Afrika'ya hızlı çıkarma

İbrahim Ekinci

İSTANBUL - Başbakan Erdoğan, son iki ay içinde üçüncü kez Afrika'ya gidiyor. 18 Ağustos'ta Somali'ye, 12 Eylül'de Mısır, Tunus ve Libya'ya (Arap Baharı gezisi) giden başbakan Erdoğan, 3-5 Ekim tarihleri arasında da Güney Afrika Cumhuriyeti (GAC) gezisini gerçekleştirecek. Dün hareket eden Erdoğan'ın ticaret heyetleriyle gerçekleştirdiği bu geziler, hükümetin Afrika politikasına verdiği önemi de yansıtıyor. Başbakan'ın bu gezisi ile birlikte, son 1,5 yıl içinde (özel sektörün özel gezileri hariç) Afrika'ya gerçekleştirilen heyet gezisi sayısı 12'ye ulaştı.

Başbakan Erdoğan'ın birkaç ay önce planlanmasına karşın çok gündeme getirilmediği için önemli ölçüde sürpriz olarak karşılanan hızlı Güney Afrika ziyaretinin gündemi oldukça yüklü. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türk-Afrika İş Konseyleri Koordinatör Başkanı ve Türk-Güney Afrika İş Konseyi Başkanı Tamer Taşkın, Erdoğan'ın, Güney Afrika devlet başkanı ve üst düzey yetkilileriyle, ekonomik ve siyasi görüşmeler yapacağını söyledi. Taşkın, "Güney Afrika'yla ticareti artırmak için 100 kişilik işadamı heyetiyle gidiyoruz. Siyah Afrika'nın lideri olan Güney Afrika'nın 80 milyar dolarlık ithalatı bulunuyor. Yer altı zenginlikleri, otomotiv, tekstil ve gıda sanayisi var. Bizler de yapacağımız görüşmelerde; ülkede bulunan altın, elmas gibi değerli taşları nasıl değerlendireceğimizi, müteahhitlik, lojistik ve turizm sektörlerinde ne tür işbirliğine gideceğimizi konuşacağız" dedi.

Taşkın, Güney Afrika ile serbest ticaret anlaşması olmadığını, bu nedenle yüksek gümrük vergileri ödediklerine dikkat çekerek, yapılan ziyarette ikili ticaret anlaşmalarının imzalanacağını söyledi. Taşkın, iki ülke arasında karşılıklı vizenin olmadığını belirterek, THY'nin her gün uçacak olmasının büyük avantaj olduğunu sözlerine ekledi.

Türkiye'nin stratejisi var

Afrika pazarları, ucuz hammadde temini ve Türk ihraç ürünlerinin pazarlanması bakımından büyük önem taşıyor. Türk ürünleri ile Afrika ülkelerinin ithalat talepleri arasındaki örtüşme, Türkiye'nin ihracatı için önemli bir kapı açıyor. Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2003 yılında bu pazara yönelik "Afrika ile Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi"ni (AEGS) yürürlüğe koydu. O dönemden bu yana Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün heyet gezileri de dahil onlarca Türk heyet gitti.

Afrika stratejisi sonuçlarını da verdi. İhracat 2003'te 2.1 milyar dolar iken 2010 sonunda 9.3 milyar dolara çıktı. İthalat da aynı dönemde 3.3 milyar dolardan 6.4 milyar dolara ulaştı. Böylece AEGS'le birlikte Türkiye'nin Afrika ile ticaret hacmi üç kat arttı.

8 müşavirlik açıldı

12 Afrika ülkesiyle (Kenya, Tanzanya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Moritanya, Fildişi Sahili, Madagaskar, Burkina Faso, Malavi, Ekvator Ginesi, Komorlar, Angola ve Botsvana) Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmaları imzalandı. Mozambik, Namibya, Morityus, Orta Afrika Cumhuriyeti, Zambiya, Liberya ve Sierra Leone ile birçok temel anlaşmanın müzakereleri başladı. Birçok ülke ile STA'lar için görüşmeler yapıldı. 2010'da, Burkina Faso, Cezayir, Kenya, Nijerya, Senegal ve Uganda ile Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları, Tunus ile Ortaklık Konseyi Toplantısı gerçekleştirildi. Bu yıl da diğer birçok Afrika ülkesi ile benzer toplantılar yapıldı.

