Havacılıkta "yüksek uçuş"

Serap Güneş AYDIN

İSTANBUL - Türk sivil havacılık filosu, kelimenin tam anlamıyla uçuyor. Şirketlerin büyük alım programları var. Sadece THY'nin 105 uçak, Pegasus'un 40 uçak alım programının değeri yaklaşık 10 milyar dolar. Diğer şirketlerin alım programlarıyla bu rakam çok daha yüksek. Sektöre bu büyük alım programını yaptıran da yaşanan hızlı gelişme. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre 2002'de sektörün toplam cirosu 2.2 milyar dolardı. 2009 itibariyle ciro 10 milyar dolar!

Sektördeki baş döndürücü büyümeyi başka rakamlarda ortaya koyuyor. Türk uçak filosu, 50 yeni uçağın katılımıyla 2010 yılı sonunda 350 uçaklı olacak. Türkiye yüzde 6 - 7 büyürken filo, bunu ikiye katlayarak yüzde 15 büyümüş olacak. 2023'e kadar 700 uçağa çıkacak. 2002 - 2009 arasındaki 8 yılda iç hat yolcu sayısı 8.5 milyondan, 5 kat büyümeyle 41 milyona ulaştı.

Türkiye'de havayolu trafiğinde artış son 9 yılda iç hatlarda yüzde 88, uluslararası uçuşlarda yüzde 119 oldu. 2000'den 2009'a kadar hava yolu yolcusu sayısı iki kat arttı. Yani 9 yılda ikiye katlanmış oldu. Oysaki dünya ortalamasında 15 yılda bir ikiye katlanıyor. Aynı dönemde iç hat sayısı 25'ten 45'e uçulan yurtdışı nokta sayısı 60'tan 130'a, dış hat yolcu sayısı 25 milyondan 45 milyona, toplamda 33.5 milyondan 86 milyona çıktı.

THY ve Pegasus'un büyük siparişi

En büyük uçak yatırımını TYH, Pegasus ve Atlasjet yapıyor. THY 105, Pegasus 40 adat uçak alım programı uyguluyor. THY yönetimi daha önce ilan edilen 30'u opsiyonlu 105 uçak alım çalışmaları kapsamında tek koridorlu uçak alımı için verilen ikinci karara göre 20'si kesin 15'i opsiyonlu olmak üzere toplam 35 adet Boeing 737 Yeni Jenerasyon ailesinden uçak filoya katılacak. Alımı planlanan uçaklar 2011 yılından başlayarak, opsiyonlarla birlikte 2015'e kadar filoya girecek.

Çift koridorlu 24 adet (12 adet Boeing 777-300 ER, 10 adet Airbus 330-300, 2 adet Airbus 330-200 F kargo uçağı) ve Airbus 320 ailesinden 20'si kesin, 15'i opsiyonlu olmak üzere 35 uçak alımı için daha önce karar vermişti. Son kararla birlikte 64'ü kesin 25'i opsiyonlu olmak üzere toplam 89 uçak için karar verilmiş oldu. 2010-2015 yılları arasında katılacak bu uçaklar ve kira süresi sonunda çıkacak uçaklarla Türk Hava Yolları filosunda, tek koridorlu uçak sayısı 155 ve çift koridorlu uçak sayısı 36 olmak üzere, 2015 yılı sonunda 5 kargo uçağı da dahil toplam 196 uçak olacak.

Filoda 168 uçak olacak

Yapılan açıklamada THY filosuna 2010-2012 yılları arasında katılacak uçaklarla birlikte tek koridorlu uçak sayısı 126'ya, çift koridorlu uçak sayısı 36'ya çıkaçak. Filodaki toplam uçak sayısı 2012 sonunda altısı kargo uçağı olmak üzere 168'e ulaşacak. 2015'te 196 olacak.

