Her kente lokomotif sektör

Hüseyin GÖKÇE- Mehmet KAYA

ANKARA - Demir çelik, makine, otomotiv, tarıma dayalı sanayi ile kimya ve tekstil gibi sektörleri ön plana çıkaracak olan yeni teşvik sisteminde son düzenlemeler yapılıyor.   İş dünyası komşu illerin 'aynı yatırımlar için desteklenmesi' uygulamasına karşı çıkarken her ilin bir lokomotif sektörle teşvik edilmesini öneriyor. Yeni teşvik sistemiyle, bazı sektörlerde, ithalatın yerli üretime karşı maliyet avantajının ortadan kaldırılması, böylece cari açığın azaltılması hedefleniyor. Halen 4 bölgede  verilen destekler, yeni dönemde 58 parametreden elde edilecek sonuçlarla birlikte daha fazla bölgede verilecek.

Yeni bölge sayısı 6  veya 7'ye çıkabilecek. Son olarak 2002 yılı verilerine göre oluşturulan ve 2003'de yayımlanan  'Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Endeksi' teşviklerin temel unsurunu oluşturacak. Son 10 yılda illerin 'gelişmişlik sıralaması'nda olağanüstü bir değişiklik olmadığı ifade edilirken, özellikle eğitime yeni başlayan üniversitelerin illerin gelişmişlik- katsayılarında değişime yol açtığı belirtiliyor.

Türkiye, iki yıl üst üste yaşadığı yüksek düzeyli büyümenin ardından büyüme hızında 2012 yılındaki yavaşlamaya karşı  yürürlükteki teşvik mevzuatında değişikliğe hazırlanıyor.

'İthal ikamesine geçiyoruz'

Teşvik sisteminin revizyonunda halen uygulanmakta olan sektörel-bölgesel teşvikler ile proje bazında büyük yatırımların teşvik edilmesini öngören yapı korunacak.  Türkiye'nin yüksek düzeyde ithalat yaptığı ve bu nedenle cari işlemler açığını artıran sektörler yeni teşvik çalışmalarında uzun süredir analiz ediliyor.

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, yeni sistemi 'ithal ikamesine geçiyoruz' şeklinde özetlerken, bu dönemde Demir-çelik, makine ve otomotiv sektörlerinin ön plana çıkacağı ifade ediliyor. Ayrıca tarıma dayalı gıda sanayi, kimya ve tekstil sektörleri de özel olarak gündeme gelecek.

Yine Ekonomi Bakanlığı il bazında yaptığı çalışmalarda, illerin rekabet avantajı olan sektörleri ele alarak bunlardan hangilerinin teşvik edilmesi gerektiğini de belirledi.

Yeni teşvik sisteminde bu analizlere dayalı olarak, bazı sektörlerde, ithalatın yerli üretime karşı maliyet avantajının ortadan kaldırılması hedefleniyor. Örneğin, demir çelik üretiminde enerji girdisinin teşvik edilmesiyle cevherden ürün üretiminin yerli olarak yapılması, böylece cevher ihraç edilip, ürün ithal edilmesinin önüne geçilmesi planlanıyor.

Yeni sistemden bu yıl yapılan yatırımlar da yararlanabilecek

2012 yılının ilk aylarında yürürlüğe girecek yeni teşvik sistemiyle ilgili sanayicilerin, teşviklerden yararlanabilmek için yatırımları geciktirme yönündeki tereddütlerinin giderilmesi için de ekonomi yönetimi çeşitli açıklamalar yaptı. Gerek Başbakan Yardımcısı Ali Babacan gerekse Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, teşvik mekanizmasının olumlu unsurlarının geriye doğru yapılmış yatırımlarda uygulanacağını açıklamışlardı. Bakanlar, herhangi bir sektörde olumlu yönde gelecek teşvikin son dönemlerde yapılan yatırımlar için uygulanacağı konusunda da güvence vermişlerdi.

