İnşaat ruhsatında belediyeleri devreden çıkarmayı planlıyoruz

Mehmet KAYA

ANKARA - Türkiye yapı sektörü, 2011 içinde köklü değişikliklerle tanıştı. Yapı denetim sistemi ve yeni inşa edilecek binalar için enerji kimlik belgesi zorunluluğu başladı. Ancak önümüzdeki dönemde bu değişikliklere yenileri eklenecek. Yurtdışında faaliyet gösteren müteahhitler dahil, bütün müteahhitlerin kayıt altına alınması ve takibine yönelik altyapı çalışmaları başlatıldı. Bu sistem, daha sonra yurtdışı müteahhitler için referans belgesi olma niteliğini de içeriyor. Enerji tasarrufuna yönelik yatırımlara ilişkin teşvik düzenlemesi bu yıl içinde belli olacak.Teşviğin uygulamanma tarihi henüz belli değil. Ankara Temsilcimiz Barış Ferit Parlak ve Arkadaşımız Mehmet Kaya'nın sorularını yanıtlayan Bayındırlık ve İskan Bakanı Mustafa Demir, sektördeki yeni düzenlemeleri gazeteniz DÜNYA'ya anlattı.

- Sayın Bakan, yapı denetim sistemi 1 Ocak itibariyle 81 ile yaygınlaştı ve enerji kimlik numarası uygulaması yeni inşa edilecek binalar için uygulamaya girdi, müteahhitlerin kayıt sistemi 2012'de yürürlüğe girecek. Sektörde neler değişecek?

Müteahhitliğin kayıt altına alınması bağlamında, sözünü ettiğiniz düzenlemeler bağlamında yasal altyapı çalışmalarımızı tamamlamıştık. İmar Kanununda, fenni mesullük, yapı sahipliği, şantiye şefliği, müteahhitlik gibi ilgili bütün kavramları ayrıntılı tarif ettik. Sektörün aktörleri artık belli. Teşkilat kanununda yapılan değişiklikle de müteahhitlikle ilgili düzenleme yapma, giriş, tasnif etme yetkisi almış olduk. Bu çerçevede de yine oradaki teşkilat kanununa konulan hükümle, özel müteahhitlik, yap-sat müteahhitlik olarak adlandırılan sistemi kayıt altına alıyoruz.

Sektöre ilave bir kriter, yük getirmedik. Yetkimiz var ama bugün için getirmedik. İlk kez mevcut durumu bir kayıt altına alma, disipline etme, verimli hale getirme çalışmasını öngörüyoruz. Alışkanlıktır, her şey son anda yapılır ama ikincil mevzuat anlamında da biz 2010 içinde sistemi işletmeye başladık.

Bu alanda çok güzel bir uygulama ile yumuşak bir geçişle 2012'de uygulamaya girecek düzenlemenin yönetmeliği yayınlandı ve 2011'de yürütülecek çalışmayla tüm hazırlıklar, kayıtlar, sistemin işletilmesi tamamlanacak. 2012'de sistem otomatik olarak yürürlüğe girecek.

- Kayıt sistemi nasıl işleyecek?

Bir yazılım oluşturduk ve bütün faaliyette olan müteahhitlerimiz bir numara ile bu sistemde yer alacak. Yerel yönetimlere de uç (erişim) verildi ve şifreyle sisteme girebilecekler. Ticaret odası, vergi numaraları sistemimizde olacak. Belediyeler, valiler yani ruhsat vermekle ilgili kuruluşlar, ruhsatı verirken bizim o sayfaya girecek, bizde kaydı varsa ruhsat verecek, yoksa vermeyecek. Kayıt sisteminde de bürokrasi olmayacak. İlk kayıt olurken basit belirli belgelerle kayıt altına alacağız, bir daha belge istemeyeceğiz.

- Bu aşamada, öncelikle yapı denetim sistemi ile nasıl ilişkilendireceksiniz onu sorayım, tabii ki peşinden yapı denetim sisteminin bütün ülkeye yaygınlaştırılması da tamamlandı, nasıl bir manzara bizi bekliyor?

Evet, yapı denetim şirketleri artık bütün Türkiye'de devrede. Bu sistem yürürlüğe girdiğinde de eğer müteahhit proje ve ruhsat ve eklerine aykırı yapı yaparsa, mali mükelleflerini yerine getirmezse otomatik bilgi sahibi olacağız. Maliye ile gerekli irtibatları kuruyoruz vergiyle ilgili kısım otomatik gelecek. Bir inşaat yaptın, bitirdin belirli bir süreç geçti yapı kullanım izin belgesini almadı, vergi-sigorta primlerini ödemedi, otomatik olarak sistem uyaracak ve sayfadaki müteahhitin kayıtı görünmeyecek. Başka bir iş için ruhsat almaya gittiğinde sorunu çözmeden ruhsat alamayacak, çünkü sayfası açılmayacak.