3.2 milyar dolarlık sipariş

Pegasus geçen yıl Boeing'e 3.2 milyar dolar değerinde 40 adet yeni nesil B 737-800 uçak siparişi verdi. Bu uçaklar aşama aşama teslim alınıyor. Eylül sonu itibariyle 2010'da teslim alacağı uçaklar tamamlanmış olacak. Tüm uçakların teslim edilmesi 2015'te tamamlanacak. Pegasus temmuzda teslim alacağı yeni uçaklarla filosunu 32 uçağa çıkartıyor. Filoya eklenecek yeni Boeing 737-800'ler ile Türkiye'nin en genç Boeing 737-800 filosu Pegasus'ta olacak.

Atlasjet'te 3 adet A-330

Atlasjet, Airbus ailesinin en geniş uçaklarından birisi olan uzun menzilli, geniş gövdeli yeni A-330 uçağıyla birlikte, filosundaki A-330 sayısını üçe yükseltti. Atlasjet Havayolları, üçüncü A-330 uçağından sonra, temmuz başı itibariyle TC-ETM tescil numaralı yeni A-321 uçağını da filosuna katarak, A-321 uçak sayısını 5'e yükseltiyor. Atlasjet Havayolları, yeni uçakların katılımıyla birlikte filosundaki uçak adedini 14'e yükseltiyor.

Büyüme uluslararası raporlarda

Uluslararası tahminler de Türk havacılık sektörünün hızlı büyüyeceğini gösteriyor. Geçen yıl açıklanan Airbus Küresel Pazar Tahmin Raporu'nda 2028'e kadar Türkiye'nin 28.3 milyar dolar değerinde 277 yeni uçak alacağı belirtildi. Yine Boeing'in değerlendirmesinde Türk şirketlerinin krizden etkilenme konusunda istisna oluşturduklarına dikkat çekildi.

Airbus Büyüme dünyadan hızlı

Uluslararası tahminler de Türk havacılık sektörünün hızlı büyüyeceğini gösteriyor. Geçen yıl sonunda açıklanan Airbus Küresel Pazar Tahmin Raporu'nda 2028'e kadar Türkiye'nin 28.3 milyar dolar değerinde 277 yeni uçak alacağı belirtildi. Bu raporun öngörülerine göre Türkiye'nin yolcu uçağı sayısı ikinci el kiralıklarla birlikte üç kata yakın artacak. Airbus'ın Avrupa, Asya ve Pasifik Bölgeleri'nden sorumlu Başkan Yardımcısı Christopher Buckley'e göre "Burası, Airbus'ın çok önem verdiği, büyümenin yüzde 4.7 ile dünya ortalamasının üzerinde yaşandığı bir ülke. Türkiye'nin geliri artıkça, kişi başına seyahat oranları da yükselecek. Büyüme de dünya ortalaması üzerinde devam edecek" dedi.

Raporun saptamalarına göre trafik artışı son 9 yılda iç hatlar yüzde 88, uluslararası uçuşlar da yüzde 119 oldu. Türkiye'de 2000'den 2009'a kadar hava yolu yolcusu sayısı iki kat arttı. Yani 9 yılda ikiye katlanmış oldu. Oysaki dünya ortalamasında 15 yılda bir ikiye katlanıyor.

Raporun Türkiye ile ilgili bölümü hakkında bilgi veren Airbus Pazar Analizleri Direktörü Andrew Gordon "Türkiye'nin jeolojik konumu doğu ile batı arasında seyahat eden yolcular için ideal bir yerde bulunuyor. Bu, bölgede yolcu artışını sağlayan en önemli nedenlerinden biri. Buna ek olarak ulusal büyümenin yanısıra artan turizm de önümüzdeki yıllarda yeni uçaklara ihtiyaç yaratacak. Ekonomik, verimli ve modern uçak ailelerimizle Airbus olarak bu ihtiyacı karşılayacak pozisyondayız" dedi.

