Faiz düştükçe eğitim ve sağlık payı yükseliyor

Naki BAKIR

ANKARA - Faiz oranlarındaki hızlı düşüş kamunun borçlanma maliyetlerinin azalmasına yol açarken, buna bağlı olarak faiz yükünde yaşanan kayda değer hafifleme sonucu bütçeden temel kamu hizmetlerinin aldığı paylar artmaya başladı.

Bu yılın ilk yarısında, bütçeden yapılan faiz ödemelerinde geçen yıla göre hızlı bir düşüş yaşanırken, eğitim, sağlık, savunma, güvenlik gibi alanların aldığı pay önemli ölçüde arttı.

DÜNYA'nın, Maliye Bakanlığı verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, ocak-haziran döneminde yüzde 4.9'luk bir artışla 143 milyar 215.4 milyon lira olan merkezi yönetim bütçe harcamalarında, fonksiyonel sınıflandırmaya göre en büyük payı 45 milyar 449.8 milyon lirayla "genel kamu hizmetleri" almaya devam etti. Ancak, genel kamu hizmetlerine yapılan harcamaların tutarı geçen yılın eş dönemine göre yüzde 0.9 azaldı. Söz konusu düşüş ise geçen yıla göre hızla azalan faiz ödemelerinin tamamının bu kalem içinde yer almasından kaynaklandı. Ocak-haziran döneminde genel kamu hizmetleri harcamalarının 22 milyar 434.9 milyon lirasını geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18.6 küçülen faiz ödemeleri oluşturdu. Altı aylık faiz yükünde, geçen yılın aynı dönemine göre 5 milyar liradan fazla düşüş yaşandı. Geçen yılın ilk yarısında bütçede faiz ödemeleri 27 milyar 559 milyon TL olarak gerçekleşmişti.

Eğitim ve sağlığa daha çok kaynak

Faiz ödemelerinde yaşanan bu hızlı düşüşle, genel kamu harcamalarının küçülmesine karşılık, aynı dönemde bütçeden eğitim hizmetlerine yapılan harcamalar yüzde 18.9 artışla 23 milyar 166.3 milyon, kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri harcamaları yüzde 18.2 artışla 9 milyar 981.1 milyon, sağlık harcamaları yüzde 27.4 artışla 8 milyar 625.6 milyon, savunma hizmetlerine yönelik harcamalar da yüzde 8.9 artışla 6 milyar 911.1 milyon lira oldu.

Merkezi yönetim bütçesinde faiz ödemelerinin payı yüzde 20.2'den yüzde 15.7'ye, genel kamu hizmetlerinin toplam payı da yüzde 33.6'dan yüzde 31.7'ye düşerken,  eğitim giderlerinin payı yüzde 14.3'ten yüzde 16.2'ye, sağlığın payı yüzde 5'ten yüzde 6'ya,  güvenliğin payı yüzde 6.2'den yüzde 7'ye, savunma hizmetlerinin payı yüzde 4.6'dan yüzde 4.8'eyükseldi.

İlk yarıda bütçede ayrıca; dinlenme, kültür ve din hizmetleri harcamaları yüzde 27.4 artışla 2 milyar 831.3 milyon liraya, iskan ve toplum refahı hizmetleri harcamaları yüzde 6 artışla 2 milyar 101 milyon liraya yükseldi. Fonksiyonel sınıflandırmaya göre bütçe giderlerinden en az payı alan çevre koruma harcamaları ise ilk yarıda yüzde 68.6 ile en hızlı artışı kaydetti ve 160.4 milyon lira oldu. Toplam bütçe giderleri içinde dinlenme, kültür ve din harcamalarının payı yüzde 1.6'dan yüzde 2'ye yükselirken, iskan ve toplam refahı hizmetleri yüzde 1.5,  çevre koruma harcamaları da yüzde 0.1'le geçen yılki ile aynı oranda pay aldı.

Bütçede payı azalan alanlar

Faiz yükündeki hafifleme sonucu genel kamu hizmetleri giderlerinde yaşanan düşüşün yanı sıra, sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri ile ekonomik işler ve hizmetlere yönelik harcamalarda da geçen yıla göre düşüşler yaşandığı dikkati çekti. Sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetlerine yönelik harcamaların altı aylık tutarı yüzde 2.1 düşüşle 29 milyar 716 milyon liraya indi. Söz konusu harcamaların geçen yılın ilk altı ayında toplam bütçe giderleri içinde yüzde 22.2 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 20.7'ye düştü. Ekonomik işler ve hizmetlere yapılan harcamalar da geçen yıla göre yüzde 4.3 azalarak 14 milyar 272.7 milyon liraya, bunun toplam bütçe giderlerindeki payı da yüzde 10.9'dan yüzde 10'a geriledi.

Personel harcamaları 43 milyar lira

Ekonomik sınıflamaya göre ise bütçede altı ayda faiz hariç 120 milyar 780.5 milyon lira olan harcamaların en büyük bölümünü 54 milyar 960.8 milyon lira ile cari transferler oluşturdu. Söz konusu harcamalar geçen yıla göre yüzde 6.1 arttı. Ocak-haziran döneminde kamunun personel giderleri ve sosyal güvenlik prim ödemelerinin toplamı yüzde 16.4 artışla 43 milyar 185 milyon, mal ve hizmet alımları yüzde 17.8 artışla 12 milyar 392.4 milyon, sermaye gideri ve sermaye transferi olarak toplam yatırım harcamaları da yüzde 24.4 artışla 8 milyar 538.5 milyon lira oldu.  Bütçede borç verme kalemi ise yüzde 35.4 küçülerek 1milyar 704 milyon liraya indi.