- Merkezi ve katı bir yapı değil mi?

Kayıt olarak merkezi bir sistem ama uygulaması mahallinde yapı denetimi büroları aracılığıyla uygulanıyor. Merkezi olmasından kasıt, elektronik ortamda, tüm Türkiye'de, yapı denetimi firmaları tarafından kullanılan bir sistem. Onların yaptığı tüm iş ve işlemleri biz sistem içerisinde görebiliyoruz, izleyebiliyoruz. Yapı denetim bürolarının işlerini düzgün yapması konusunda da etkili uygulamalar getirildi. Onlar da il müdürlüklerimizin denetimi altındalar.

5-10 yıl içinde Türkiye'de kaçak yapı, uygun olmayan yapı tamamen hafızalardan silinecek. Yapan çok ağır müeyyide ile karşı karşıya kalacak. Sistem tam yerleştiğinde, biz bu sistemi yerel yönetimlere bir günde devredebilir durumdayız.

- Yurt içi faaliyetler açısından soruyorum, belediyelerin denetim konusunda yeterli olamadığını belirtmiştiniz, gelecekte nasıl bir yapı öngörüyorsunuz?

Yapı denetim şirketi müfettiş değil, yardımcı kuruluş. Müteahhitin işini iyi yapmasına yardımcı. İnşaat ruhsatı sürecini iyileştirmeyi düşünüyoruz. Belediyelerin inşaat ruhsatı sürecini, proje incelemesini ortadan kaldırmayı planlıyoruz. Belediye hangi yeterlilikle hangi elemanla proje inceliyor? Yapan müelliften, mühendisten daha mı iyi biliyor. Ruhsat işi kolaylaşmalı. Mimara sorumluluğu verelim, yapı denetim firmasına verelim, proje aksak gelirse mimar sorumluluğu üstlensin. Belediyelerden inşaat ruhsat almak yılı bulabiliyor ki bir haftada alınmasını öngörüyoruz. Belediyeler neden proje incelesin? Projeyi imzalayan mühendis, mimar sorumlu olsun ve sonunda bir hata çıkarsa canına okuyalım.

- Tabii akla hemen bu yıl programda da öngörülen ve yurtdışı müteahhitlerin talebi arasında bulunan yurtdışında faaliyet gösterecek müteahhitlerin akreditasyonu uygulaması akla geliyor. Bir hazırlık başladı mı?

Dış Ticaret Müsteşarlığı yurtdışı müteahhitlik konusuyla ilgileniyor ama yeterlilik tespiti tamamen teknik bir konu. İsteseler de yapamazlar. Bu unsur teşkilat kanunumuzda var. Biz yurtdışı müteahhitlere halen belge veriyoruz. Teknik kapasite ve özelliklerini yaptıkları işleri, yapabilecekleri işleri ortaya koyan, referans veren bir belge vermek istiyoruz, yeni bir yapı üzerinde çalışıyoruz.

Kendi kendine işleyen, bürokrasiye boğmayan -müteahhitlik alanını kayıt altına aldığımız için- sistem bütünlüğü içinde çalışacak bir yapı. Müteahhitlerimiz açısından şunu söyleyeyim ki, sistem sadece tamamlanmış işleri değil, yürüyen işleri de izleyen, onları belgelendirebilen bir yapı olacak. Bunun 2011 yılı içinde çalışması biter, 2012 içinde hayata geçer diye düşünüyoruz.

- Müteahhitlerin talebini karşılayabilecek mi?

Hatta, bu belgeyi almak büyük prestij olacak. Bütün müteahhitler sistem içinde yer alacak ama muzdarip olmayacaklar. Belge sistemi deyince hemen akla "karne” geliyor ama öyle değil. Yapı denetiminde olduğu gibi elektronik bir sistem. Müteahhitler kendi verilerini kendileri ya da yapı denetim firmaları girecekler. Aldıkları her mesafe anında yansıyacak, statik olmayacak. Bizim verdiğimiz bilgi kefillik değil ama bir referans olarak görülecek. İşin temelinden başlarsak, bir müteahhitlik firması vergi numarası alıp kurulduğunda benim sayfamda görülecek.

Bakanlık yeni binaya kavuşacak

"Mevcut bakanlık binamız enerji kimlik belgesinde, enerji performansında E, sera gazında E grubunda. Eski yapıya göre fena sayılmaz ama standardın altında. Yenilenebilir enerji kullanımı yok. Bu konu çok önemli. Bakanlığa yeni bina yapacağız ve orada A sınıfı kimlik belgesini hedefliyoruz. Hem güneş enerjisi sistemi hem de yer altı toprak ısısından yararlanan sistem öngörüyoruz. Yer altı sistemi maliyetli ancak çok işlevsel."