Afrika'da 2004 yılına kadar yalnızca 4 ülkede faaliyet gösteren ticaret müşavirliği sayısı, 2010 sonu itibariyle 12'ye çıktı. Bu yıl sonu itibariyle 15'e çıkarılması hedefleniyor. Türkiye'nin Afrika politikaları çerçevesinde THY de birçok Afrika ülkesine uçuş başlattı. Halen THY Afrika'da 14 önemli kente uçuyor.

Afrika yeni rekabet alanı

Afrika'da 1 milyar nüfus, 1.5 trilyon dolarlık hasıla, 800 milyar doları aşan bir ticaret hacmi var. Bu ticaret hacminin yüzde 10'dan fazlası Çin'le yapılan ticaret. Türkiye'nin Afrika'nın ticaretindeki payı yüzde 1.8. Kıta, global bir güce dönüşen Çin'in en büyük gelişme alanlarından biri. Çin'in ABD ve Avrupalı güçlerle büyük rekabeti yaşanıyor. Afrika'yı cazip kılan birkaç faktör bulunuyor; büyük kaynaklar, madenler, hemen her şeye ihtiyaç duyan bakir ve tam olarak paylaşılmamış pazarlar... Afrika'da, şehirde yaşayanların sayısının 2040 yılında 240 milyona ulaşacağı ve bu nüfusun günlük gelirinin 20 dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu da yılda 1.7 trilyon doların üzerinde bir pazara denk geliyor. Rekabet işte bu noktada kopuyor. Çin, bölge ülkeleriyle yalnızca ticaret yapmıyor, aynı zamanda büyük yatırımlar da gerçekleştiriyor. Alt yapı projeleri için milyarlarca dolarlık krediler açıyor, büyük alımlar yapıyor. Son olarak 1.3 milyar dolar ödeyerek bir bakır madeni aldı.

Türk şirketleri Afrika'da önemli işler aldı. Hazine kayıtlarına göre (Müteahhitlik işleri dışında) doğrudan yatırımlar 800 milyon dolara gidiyor. Bu rakam toplamda küçük olmakla birlikte hızla artıyor.

Türkiye, son yıllarda Afrika pazarının önemini keşfetti. Ticarette büyük atılım oldu. Özellikle Kuzey Afrika'da müteahhitlik alanında Afrika'nın büyük oyuncularına fark attı. Türk müteahhitlerinin dışarıdaki işlerinin (yüzde 18.8'i Kuzey Afrika, yüzde 1.9'u Sahra Altı Afrika olmak üzere) yüzde 20'si Afrika'da.

Afrika'da rakamlarına ulaşılan 17 önemli ülkeyle Türkiye'nin ticaret hacmi 13.5 milyar dolar. Tabloda yer almayan ülkeler dahil edildiğinde 15 milyar dolara yaklaşıyor. Çin'in bu ülkelerle ticareti ise 83.5 milyar dolar. Bütün ülkeler hesap edildiğinde 110 milyar doları geçiyor. Buna göre Çin'in bölgeyle ticaret hacmi Türkiye'nin en az 6- 7 katı.

Tanzanya'nın en büyük dış ticaret ortağı Çin. Libya'nın dış ticaretinde Çin'in payı yüzde 21. Benin'in 6.2 milyar dolarlık dış ticaretinin 2.5 milyar doları, yanı yaklaşık yarısı Çin'le yapılan ticaret. Etiyopya'nın 9.2 milyar dolarlık dış ticaretinin 2.2 milyar doları Çin'le ticaret. Çin, Gana ithalatında birinci sırada. Nijerya'nın ihracatta en önemli pazarı ABD, en yüksek ithalatı ise 7 milyar dolarla Çin'den yapıyor. Sudan'ın ihracatında da ithalatında Çin, birinci ülke. Bu ülkenin 16 milyar dolarlık bir dış ticaret hacmi var, bunun 6.5 milyar doları Çin'le ticaret.

