Petrolün toparlanması uzun sürecek

EVRİM KÜÇÜK

DIŞ HABERLER - Uluslararası piyasalarda petrol fiyatları geçtiğimiz haziran ayından bu yana yüzde 60 geriledi. Uzmanlara göre talepte bir değişim olmazsa 2015 yılında petrol fiyatlarında gevşeme sürecek. Analistler, tarihte yaşanan petrol şoklarına bakıldığında şu an fiyatlarda meydana gelen sert düşüşün ne zaman son bulacağını söylemenin zor olduğunu, ancak kısa sürmeyeceği konusunda hemfikir olduklarını belirtiyorlar. Son 30 yılda yaşanan üç büyük petrol şokunda toparlanma hep bir diğerinden daha daha kısa sürede olmuş fakat dünyanın şu an yaşadığı düşüş dalgası uzmanlara göre 1980'ler-1990'lar arasındaki en uzun süreli şok ile büyük benzerlik gösteriyor. 1985'te petrol fiyatları dibe vurmuş ve fiyatlar ancak 1990'larda toparlanabilmişti.

Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarındaki yüzde 60’lık düşüşün ardından 2015 petrol fiyatları tahminlerinde 40 dolar ve altındaki seviyeler konuşulmaya başladı. Goldman Sachs fiyatlarda 30 doların test edilebileceğini bildirirken, New York Societe Generale araştırma müdürüne 40 doların altına düşeceğiz. Petrolde yaşanan bu düşüş uzmanlara göre, son otuz yılda yaşanan petrol şoklarının en uzun olanıyla benzerlikler taşıyor. Bu da fiyatlarda toparlanmanın en azından beş yıl sürebileceği beklentisine yol açıyor. Tarihte yaşanan petrol şoklarına bakıldığında şu an fiyatlarda meydana gelen sert düşüşün ne zaman son bulacağını söylemek zor fakat en azından kısa sürmeyeceğine dair ipuçları elde etmek mümkün. son 30 yılda yaşanan üç büyük petrol şokunda toparlanma hep bir değerinden daha önce olmuş fakat buzum şu an yaşadığımız düşüş dalgası uzmanlara göre 1980’ler-1990’lar arasındaki en uzun süreli şok ile benzerlikler gösteriyor.

Dünyanın en büyük petrol tüketicisi ABD’de 1980’lerde elektrik üretiminde daha ucuz olan kömür, nükleer enerji ve doğalgaza doğru eğilim baş göstermişti. Alaska ve Kuzey Denizi’nden gelen arz artışına karşın petrol talebi önemli miktarda azalmaya başladı. Bunun sonucu olarak petrol fiyatları 10 yılı aşkın bir süre devam edecek bir düşüş trendine girdi.

Başrolde yine Suudi Arabistan vardı

Suudi Arabistan ve OPEC fiyatları desteklemeye çalıştı; 1981’de günlük 10 milyon varil olan üretimlerini 1985 yılında 2 milyon varile indirdiler. Ancak üretim kısıntısının etkisi sınırlı olunca Suudiler taktik değiştirdiler ve petrol piyasasının dip yapacağı umuduyla üretimlerini iki katına çıkardılar. Suudi Arabistan’ın piyasası petrole boğmasıyla Kasım 1985’te 31.82 dolar/varil olan Batı Teksas türü petrolün fiyatı Nisan 1986’da 9.75 dolara geriledi. Fiyatlar 1990’lara kadar toparlanamadı.