2B arazilerinde 160 bin hektarın kadastrosu tamam

"2B bizim yetki alanımız içinde bir konu değil. 2B'nin bizimle ilgili bölümü Orman Genel Müdürlüğü'nün (OGM) 2B olarak orman vasfını kaybetmiş arazileri kadastro için bize vermesiyle oluşuyor.

Tespit kısmı Orman Genel Müdürlüğüne, kadastrosunun yapılması ve tescili, kullanıcıları, kim varsa üzerinde işgali vb. bize ait. Yetkili kuruluş da Hazine adına Milli Emlak Genel Müdürlüğü. Bize bildirildiğinde santimetrekareye kadar detaylı çalışma yapıyoruz. Bize bildirilen, 160 bin hektarlık alanın tespit ve tescili yapılıp Milli Emlak Genel Müdürlüğü'ne gönderildi. Toplam 400 bin hektarlık bir alan olduğunu tahmin ediliyor."

Enerji tasarruf teşvikleri bu yıl belli olur

- Yeni yılla birlikte yeni inşa edilecek binalar enerji kimlik belgesi almak zorunda. Mevcut binaların uyumu da gündemde. Süreç nasıl işleyecek?

Bu konuda çok iyi bir yazılım hazırlandı ve hayata geçirildi. Artık herkes, inşaat ruhsatı almaya gittiğinde, enerji kimlik belgesi yoksa ruhsat alamayacak. Eski yapıların kimlik belgelerini 2017 yılına kadar almaları gerekiyor. Bunlara kimlik belgesi verilmesini şubat ayı içinde başlatmayı planlıyoruz. Nereden alacaklar? Enerji Verimlilik Danışmanlığı (EVD) büroları oluşturulacak ve buradan alacaklar. Bu büro binanın mevcut durumunu çıkaracak, sisteme girecek, sistem hangi kategoride ise enerji kimlik belgesini verecek. Sisteme veri girişi çok detaylı, penceresi neden yapılmış, çatı, binanın vasfı, duvar malzemesine kadar veriler giriliyor. Bu veriler ışığında sistem belgesini çıkarılıyor. D sınıfı enerji verimliliği olması gereken alt sınır. Ancak mevcut binalar şimdilik sadece mevcut durumlarını gösteren belgeyi alacaklar ve bunu da 2017'ye kadar yapacaklar. Uyum şartları yok. Ancak, tabii ki tasarruf önemli ve teşvik etmek istiyoruz.

Vergi teşvikli, faiz teşvikli dönüşüm sağlanması için etkin bir sistemi hayata geçirmek durumundayız. Bu yıl içinde teşvik amaçlı kararları almak istiyoruz ve teşvikin uygulaması için 2017'yi beklemek istemiyoruz. İlk hesaplamalarda mevcut yapıların dönüşümüyle ilgili tahmine dayalı bir hesap yapıldığında 6 milyar TL'lik bir tasarruf sağlanabileceği ortaya çıkıyor. Mesela bizim proje müelliflerimiz kolay proje hazırlamaya alışmışlar. Mühendislerimiz, mimarlarımız için ısı ve enerji verimliliğiyle ilgili verileri girmek detaylı. Çok özellikli binalarda bir hafta kadar veri girişi sürebilir. Zor ve detaylı bir çalışma ama geleceğimiz için kaçınılmaz.

DEMİR'in dikkat çektikleri

Ferit B.Parlak

22 ve 23'üncü dönemde Samsun Milletvekili olarak TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu Başkanlığı görevini de yürüten Bayındırlık ve İskan Bakanı Mustafa Demir ile bakanlığının 2011'e damga vuracak ve Türk ekonomisinin tasarruf oranını artıracak adımlarını ve İmar Kanunu'nda yapılacak değişiklikleri konuştuk.

Bir dönem mimarlık ve inşaat müteahhitliği de yapan Demir'e yurtiçi ve yurtdışı müteahhitlik sektörünün sorunlarının çözümüne yönelik girişimlerini de sorduk.

Türk ekonomisinin en büyük sorunu olan ‘tasarruf açığı‘ için, Bayındırlık Bakanlığı‘nın üzerine düşeni, binalarda enerji tasarrufu projesiyle geçekleştireceğini; bu projeyle Türk ekonomisine yıllık yaklaşık 6 milyar liralık tasarruf şansı sağlanacağını öğrendik. Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde ve bina ruhsat işlemlerinde kolaylık sağlayacak ve zamandan tasarruf sağlayacak projelerde de son aşamaya gelindiğini öğrendik. Görev alanının daraltıldığı ve etkinliğinin kalmadığı yönünde tartışmalara vesile olan bakanlığın son adımları, bu tartışmaları sonlandıracak gibi.