Boeing: Krizde istisna oldular

Boeing Ticari Uçaklar Avrupa ve Rusya Satış Başkan Yardımcısı Aldo Basile de geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, bu yıl sonunda Türkiye'ye toplam 18 uçağın teslim edilmiş olacağını, krizde hava trafiğinde gerileme görülürken, Türk şirketlerinin bir istisna oluşturduğunu söylemişti. Türkiye pazarının sağlam büyümesini kriz yılında da sürdürdüğünü ve Boeing için önemli bir pazar olduğunun altını çizen Basile, geçen yıl ve bu yıl Türkiye'den toplam 60 sipariş geldiğini bildirdi. Halen 5 farklı havayolu firmasından 69 adetlik sipariş bulunduğunu ifade eden Basile, müşterilerin ilgisinden onur duyduklarını, şu ana kadar 5 uçağın teslimini yaptıklarını, bu yıl sonunda Türkiye'ye toplam 18 uçağın teslim edilmiş olacağını kaydetmişti. Basile, "Sadece THY'nin değil diğer şirketlerin de büyümekte olduğunu görüyoruz. Büyüme trendinin bu şekilde süreceğini söyleyebilirim. Türkiye'deki bütün havayolları çok dinamik. Önümüzdeki 10 yıl içinde belki 200 kadar yeni uçağın Türk pazarına girmesi söz konusu olabilir" demişti.

Rakamlarla Türk havacılık sektörü:

İç hat nokta sayısı:

2002 yılında sadece THY 2 merkezden 25 noktaya,

2009 yılında 5 havayolu işletmesi tarafından 7 merkezden toplam 45 noktaya

Yurt dışında uçulan nokta sayısı:

2002 yılında 60,

2009 yılında 130

İç hatlarda yolcu sayısı:

2002 yılında 8.5 milyon,

2009 sonu 41 milyon

Dış hatlardaki yolcu sayısı:

2002 yılında 25 milyon,

2009 ylında 45 milyon

İç ve dış hatlarda 2002'de toplam 33.5 milyon 2009 yılında toplam 86 milyon yolcu

Havayolu sayısı&ciro:

2002 yılında 14 havayolu işletmesinin cirosu 2.2 milyar dolar,

2009 17 havayolu işletmesi 10 milyar dolar'ı aştı

Havacılık sektöründe çalışan personel sayısı:

2002 yılında 48 bin 790,

2009'da 100 bin kişi

Hava ulaşım anlaşma sayısı:

2002 yılında 81 ülkeyle,

2009'da 106 ülkeyle

2002 yılı bölgesel işbirliği anlaşmaları olmazken 2009 yılında 5 çoklu toplantıda 129 ülke ile görüşme, 7 ana başlıkta 79 ülke ile işbirliği anlaşması

KEİ, TRACECA, AKDENİZ, RSOO, AFCAC organizasyonlardaki işbirliği ve çalışmalarının yanı sıra D-8 ve T-MAG (Türkiye Ortadoğu ve Havacılık Grubu) gibi organizasyonlarda havacılık grup başkanlığı görevini yürüten Türk Sivil Havacılığı.

Uçak filosu:

2002 yılında 110,

2009'da 300

2010 yılı sonunda 350 uçak

Sektörel Büyüklükler:

Hava Taşıma İşletmeleri Toplam: 147

Havayolu İşletmesi 17 (3 kargo)

Hava Taksi İşletmesi 60

Genel Havacılık İşletmesi 32

Balon ve iyaçlama 38

Havaalanı Toplam: 67 

Dış-İç Hat 23

Sadece İç Hat 31

Özel Statülü 13

Hava taşıtı dağılımı Toplam: 931

Havayolu İşletmelerinde 310

Hava Taksi İşletmelerinde 254

Genel Havacılık 154

Balon ve ilaçlama 140

Özel İş Jetleri 73

Havayolu şirketlerinin uçak sayıları

Tarifeli, tarifesiz yolcu, yük taşıyanlar:

THY 160

Pegasus 28 (5'i İzair)

Onur Air 25

Sunexpress 24

Sık-ay 16

Atlasjet 14

Hürkuş 7

KKTC 6

Bora Jet 4

Tarifesiz yolcu ve yük taşımacılığı yapanlar:

Saga 9

Turistik HT 7

Turkuaz 6

Tailwind 4