Şu an yaşanan petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün baş rol oyuncularından biri yine Suudi Arabistan. Dünya petrolünün onda birini üreten ve OPEC’teki öncü rolüyle bilinen Suudi Arabistan’ın bu karardaki rolü biliniyor. Suudi Arabistan’ın üretimi azaltarak fiyatları tekrar yükseltme seçeneğini benimsememesinin nedeni ise, kaya petrolü gibi daha ucuz petrollere sahip ABD’nin gerisine düşmek istememesi. Suudi Arabistan’ın üretim seviyesini yüksek tutmasıyla birlikte ABD’nin kaya petrolüne karşı rekabet gücünü korumayı hedeflediği belirtiliyor. Zaten yapılan son açıklamada da, petrolün varil fiyatının 20 dolara düşmesi durumunda dahi üretimin düşürülmeyeceği belirtilmişti. Dünya genelinde kaya petrolü üretimine olan ilgi Suudi Arabistan’ın tutumunda rol oynadı. ABD’nin kaya petrolünün olduğu, Rusya’nın buzullar altında petrol arama planları yaptığı, denizin altında kaya petrolü bulan Brezilya’nın ‘derin deniz’ çalışmalarına başladığı ve Avrupa’nın daha temiz enerjiye yöneldiği ortamda Suudi Arabistan uzmanlara göre fiyatları kırarak pazar payını artırma operasyonu yapıyor.

Şoklar, enerjide satın almaları tetikledi

Son otuz yıldaki diğer iki petrol şoku, daha küçük çaplıydı. 1998-99 Asya krizi ve küresel ekonomik büyümeye ilişkin endişeler fiyatları aşağı çekmişti. Kasım 1996’dan 1998 sonuna kadarki dönemde petrol fiyatları yüzde 60 düşerek 11 dolara indi. Sektör bu krize konsolidasyon ile cevap verdi. Avrupa’da İtalyan ENI İngiliz Borneo, Lasmo ve son olarak 2002’de Fortum’u satın aldı. ABD’de BP önce Amoco ve sonrasında Arco’yu bünyesine kattı. Chevron, Texaco’yu alırken, Exxon da Mobil ile birleşmeye gitti.

2001-2007 yılları arasında Çin petrol ithalatını üç katına çıkardı. Çin ekonomisinin fiyatlara büyük destek vereceği düşünüldü ve nitekim beklenen oldu. 2008’de fiyatlar 148 dolara dayandı. 2011’de ise fiyatlar 100 dolar seviyesine geri geldi.

Enerji devleri kesenin ağzını kapatıyor AR-GE ve üretiö harcamaları yüzde 35 azalacak

Petrol endüstrisi düşük fiyatlarla mücadele etmeye çabalıyor. Peki fiyatlar yükselmezse ve ‘50 dolar’ yeni normal haline gelirse ne olur. Fiyatların burada takılıp kalması uzmanlara göre birçok şirketi köşeye sıkıştıracak. Dünya enerji devleri yatırımlarını ertelemeye başladı bile. Petrol fiyatlarındaki düşüş enerji yatırımlarına yansımaya başladı. Cowen and Company tarafından yapılan bir araştırmaya göre, bu yıl dünyada petrol ve gaz arama harcamaları yüzde 17 azalacak. petrol fiyatının varil başına 70 dolar olarak baz alındığı araştırma, küresel araştırma ve üretim harcamalarının bu yıl 571 milyar dolara gerileyeceğini ortaya koydu. Petrol fiyatları ortalama 60 dolar olursa harcamalardaki düşüş yüzde 30-35’i bulacak. 476 şirketin katıldığı araştırmaya göre Kuzey Amerika şirketlerinin harcamalarının, özellikle kaya petrolü şirketlerinin öncülüğünde, yüzde 22 gerileyeceğini ortaya koydu. İngiliz finans kuruluşu Barclays’in Global 2015 Ar-Ge ve Üretim Harcamaları Görünümü Raporu da benzer sonuçlara işaret ediyor. Uluslararası petrol şirketlerinin bu yıl harcamalarını yüzde 13.1 azaltacağını öngören raporda, Kuzey Amerika’da harcamaların yüzde 14 azalarak 168 milyar dolara ineceği, Avrupa dahil diğer bölgelerde de çift haneli düşüşler yaşanacağı ifade ediliyor. Ortadoğu ve Afrika’da ise harcamaların artamaya devam edeceği belirtiliyor.

