'Dolaylı' yoldan kazanç

Naki BAKIR

ANKARA - 2010 yılında sanayide çarkların hızlanması, ekonominin canlanması ve krizden çıkışın anahtarı olan iç tüketim artışı, dolaylı vergilerdeki artış yoluyla devletin iki yakasını da bir araya getirdi. Geçen yıl yurttaşlar, tüketim harcamaları yoluyla devlete 143 milyar TL dolayında vergi geliri yarattı. Önceki yıla göre yaklaşık yüzde 30 artış gösteren dolaylı vergiler, yılın tümü için öngörülen hedefin yüzde 11 üzerinde gerçekleşti. Yurttaşların fiyatın içinde olmak üzere satıcılara ödediği, bunların da Maliye'ye aktardığı dolaylı vergilerin toplam vergi pastasındaki payı yüzde 70'e yaklaştı.

DÜNYA'nın Maliye Bakanlığı yıllık bütçe verilerine dayanarak yaptığı hesaplamaya göre 2010'un tümünde 193 milyar lira dolayında hedeflenen toplam vergi geliri, 210 milyar 532 milyon lira ile bunun yaklaşık 17.5 milyar lira üzerinde gerçekleşti. Toplam vergi gelirinde önceki yıla göre yüzde 22.1 oranında bir artış kaydedildi. Geçen yılki tahsilatın 143 milyar 352 milyon lirasını dahilde ve ithal ürünlerde alınan Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ile bankacılık ve sigortacılık işlemlerinden, cep telefonu kullanıcılarından, şans oyunlarından alınan vergiler, gümrük ve diğer dış ticaret vergileri, damga vergisi ve harçlar gibi "dolaylı" kalemlerden elde edilen gelirler oluşturdu.

Gelir ve kurumlar vergileri ile motorlu taşıt ve veraset-intikal gibi servetten alınan "doğrudan" vergilerdeki toplam tahsilat da 66 milyar 565 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. 2009'a göre doğrudan vergiler yüzde 8.9 artarken, dolaylı vergi tahsilatındaki artış yüzde 29.5'e ulaştı. Dolaylı vergilerin 2009 yılında yüzde 64.2 olan toplam vergi gelirleri içindeki payı, geçen yıl 4 puana yakın artışla yüzde 68.1'e çıktı. Doğrudan vergiler yılın tümü için öngörülen hedefi yüzde 4.1 oranında 2 milyar 600 milyon lira aşarken, dolaylı vergiler yıllık hedefi yüzde 10.9 oranında tam 14 milyar 48.9 milyon lira aştı.

57.3 milyar liralık ÖTV

Devlet, 2010 yılında yurttaşların tükettiği akaryakıt ve doğal gaz ürünlerinden aldığı ÖTV yoluyla toplam 31 milyar 697 milyon TL gelir elde etti. Sigara ve tütün mamulleri tüketenlerin ödediği ÖTV'nin toplam tutarı 14 milyar 785 milyon TL'ye ulaştı. Motorlu taşıt satın alanlardan yıl boyunca toplam 6 milyar 193 milyon TL ÖTV geliri elde edildi.

Alkollü içkilerden sağlanan ÖTV 2 milyar 868 milyon, kolalı gazozlarda 221 milyon, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV toplamı da 1 milyar 521 milyon TL oldu. Önceki yıla göre en hızlı artış yüzde 84.7 ile motorlu taşıtlarda gerçekleşti. Yıllık artış, dayanıklı tüketim ve diğer ürünlerde yüzde 79.1, alkollü içeceklerde yüzde 34.4, tütün mamullerinde yüzde 28, petrol ve doğal gazda yüzde 24.2, kolalı gazozlarda yüzde 4.3 oldu.