Hazine'nin yükü hafifledi

Naki BAKIR

ANKARA - Krizden çıkış ve milli gelirde kaydedilen çift haneli büyümenin motoru olan tüketim canlanmasının dolaylı vergi gelirlerini artırmasıyla bütçe açığının hızla küçüldüğü yılın ilk sekiz ayında, finansman ihtiyacı azalan Hazine'nin net borçlanması, geçen yılın aynı dönemindekinin yaklaşık yarısı düzeyinde kaldı. Hazine, anılan dönemde geçen yıla göre yüzde 46 daha az net borçlanma gerçekleştirdi.

DÜNYA'nın, ilk sekiz aya ilişkin Hazine finansman verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, merkezi yönetim bütçe açığının yüzde 54.1 küçülerek 14.4 milyar liraya indiği ocak-ağustos döneminde, emanet ve avans kalemlerinden gelen artılarla birlikte Hazine'nin nakit açığı da yüzde 60.5 küçülerek 13.2 milyar liraya geriledi.

Hazine'nin, ileriki ayları da düşünerek finansman ihtiyacının da üzerinde olmak üzere 24.5 milyar liralık net borçlanmaya gitti. Böylece Hazine, ödemelerin finansmanı sonrasında yüklü tutarda bir kasa bakiyesi de verdi. Geçen yılın aynı döneminde küresel kriz ve yerel seçimlerin etkisiyle mali disiplinin bozulması sonucu hızla büyüyen merkezi yönetim bütçesi 31.3 milyar lira açık vermiş, bütçe nakit açığı ise 33.5 milyar lira olmuştu. Hazine, anılan dönemde 45.5 milyar liralık net borçlanma ile iç ve dış borçlarını çevirerek harcamaları finanse etmişti.

Faiz yükü hafifledi

Merkezi yönetim bütçesinde büyük ölümü sosyal güvenlik transferleri olmak üzere faiz dışı harcamalar ocak-ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.9 artışla 148.1 milyar liraya ulaştı.

Faiz ödemeleri ise yüzde 12.9 azalarak 35.3 milyar liraya geriledi. Anılan dönemde 35.7 milyar liralık iç borç, 4.7 milyar liralık da dış borç faiz ödemesi gerçekleştirildi. İç borç faiz ödemelerinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11.4, dış borç faizi ödemelerinde yüzde 15.4 artış yaşandı.

TL bono ve döviz tahvilinde itfadan düşük borçlanma

Hazine, ocak-ağustos döneminde TL cinsi liralık bonoda vadesi gelen eski borçlanmaları dolayısıyla 17.7 milyar geri ödeme gerçekleştirirken, 13.2 milyar liralık yeni borçlanmaya gitti. Buna göre söz konusu kağıtlarda Hazine, anılan dönemde 3.9 milyar lirayla "net ödeyici" oldu.

TL cinsi tahvilde ise 76.2 milyar liralık geri ödemeye karşılık 101.1 milyar liralık yeni borçlanma yapan Hazine'nin net borçlanması 24.9 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 41.9 altında gerçekleşti. Hazine, döviz cinsi tahvilde 6 milyar lira dolayında geri ödeme, 2.8 milyar liralık yeni borçlanmayla, net olarak 3.2 milyar liralık geri ödeme gerçekleştirmiş oldu.

Böylece Hazine'nin anılan dönemdeki net iç borçlanması geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 56.2 daha az olmak üzere 17.7 milyar lira olarak gerçekleşti. Aynı dönem de 14.2 milyar liralık dış borç kullanan Hazine'nin dış borç servisi ise 7.4 milyar lira oldu, net dış borçlanma tutarı yüzde 33.4 artışla 6.8 milyar lira düzeyinde oluştu. Hazine'nin kasa bakiyesi ağustos sonu itibariyle 12.6 milyar lira olarak gerçekleşti.

Dolaylı vergideki artışın etkisi

Yılın ilk sekiz ayında bütçe açığındaki küçülme ve bunun finansmanı amacıyla Hazine'nin yaptığı borçlanmanın yarı yarıya azalmasında, dolaylı vergilerin kaynağı olan vatandaşın tüketimindeki artış etkili oldu. Bu yılki büyümede başlıca faktör olan tüketim harcamalarındaki artış; bir yandan ithalat patlamasına ve cari açıkta hızlı büyümeye yol açarken, diğer yandan ise dolaylı vergiler yoluyla devletin gelirlerini artırarak, bütçe açığını küçülttü, borçlanma ihtiyacını azalttı.

KDV ve ÖTV gibi tüketimden alınan dolaylı vergilerde toplam tahsilat yılın ilk sekiz ayında yüzde 30 artışla 91.9 milyar liraya ulaştı. Tüketimden, geçen yılın aynı dönemine göre 20.9 milyar lira daha fazla vergi toplandı. Toplam vergi gelirindeki payı yüzde 70'e yaklaşan dolaylı vergiler, toplam bütçe gelirlerinin de yüzde 54'ünü oluşturdu.

Toplam vergi tahsilatı, geçen yıla göre büyük bölümü dolaylı kalemlerden olmak üzere toplam 25.9 milyar lira artış gösterdi. Toplam bütçe gelirinin 28.6 milyar lira artışla169 milyarı aştığı, bu dönemde bütçe giderleri 11.7 milyarlık bir artışla 183.4; bütçe açığı da yüzde 54 oranında 16.9 milyar lira küçülerek 14.4 milyar liraya indi.