SHELL:

Dünyanın önde gelen enerji şirketlerinden Royal Dutch Shell’in CEO’su Ben van Buerden, petrol fiyatlarının gerektirmesi durumunda yatırımları daha da kısacaklarını söyledi. 2014 yılı mali sonuçlarının sunumunda konuşan Van Beuerden, 2015 yılında organik sermaye yatırımlarının 2014 yılından daha düşük olmasının beklendiğini ve gelecek 3 yılda potansiyel yatırım harcamalarını 15 milyar doların üzerinde azaltacaklarını söyledi. Van Buerden yaptığı konuşmada, “Shell’in harcamaları daha da azaltmak için seçenekleri var, ancak cari düşük petrol fiyatlarına aşırı reaksiyon vermiyoruz. En iyi seçeneklerimiz masada tutuyoruz. Bununla birlikte petrol fiyatları gerektirdiği takdirde yatırımları daha da kısabiliriz” dedi. Buerden, uzun vadede petrol fiyatlarının daha yüksek seviyelere geri döneceğini öngördüklerini de vurguladı. Diğer yandan, Katar ve Shell, 6,5 milyar dolarlık petrol kimya tesisi inşa planını “Dünya enerji piyasasındaki iklim” nedeniyle iptal ettiğini açıkladı. Katar’daki Ras Laffan Endüstriyel şehrinde yapılması planlanan yüzde 80 Katar Petrol, yüzde 20’si Shell’e ait petrokimya tesisinin “Özellikle enerji piyasasında hakim olan ekonomik iklim göz önüne alındığında maliyetini geri kazandıramayacağı” ifade edildi.

OMV:

Avusturyalı petrol ve gaz şirketi OMV, gelecek 3 yıl için yatırım programını küçültme kararı aldı. 2016 yılına kadar günlük üretimini 400 bin varile çıkarma hedefine de ulaşamayacağını belirten OMV, 2014-2016 dönemi için 3,9 milyar euro olan yatırım planlarını, 2015-2017 dönemi için 2,5-3,0 milyar euro seviyesine indirdi. OMV yaptığı açıklamada yatırımın çoğunun arama ve üretim faaliyetlerine gitmeye devam edeceğini de vurguladı.

BP:

İngiliz petrol devi ham petrol fiyatlarındaki tarihi düşüş yaramadı. British Petrol, Kuzey Denizi’ndeki petrol sahalarında maliyet azaltımına giderek 300 kişinin işten çıkarılacağını açıkladı. Geçtiğimiz Aralık’ta da İngiliz şirketin orta kademe yöneticilerini işten çıkaracağı ve yeni projelerini belirsiz bir zamana kadar donduracağı belirtilmişti.

EXXON MOBIL:

ABD’nin en b üyük petrol şirketi ExxonMobil, 2015-2017 arası için yatırım harcamalarını yüzde 6 azalttığını açıkladı.

CONOCOPHILIPS:

ABD’nin en büyük üçüncü petrol firması ConocoPhillips gelecek yıl için yatırım harcamalarını yüzde 20 azaltarak 13,5 milyar dolara çekeceğini duyurdu.

LINN ENERGY:

Şirketten yapılan açıklamada da 2015’te yatırım harcamalarının yüzde 53 azaltılarak 1,15 milyar dolardan 730 milyon dolara çekildiği bildirildi.

APACHE CORPORATION:

Şirket ise 2015 için yatırım harcamasını 5,4 milyar dolardan 4 milyar dolara düşüreceğini açıkladı.

MARATHON OIL:

2015 için yatırım harcamalarının yüzde 20 azaltarak 4,3 milyar dolara indirdi.

CONTINENTAL RESOURCES: 

Harcamalarını 4,6 milyardan 2,7 milyar dolara düşüreceğini bildirdi.

CHESAPEAKE ENERGY: 

Yatırımlarını yüzde 8 azaltarak 1,35 milyar dolara çekeceğini duyurdu.