Kaldıraç oranı düştü forekste küçülme bekleniyor

Jülide YİĞİTTÜRK GÜRDAMAR

2011 yılında Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenlemelerine tabi olan; kamuoyunda ‘foreks’ olarak bilinen kaldıraçlı alım satım işlemleri ile ilgili dün alınan kararlar piyasalarda tam bir sürpriz şeklinde yorumlandı.

Bireysel yatırımcıların yüksek kaldıraca dayalı risk almalarını ve düşük tutarlı tasarruflar için yüksek kaldıracın yol açacağı muhtemel mağduriyetleri önlemek amacıyla kaldıraçlı işlemlerde 1’e 100 olarak uygulanan oran 1’e 10 olarak değiştirildi. Son altı yılda ciddi bir büyüme yakalayan, işlem hacmi milyarlarla ifade edilen söz konusu piyasada alınan kararın etkilerini değerlendiren sektör temsilcileri, sektörde yüzde 80 civarında küçülme yaşanacağı, şirketlerin kapanacağı ve binlerce kişinin işsiz kalabileceği uyarısında bulundular. Alınan karar Türkiye Sermaye Piyasası Birliği üyelerini acil toplantıya çağırdı. Üyelerin, en azından geçiş olarak verilen 45 gün süreci yıl sonuna kadar uzatılması talebinde bulunacağı öğrenildi.

50 bin TL altı limit getirildi 45 gün geçiş süreci verildi

Konu ile ilgili “Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlere ilişkin esaslar hakkında tebliğde kaldıraç oranına ilişkin düzenlemeler” Resmi Gazete’de dün yayımlanarak yürürlüğe girdi. Sermaye Piyasası Kurulu’nun internet sitesinde yer alan açıklamada, “Yapılan değişiklik ile kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin azami kaldıraç oranı 100:1’den 10:1’e düşürülmüş ve ayrıca işlemlere başlayabilmek için asgari 50,000 TL veya muadili döviz tutarında başlangıç teminatı yatırılması zorunluluğu getirilmiştir” denildi.

Duyuruya göre, 1:10 kaldıraç uygulaması ve 50,000 TL başlangıç teminatı bulundurma yükümlülüğü dün itibariyle yürürlüğe girdi. Aracı kurumlar nezdindeki mevcut açık pozisyonların yeni düzenlemeyle uyumlu hale getirilmesi için 45 gün geçiş süresi verildi.

Şikayetler ve ‘kumar’ algısı gerekçe

Edindiğimiz bilgiye göre, Sermaye Piyasası Kurulu gelen şikayetler ve kaldıraçlı işlemin ‘kumar’ olarak algılanması üzerine bu kararı aldı. Konuştuğumuz foreks şirketlerinin üst düzey yöneticileri, alınan bu karar ile regülasyon öncesi 2011 yılındaki merdivenaltı döneme geri dönüşün yaşanacağı vurgusunu yaparak, “’Bize bu piyasayı kapatamıyoruz ama işlem yapmanızı da engelliyoruz’ demek istiyorlar. Şuanda yapılan işlemlerin 3/4 ‘ü tamamen yurtdışına kayacaktır. Sadece foreks işlemi yapan aracı kurumların ayakta kalması çok zor görünüyor. Bu karar ile sektör yüzde 80 küçülecektir” diye konuştular.

Bu kaldıraç oranı başka ülkede yok

Şuanda 1/10 kaldıraç oranını veren başka hiçbir ülke yok. Japonya ve ABD 1/25 veriyor. Şuanda kaldıraçlı işlemler piyasasında 1.4 trilyon TL aylık, 63 milyar TL de günlük hacim bulunuyor. 1/10 kaldıraç oranı ile para kazanmanın imkansız olduğunu kaydeden yöneticiler, “Bugüne kadar yaptığımız anlaşmalar var, müşterilerimizin pozisyonlar var. 45 günlük geçiş süreci veriliyor. Bunu yıl sonuna kadar uzatılmasını talep edeceğiz” dediler.

GÖRÜŞLER

HİSSE VEYA TAHVİLE GİDECEKLER

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği Genel Sekreteri İlkay Arıkan, kaldıraçlı işlemlerin SPK düzenlemesinin ardından aracı kurumlar için önemli gelir kaynağı haline geldiğine işaret ederek, “Bunlar bizim için şanstı aslında... Konsolide olup kapanacak kurumlar bu işlemler sayesinde ayakta kalmıştı. Bundan sonra ya hisse ya da tahvile girecekler başka işleme bakacaklar ya da kapanacaklar” dedi. Arıkan, son düzenlemeden önce teminatın 1’e 100 olduğunu ve bunun için 20,000 TL teminat gerektiğini; 20,000 TL’nin altında açılırsa o zaman teminat oranının 1’e 50 olarak işlem gördüğünü hatırlattı. Arıkan, “Kaldıraçlı işlem yapan aracı kurumların 15’inin asıl işi foreks. Bu nedenle bu kurumların gelirlerinde ciddi bir daralmaya yol açar ve olumsuz etkiler” diye konuştu.