Son olarak 2002 yılı verilerini esas alınarak 2003 yılında açıklanan 'Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Endeksi', o tarihten bu yana olduğu gibi yeni teşvik sistemininde de temelini oluşturacak. Ancak önümüzdeki dönemde endeksin güncellenmiş hali dikkate alınacak. Güncellemede de 2002 yılında olduğu gibi 58 parametredeki değişiklikler esas olacak. DÜNYA'ya bilgi veren kaynaklar, 2009 yılında başlayan ve 58 farklı paremetreye göre oluşturulan veri setinden elde edilen sonuçlarda çok büyük değişiklik olmadığını bildirdiler. Ülkedeki değişimin güncellemeyi zorunlu kıldığını anlatan kaynaklar, 2002 yılında sınırlı sayıda ilde üniversite olmasına rağmen, bugün her ilde üniversite olduğunu ifade ettiler. Ancak güncelleme sonucunda illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında büyük değişiklik olmadığını vurgulayan kaynaklar, "Çok yükselen il olmadığı gibi büyük düşüş gösteren il de bulunmuyor" dediler.

2002 yılındaki illerin gelişmişlik endeksi belirlenirken kullanılan 58 parametre arasında makroekonomik değerlerin kişi başına dağılımının yanı sıra çeşitli sosyal göstergeler de yer alıyor.

Aynı ürün veya aynı sektör 'komşu illerde desteklenmesin

DÜNYA'ya bilgi veren iş dünyası temsilcileri, mevcut teşvik sisteminde, komşu illerin aynı teşvik unsurlarından yararlanmasının, başarılı sonuç alınmasını engellediğini bildirdiler. Yatırımcıların, doğal olarak birbirine komşu illerden daha gelişmiş olanı tercih ettiğini ifade eden iş dünyası temsilcileri, aynı sektörün veya ürün grubunun birbirine komşu illerde eşit oranda desteklenmemesini istediler. İş dünyası her il için ayrı bir lokomotif sektör belirlenmesini öneriyor.

Yatırım indiriminde en eskiye dönüş öneriliyor

Yürürlükteki teşvik sisteminde geçerli olan yatırıma katkı oranı konusu yeni sistemde de ele alınacak. Bazı kaynaklar, yatırıma katkı oranı konusunda eski sisteme dönülme yönünde görüşün ağırlık kazandığını öne sürdü. Teşvik sistemi değişmeden önce herhangi bir yatırımını teşvik belgesine bağlayan girişimci, hangi sektörden olursa olsun elde ettiği gelir yatırım tutarına ulaşana kadar vergi indiriminden yararlanabiliyordu. Halen devam eden uygulamada ise şirketler sadece yaptıkları yatırımı tamamlayıp o yatırımdan elde ettikleri gelirlere ilişkin indirimli vergi oranlarından yararlanabiliyorlar.

İllerin gelişmişlik endeksini belirleyen 33 faktör- 2002

1-Ücretli çalışan kadınların toplam istihdama oranı   

2-Mali kurumlar işkolunda çalışanların toplam istihdama oranı  

3-Fert başına gelir ve kurumlar vergisi miktarı    

4-İşverenlerin toplam istihdama oranı     

5-Fert başına banka mevduatı    

6-Ticaret işkolu istihdamı toplam istihdam oranı  

7-Fert başına telefon kontör değeri     

8-Onbin kişiye düşen diş hekimi sayısı    

9-Fert başına sınai, ticari ve turizm kredisi   

10-Fert başına belediye giderleri     

11-Onbin kişiye düşen özel otomobil sayısı    

12-Sanayi istihdamının toplam istihdama oranı  

13-Ücretli çalışan, toplam istihdama oranı    

14-Üniversite bitiren, 22+ yaş nüfusa oranı    

15-Onbin kişiye düşen hekim sayısı     

16-İmalat sanayii yıllık istihdam ortalaması 

17-İmalat sanayiinin GSYİH içindeki payı    

18-İmalat sanayii işyeri sayısı    

19-Fert başına gayri safi yurt içi hasıla   

20 -İmalat sanayii kurulu güç kapasitesi   

21-Daire sayısı (konut)      

22-Banka şube sayısı     

23-Toplam nüfus       

24-On bin kişiye düşen eczane     

25-Toplam banka mevduatı içindeki pay   

26-Toplam banka kredileri içindeki pay    

27-On bin kişiye düşen motorlu kara taşıtı  

28 -Okur-yazar nüfus oranı      

29-Okur-yazar kadınların, toplam kadınlara oranı

30-Liseler okullaşma oranı      

31-Nüfus yoğunluğu      

32 -Fert başına genel bütçe gelirleri     

33- Şehirleşme oranı