatifler Kanunu ve kooperatif anasözleşmesi ile tanınan yetki ve görev tanımları çerçevesinde, kooperatif adına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilirler. Nitekim, Kanunda, yönetim kurulunun, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği göstereceğine ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf edeceğine vurgu yapılmıştır. Yapılan bu görev karşılığında kooperatif yönetim kurulu üyelerinin bir ücreti ya da kavramı daha geniş tutarsak bir ödemeyi hak ettiği tabidir. Buna karşılık, KoopK'da, yönetim kurulu üyelerine yapılacak ödemeler konusunda birtakım sınırlamalar getirilmiş ve buna aykırı davranan kişiler için birtakım cezalar öngörülmüştür. Ancak, konunun bu yönünün yeterince bilinmemesi ya da dikkatlerden kaçması nedeniyle, uygulamada zaman zaman yönetim kurulu üyelerine usule aykırı ödemeler yapıldığına rastlanılmaktadır.

Peki, Kooperatifler Kanunu'nun bu konudaki sınırlaması ve yaptırımı nedir? KoopK.nun 56ncı maddesinin 6ncı fıkrasına göre kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının (birlikler, merkez birliği ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği) "yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.". Kanunun Ek 2nci maddesinin birinci fıkrasına göre, anılan hükme aykırı davranılması halinde, kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları üç aydan iki yıla kadar hapis ve elli günden beş yüz güne kadar adlî para cezası verilir.

Dolayısıyla, kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerine, sadece sayılan bu dört kalem, yani aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk ödenebilecektir. Sayılanlar haricinde bir ödeme yapılması ise suç teşkil edecektir. Uygulamada, yönetim kurulu üyelerine, aylık ücret ya da huzur hakkından birisinin ödenmesi tercih edilmektedir.

Ancak, hemen belirtelim ki, yukarıdaki yasal düzenleme genelde tek taraflı olarak ele alındığından dolayı, bazen yorum yanlışlığı yapılabilmektedir. Oysa, Kooperatifler Kanunu, burada birbirinden ayrı iki fiil için ceza öngörmektedir. Bunlardan birincisi, kooperatiflerin veya üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerine, genel kurul tarafından belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında bir ödeme yapılmasıdır. İkincisi ise, ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluğun, genel kurulca kararlaştırılmadan yönetim kurulu üyelerine ödenmesidir. Dolayısıyla, yaptıkları görev karşılığında yönetim kurulu üyelerinin bir ücreti hak ettiği düşünülse dahi, bunun genel kurul tarafından açıkça karara bağlanması gerekmektedir.

Diğer yandan, anılan düzenleme, sadece yönetim kurulu üyelerini değil, kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının genel kurullarını ve ödeme yapmakla görevli çalışanlarını da ilgilendirmektedir. Yani, kooperatifin veya üst kuruluşunun en yetkili organı olsa dahi, genel kurul, yönetim kurulu üyelerine anılan dört kalem haricinde bir ödeme yapılmasını kararlaştıramaz. Ya da kooperatifin veya üst kuruluşun ödemelerden sorumlu çalışanı -muhasebecisi, mali işler müdürü, vs- böyle bir genel kurul kararı olmadan yönetim kurulu üyelerine ödeme yapamaz.

Bu çerçevede, cezaî sorumluluklarının doğmamasını teminen, kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerinin, kendilerine yapılacak ödemeleri genel kurul gündemine aldırıp müzakeresini ve bu konuda bir karar alınmasını sağlamaları; yine, genel kurulca karara bağlanan kalemler haricinde bir ödemeyi kabulden imtina etmeleri menfaatlerine olacaktır.