Türkiye, bazı ülkelerde başarılı

Komşumuz Mısır'la bile ticarette Çin, Türkiye'yi ikiye katlıyor. Ancak Türkiye'nin de ticarette başarıyı yakaladığı ülkeler var. Tunus'ta Türkiye dış ticarette Çin'in önünde yer alıyor. Senegal ve Kamerun'un dış ticaretinde en önemli ülke Fransa, ikinci sırada Çin var. Angola - Çin ticareti çok büyük hacimde. Bu ülke Çin'in en büyük petrol tedarikçisi durumunda. Angola'nın Çin'e petrol ihracatı 25 milyar doları buluyor. Bu da ülke dış ticaretinin yaklaşık dörtte biri. GAC'ın dış ticaretinde de Çin önemli. Çin bu ülkeye 8.3 milyar dolarlık ihracat, bu ülkeden 5.7 milyar dolarlık ithalat yapıyor. Çin'in Kenya ile dış ticaret hacmi Türkiye'nin 10 katına yaklaşıyor. Madagaskar'da da durum böyle. Türkiye ile ticaret 20 milyon dolar seviyelerinde, Çin'le ticaret 400 milyon doları geçiyor.

Çin, Afrika'nın en büyük ticaret ortağı

Çin, Afrika'ya özel bir önem veriyor.  2010'da Afrika ile gerçekleştirdiği ticaret hacmi 114 milyar dolara ulaşmış durumda. Çin'in Afrika ile ticaret hacmi 2009 yılında 79.8 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Bu oran 2000'de 10 milyar dolar, 1980'de ise sadece 1 milyar dolardı. Çin'in Afrika politikası ile ilgili değerlendirmelere göre, Çin, ticarete odaklanırken, Afrikalı liderler de, batının serbest piyasa modeli yerine, devlet güdümlü Çin kalkınma modeline yöneliyorlar. ABD'li yetkililere göre Çin, devlet kapitalizmini yumuşak güç olarak kullanıyor. Afrikalı hükümetlerin Çin modelini tercih etmeleri, Çinli şirketlere ABD'li şirketler karşısında önemli bir rekabet avantajı sağlıyor. Öyle ki, 2010 yılında Afrika genelinde gerçekleşen anlaşmaların yüzde 40'ı Çinli şirketlere aitken, sadece yüzde 2'si ABD'li şirketler tarafından gerçekleştirildi. Çin'in bölgeye ilgilisini, "Hedefi kendi ekonomisini desteklemek için iş yapmak ve Afrika hükümetlerini de bu işe dahil etmek. Pekin, batıya alternatif olacak özel bir büyüme modeli pazarlamıyor. Bizim tek yaptığımız deneyimlerimizi paylaşmak" olarak açıklıyor.

2007 yılından bu yana ABD hükümetinden 4 milyar dolar yardım alan Etiyopya, Çin'in büyüme modelini örnek alıyor ve batının kalkınmaya yönelik "Yara bandı" yaklaşımını eleştiriyor. Güney Afrika, kamu şirketlerinde karlılığın nasıl artırılacağını öğrenmeleri için üst düzey devlet yetkililerini Pekin Komünist Parti Okulu'na gönderiyor.  Çin; Cezayir, Nijerya, Zambiya gibi Afrika ülkelerinde, yabancı yatırımcıyı çekmeyi amaçlayan ekonomik bölgeler inşa ediyor. Kıtada yatırım yapan Çinli kamu şirketlerini, Çinli tekstil üreticileri ve inşaat şirketleri de izliyor.  ABD genel olarak sivil toplum kuruluşlarına para göndermeyi tercih ederken, Çin, yardımlarını Afrikalı liderlerin ihtiyaçları doğrultusunda devlet organları yoluyla kanalize ediyor. Örneğin, 2009 yılında Çin, mineral zengini Kongo'nun altyapı çalışmalarına yönelik 6 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. Eylül 2010 tarihinde ise Gana ile altyapı ve diğer projelere yönelik 15 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. Afrika Kalkınma Bankası tarafından 2010 yılında yayımlanan bir rapora göre, Afrikalı bankalar Angola'ya 9 milyar dolarlık kredi ve finansman imkanı tanıdı. Angola, Çin'in en önemli petrol tedarikçileri arasında yer alıyor. Zimbabwe'de Çin'in Mandarin lehçesinde eğitim veriliyor; Konfüçyüs felsefesi öğretiliyor. Çinli bir kamu şirketi ülkedeki elmas madenini işletiyor. Yeni parlamento binası, futbol stadı ve tarım okulu Çinli şirketler tarafından inşa ediliyor. Zimbabwe ekonomisi de tamamen Çin modelini örnek alıyor. Çin'den gelen krediler ve yatırımlar ülke ekonomisinin ciddi bir şekilde canlanmasına yol açtı. Çin hükümeti en son olarak Zimbabwe'ye 687 milyonluk yeni bir kredi paketi sunacağını açıkladı. Haziran ayında onaylanan 98 milyar dolarlık krediyle ise bir savunma okulu kurulacak.

Hangi ülkede durum ne?

Afrika ülkelerinde, petrol geliri olan birkaçı hariç kişi başına gelir genellikle bin dolar ve daha altında. Ancak gelişme hızları dikkat çekiyor. Çin, ABD, Avrupa ülkeleri ve  Türkiye'nin rekabetine sahne olan Afrika belli başlı ülkelerinde son durum özetle şöyle:

Güney Afrika Cumhuriyeti

Ülkedeki en önemli yabancı yatırımcı İngiltere. Yabancı yatırımların yarıdan çoğu bu ülkeden… Çin'le ticareti 14 milyar dolar. Almanya'dan sonra en büyük ithalatı Çin'le yapıyor. Türkiye ile ticareti 1.2 milyar dolar civarında. Çin ticarette çok önde. 2010 itibariyle sadece 1 Türk şirketinin 4 milyon dolarlık bir inşaat işi var. İTO raporuna göre Türk işadamlarının yatırımı 60 milyon dolar. Son bir iki yıl içinde bu rakamın 100 milyon doları geçtiği tahmin ediliyor. En önemli Türk yatırımı elektrikli ev aletleri konusunda. Kömür ve inşaat malzemeleri ticareti konusunda yatırımlar var. Kastamonulu girişimci Sabahatin Ergül, yerel ortaklarla kurduğu şirket aracılığıyla Türk marka inşaat malzemeleri pazarlıyor. Ülkede çalışan, iş yapan 2000 Türk var. (Yunanlıların sayısı 200 bin!) Türklerin elinde olan battaniye pazarında Çinli firmaların ilerlediği belirtiliyor. Bir dönem toplam 123 battaniye firmasının 12'si Türklere aitti. Battaniye pazarında da etkin Türk işadamı Levent Şenol'un enerji yatırımı projesi var. Güney Afrika'nın başlıca pazarları Japonya (%10.1) ABD (% 9.99, Almanya (%7.2), İngiltere (% 6), Çin (%5.3), Hollanda (% 4.3) ve Türkiye (% 1.64) Başlıca tedarikçileri (ithalat yaptığı ülkeler) ise ithalatındaki paya göre sırayla; Almanya (% 11.3), Çin (% 11.3), ABD (%8), Suudi Arabistan (% 6.3), Japonya (% 5.6), İngiltere (% 4.1) ve yüzde 1.26 payla Türkiye.

LİBYA

İnşaat işlerinde birinci sırada Türk firmalar, ikinci sırada İtalyanlar var. Kaddafi döneminde 2009 - 2013 arası 125 milyar dolarlık altyapı programı vardı. Yeni yönetimin bu programı sürdürüp sürdürmeyeceği belirsiz. Çin bu pazarda atakta. Mobil iletişim altyapısını Çinli ZTE kurdu. Uzunlukları 2.178 ve 992 km olan iki demiryolu projesini Rus ve Çinli firmalar üstlendi. Türk şirketlerinin 60 milyon dolarlık yatırımı olduğu belirtiliyor. 2005 - 2009 arasında Türk inşaat firmaları değeri 12.5 milyar dolar olan 192 iş üstlendi. 10'a yakın teknik müşavirlik firmasının faaliyeti var. TMB rakamlarına göre 1972 - 2010 arasında Türk şirketlerinin bu ülkede üstlendikleri inşaat işlerinin değeri 26.4 milyar dolar. 2008 sonuna kadar bu ülkede 160 Türk firması faaliyet gösterdi. Libya'da Türk şirketleri inşaat işleri itibariyle önde. Yatırım ve ticarette ise Çinli firmalar daha önde görünüyor.

ETİYOPYA

Kahve üretimi Etiyopya milli hasılasının yüzde 10'u. Bu sektörde 15 milyon kişi çalışıyor. 50 milyon civarında sığır varlığı ile Türkiye'nin yaklaşık 5 katı. Bu açıdan da önemli bir ülke. Bu ülkedeki en önemli yatırımcı ABD'nin 5 milyar dolar yatırımı var. ABD'yi Sudan, Hindistan, Suudi Arabistan ve Çin izliyor. Çin'in 3.5 milyar dolarlık yatırımı olduğu belirtiliyor. Bu ülkede faaliyet gösteren yabancı firma sayısında Çin 1.145 firma ile birinci sırada. Türkiye, inşaat işleri dahil yabanı yatırım miktarı sıralamasında 1.3 milyar dolarla sekizinci sırada. Türk firmalarının sayısı DEİK raporlarında 225 olarak veriliyor. 22 Türk tekstil şirketinin yüz milyon doları geçen yatırımı bulunuyor. Türk şirketlerinin hayvancılık, çimento, demir çelik ve eğitim yatırımı var. Son dönemin en büyük yatırımını 95 milyon dolarla AYKA Tekstil'in sahibi Yusuf Aydeniz yaptı. Bu ülkede Türk şirketlerinin üstlendiği, 42 milyon dolar değerinde iki inşaat projesi bulunuyor.

FAS

Dünyanın en büyük fosforik asit üreticisi ve ihracatçısı olan Fas'ta Fransa, Belçika, Hindistan ve Pakistan menşeli firmaların ortaklıkları var. Tekstil piyasasından Çin etkili. Çimento üretimi yabancıların elinde. Pazar lideri Fransız Lafarge. Turizm ve konut yatırımlarında Körfez sermayesi önde. 5 yılda 500 bin konut üretme projesi var. Daha önce de STFA ve Doğuş da dahil Türk müteahhitlerin 2007 sonu itibariyle 1.2 milyar dolarlık iş üstlenmişti. Türk şirketlerinin halen 745 milyon dolar değerinde 6 projesi var. Bu işlerden 3'ü (630 milyon dolar değerinde) Tekfen'in. İTO incelemesine göre Fas'ta yerleşik 28 Türk şirketi var. Çin'in henüz çok nüfuz edemediği bir ülke. Bununla birlikte Çin'le ticaret Türkiye ile ticaretin iki katına ulaşmış durumda.

TUNUS

Sama Dubai'nin 25 milyar dolarlık yatırımla "Yüzyılın Şehri" projesi, BAE'nin 5 milyar dolarlık bir spor şehri projesi var. 10 milyar dolar yatırım yapılacak üçüncü şehir projesinin adı "Rüya Şehir." Yine "Kültür Şehri", "Küçük Sicilya" gibi adlarla anılan önemli projeler, 2 milyar dolarlık 'derin su limanı' projesi var. Japon firmalarının inşaat işleri, Fransız ve İtalyan firmaların enerji yatırımları bulunuyor. En önemli Türk yatırımını TAV yaptı. Şirket etap etap 3 milyar doları bulacağı belirtilen bir yatırım programı ile Endiftha ve Monastır havaalanlarını kuruluş ve işletmelerini üstlendi. TMB verilerine göre Türk şirketleri 2010'da bu ülkede 108 milyon dolar değerinde tek bir proje üstlendi. DEİK kayıtlarına göre de 2009 itibariyle Tunus'ta 23 Türk firmasının 10.5 milyon dolarlık yatırımı bulunuyor. Zonguldaklı girişimci İlhan Durmuş, denizcilik alanında faaliyet gösteriyor.

GANA

Gana'daki en önemli yabancı yatırımcılar arasında İngiltere ve ABD dikkat çekiyor. Dünya kakao üretiminde ikinci sırada bulunan ve altın ihracatında da önemli bir ülke olan Gana'da bazı piyasalarda Çin ve Hindistanlı şirketler etkin. Afrika ile Ticaret Köprüsü toplantıları için Türkiye'ye gelen Kraliçe Appiantua, Türk girişimcileri yatırıma çağırmıştı. Türkiye'nin kayda değer bir yatırımı bulunmuyor. Bununla birlikte inşaat sektörü öncülüğünde büyüyen Gana'nın Türk müteahhitleri için de önemli bir Pazar olduğu belirtiliyor. Çin ile Gana ticareti 1.5 milyar dolara yaklaşıyor. Türkiye ile ticareti ise bunun 10'da birinden az. Çin bu küçük ülkenin piyasalarına da ciddi bir giriş yapmış durumda.

NİJERYA

Çin'in petrol, Dubaili ve BAE'li şirketlerin maden arama ve çıkarımı faaliyetleri var. Nijerya'nın Çin'le ticareti de 6.7 milyar dolarla oldukça yüksek düzeyde. Birçok Çinli şirketin faaliyeti var. Türk şirketi Ekşioğlu 2002'de 120 milyon dolarlık bir yol projesi üstlenmişti. 2009 itibariyle Nijerya'da 2 Türk inşaat şirketinin faaliyeti bulunuyor. İTO araştırmasına göre bu ülkede yatırımları olan Türk işadamı Erdoğan Akbaş, 80 kişilik bir işletmenin sahibi. Ürettiği petrolün önemli kısmını ABD'ye ihraç eden Nijerya'nın dış ticaretinde önemli ülkeler şöyle sıralanıyor: ABD, Çin, Brezilya ve İngiltere. TMB kayıtlarına göre Nijerya'da 2010'da 1 milyon dolar gibi küçük bedelli tek bir inşaat işi alındı.

SUDAN

Çinliler Sudan'da petrol işi yapıyor. Hartum'da rafineri kuruyorlar. Malezya ve Kanadalı şirketlerin yanı sıra Çinli şirketler de petrol buldular. Çinliler birçok piyasada etkinler. Altın üretimi konusunda Çin ve Fransız ortaklıkları var. Çinli şirketler 2007'de 1.2 milyar dolar bedelli bir demiryolu projesi aldı. 100 milyar dolar değerinde bin civarında projeyi kapsayan bir yatırım programı var. Sudan ihracatının yüzde 70'den fazlası Çin'e yapılan ihracat. Ülkenin ithalatında da Çin birinci sırada. Makine sektöründe Çinli firmaların yanı sıra Türk şirketleri de önemli pay sahibi. Türklerin ayrıca dekorasyon, mobilya, su sondajı çelik kapı pencere, PVC, çimento, demir konusunda yatırımları bulunuyor. 2006 öncesinde Türk şirketlerinin yatırım sayısı 11'di. İzleyen üç yılda 10'dan fazla yeni şirket gitti. İşadamı Mehmet Karakaş, Karsan bayiliği kurdu.

Sudan'a ilk giden işadamlarından Ali İhsan Bulut inşaat malzemeleri konusunda faaliyet gösteriyor. TMB kayıtlarına göre Türk şirketleri 2010'da bu ülkede 280.5 milyon dolar değerinde 9 proje üstlendi.

MISIR

Mısır'da 65 - 70 milyar dolar değerinde yabancı sermaye yatırımı var. ABD, Avrupa ülkeleri, Japonya, Çin önemli yatırımcılar. İTO araştırmasına göre Mısır'a yatırımda Türkiye, Çin ve Hindistan'ın ardından üçüncü sırada. 2008 sonu itibariyle faaliyeti olan Türk şirketi sayısı 140. Son iki yılda bu sayının 200'ü bulmuş olması muhtemel. Tekstil firmalarının mağazacılık faaliyeti yanı sıra serbest bölgede üretim yatırımları var. NileKordsa, Temsa, Taha Grup, Şahinler, Çalık, Küçükçalık, Evyap ve Casa faaliyet gösteren şirketler arasında. En büyük Türk yatırımcı Sabancı Grubu. Doğuş otomotiv faaliyetine başlamıştı, çekildi. Kuzey Afrika, Türk müteahhitlik şirketlerinin önemli faaliyet alanlarından biri olmasına karşın Afrika kıtasının bu ikinci büyük ekonomisinde Türk şirketlerinin üstlendiği inşaat projesi yok. Bu ülkenin en çok ithalat yaptığı ülkelerin başında ABD ve Çin var.

KENYA

TMB kayıtlarına göre Türk şirketlerinin müteahhitlik faaliyeti yok. Antalya bölgesinden Alman ortaklı Floranya şirketi 2008'de Nevaşa Gölü kenarında 400 bin dönüm arazi üzerinde sera kurdu. Oradaki firmasının adı Kentalya, 270 kişi çalışıyor. 2009'da 55 milyon dolar ciro yapmış. Kenya hazır giyim piyasasının yüzde 90'ı yabancı şirketlerin elinde. Çin'in yatırımları var. Coca Cola'nın yatırımları artıyor. Kesme çiçek konusunda İsrail ve Hollandalı şirketlerin yatırımı var. En büyük yabancı yatırım olarak İngiliz Magadi Soda gösteriliyor. Kenya'da Türk şirketlerinin mobilya yatırımları var. Türk Horizon şirketi taşımacılık yapıyor.

CEZAYİR

Avrupalı firmaların 100 civarında projesi, bir bu kadar da ABD şirketlerinin projesi ve işi var. Çin, bu ülkede atakta. 11 milyar dolarlık Doğu -Batı Otoyolu projesini Çin - Japon firmaları yaptı. 3 Çinli firmanın 3 milyar dolarlık içme suyu transferi işi var. Ülkede 30 bin Çinli çalışıyor.

Cezayir, Türk şirketlerin, Afrika'da görece yatırımlarda önemli paya sahip olduğu ülkelerden biri. TMB verilerine göre Türk şirketleri 1972-2010 arasındaki dönemde Cezayir'de 5.2 milyar dolar değerinde iş üstlendiler. 2010'da 11 projede 30 milyon dolarlık proje üstlenildi. DEİK Ülke raporuna göre 2003 - 2009 arasında 41 firma 2.7 milyar dolarlık proje üstlendi. BOTAŞ'ın 1995'te imzalanmış, 20 yıllık 4 milyar metreküplük gaz alım anlaşması var. Hedef Alliance'ın ortaklığı ve faaliyeti bulunuyor. İTO'nun "Büyümenin yolu Afrika'dan geçiyor" araştırmasına göre Türk işadamlarının bu ülkedeki yatırımları 160 milyon dolar civarında. "Cezayir menşeli Türk firmaları" ile birlikte bu rakamın üç-dört kat. Yani 500 milyon dolar yatırım var. Hayat Kimya'nın 40 milyon dolarlık yatırımı önemlilerinden biri. Kocatepe Türkoğlu, Ufuk Mayna gibi bazı Türk şirketleri balıkçı teknesi üretiyor. Haziran 2008 itibariyle 146 Türk firması faaliyet gösteriyor. Bu rakamın son birkaç yıl ilave edildiğinde 200'ü bulmuş olması muhtemel.

SENEGAL

Kanadalı ve Avusturyalı firmalar altın madeni işletiyor. Hintli TATA'nın üretimi var. Otomotivde İran yatırımı var. Nestle gıda üretimi yapıyor. Lübnanlı, Faslı şirketlerin dikkat çekici yatırımları bulunuyor. ABD, Almanya, G. Kore, Japonya ve Çin'den firmalar yatırım yapıyor. Yılda 250 milyon dolar civarında yabancı yatırım çeken bu ülkede, yabancı yatırımlarda birinci sırada Fransa'nın bulunduğu belirtiliyor. İTO araştırmasına göre bu ülkede 12 Türk firmasının faaliyeti var. Türkler tekstil, oto yedek parçası, hırdavat, lokantacılık, elektrik malzemeleri, dökümcülük konusunda faaliyet gösteriyor. Pacha Tour'un iki tatil köyü yatırımı bulunuyor. Malatyalı Fırat Un, 2008'de un fabrikası açtı.

ANGOLA

Afrika'nın en çok yabancı yatırım çeken ülkesi Angola. Toplamın yüzde 22'sinin bu ülkeye gittiği belirtiliyor. En önemli yabancı yatırımcılar olarak Çin, Brezilya, Portekiz, Rusya (Rus şirketi Alrosa'nın iki önemli maden yatırımı projesi var!) sayılıyor. Çin petrol arıyor. ABD ile bu konuda rekabeti var. 2009'da Çin'le 10 milyar dolarlık 3 kredi anlaşması imzaladı. Çin, 2002'de bu yana bu ülkeye toplam 14.5 milyar dolar kredi sağladı. Bu krediyle Çinli firmalar iç savaşta tahrip olan altyapıyı kuruyor. Dev petrol şirketi faaliyette. Brezilyalı Odebrecht de büyük yatırımcılar arasında.

Türk şirketlerinin inşaat işi yok. Afyon Yumurta Şirketi'nin yatırımı olumsuz sonuçlandı. Başkaca ufak Türk yatırımları bulunuyor.