MERDİVENALTI DÖNEME GERİ DÖNÜŞ OLDU

Turkish Yatırım Genel Müdürü Berra Doğaner, yapılan düzenlemelerle ilgili değerlendirmesinde, “Biraz sert bir geri çekilme oldu. Bu işlemleri yapmak isteyen yatırımcılar tahmin ediyorum tekrar yurtdışında merdiven altı tabir edilen, düzenleme öncesi döneme geri gidiş gibi düşünüyorum. Düzenleyici otoritenin bakış açısını anlıyorum, her taraftan çok şikayet gidiyordu. Ama düzenleme öncesi şikayetlerle karşılaştırılarak değerlendirilirse bu düzenleme eskiye göre mağduriyetleri azaltmıştı... (Düzenlemeler) aracı kuruluşların gelirlerinde azalma ve bir miktar istihdam kaybına sebep olur.” Doğaner, ayrıca son dönemde SPK’nın aldığı bazı önlemlerle kayıp kazanç oranının düşmeye başladığını ve bir süre sonra 50/50 olmasının beklendiğini belirterek, biraz daha beklenmesinin daha iyi olabileceğini vurguladı. Kayıpların sadece kaldıraçlı işlemlerdeki risklerden kaynaklanmadığını da belirten Doğaner, “Dolar/TL’deki volatilite yüzünden 20/80 oldu kayıp kazanç oranı, yani tek başına kaldıraç etkilemiyor” diye konuştu.

YATIRIMCILAR YURTDIŞINI TERCİH EDECEKLER

Destek Yatırım Menkul Değerler Genel Müdürü Tuna Yılmaz, Sermaye Piyasaları Kurulu’nun yayınladığı tebliği incelediklerini belirterek, “Açıkçası karardan kaygılıyız. Zira Türkiye’de Foreks piyasalarında aktif olarak işlem yapan yatırımcıların sadece yüzde 5’inin 50 bin TL üzerinde teminatı bulunuyor ve 1:10 kaldıraç oranı yatırımcı için hiç cazip değil” dedi. Yüksek kaldıraçla işlem yapmak isteyen yatırımcıyı engellemenin mümkün olmadığından söz eden Yılmaz, “Bu yatırımcılar yüksek kaldıraç oranıyla hizmet veren yurtdışındaki foreks firmalarını tercih edeceklerdir. Yani nihayetinde para yurtdışına çıkacak ve ya yine merdiven altı aracı kurumlara yönelecek. Dolayısıyla da SPK şemsiye altında yatırımcıya sağlanmış olan güven ortamı da darbe almış olacak. Finans sektöründe son yıllarda binlerce kişiye istihdam sağlayan bu şirketlerin ekonomiye katkısı yadsınmamalı” diye konuştu.

Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, dün yapılan kaldıraçlı işlemlere ilişkin düzenlemelerin spekülatif amaçlı ve bireysel işlemleri caydırırken, hedge amacıyla kurumsal kullanıma herhangi bir kısıtlama getirmediğini belirtti. Canikli yazılı açıklamasında son dönemde küresel piyasalarda yaşanan gelişmelerin dalgalanmayı oldukça arttırdığına dikkat çekerek, şunları söyledi: “Bu ortamda 1/100’e kadar varan ölçekte kaldıraç kullanılması bir başka ifade TL ile 100 TL’lik alım satım yapılabilmesi, piyasadaki yüzde 1 dalgalanmanın yatırımcının parasının tamamını kaybetme riskini de beraberinde getirmiştir. Aşırı dalgalanmadan kaynaklanan bu riskleri en aza indirerek vatandaşlarımızın mağduriyetini önlemek ve bu suretle yabancı paralar üzerinde spekülatif işlemlere fırsat vermemek üzere kaldıraç oranı 1/100’den 1/10’a düşürülmüştür.” Canikli düzenlemenin spekülatif amaçlı ve bireysel işlemleri caydırırken, risk yönetimi (hedge) amacıyla kurumsal şirketler ve yatırımcıya ise her hangi bir kısıtlama getirmediğine dikkat çekerek şöyle konuştu: “Özetle bireysel yatırımcıların yüksek kaldıraca dayalı risk almalarının ve düşük tutarlı tasarruflar için yüksek kaldıracın yol açacağı muhtemel mağduriyetlerin önlenmesi, piyasalardaki yabancı paralar üzerindeki spekülatif ataklara fırsat verilmemesi hedeflenmiş, kurumsal şirketlerimizin hedge amacıyla kullanılmasına da imkan sağlanmıştır.”

RAKAMLARLA FOREKS

■ TSPB verilerine göre Ekim 2016 itibariyle 88 aracı kurum bulunuyor. 2016 dokuzuncu ay itibariyle aracı kurumlardan kaldıraçlı işlemler piyasasında faaliyet gösteren 43 şirketin 16’sı sadece foreks yapıyordu.

■ 2016 yılı 9 aylık verilere göre, aracı kurumların toplam aracılık gelirleri 1.1 milyar TL olurken bunun yüzde 45’ini hisse, yüzde 38’ini ise kaldıraçlı işlemler oluşturdu.
■ TSPB verilerine göre 2016 yılı dokuzuncu ay itibariyle foreks piyasasında 2.96 trilyon dolar işlem hacmi gerçekleşti.

■ TSPB verilerine göre, aracı kurumlar toplam işlemlerinden 2016’nın ilk dokuz ayı itibarıyla 284 milyon TL net kâr sağlamışlardı ancak bu önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21.5 düşüşe işaret ediyordu.

■ 2012 yılında 7.000 civarında olan aktif müşteri sayısı 2016 yılında 37.000 kişiye ulaştı.

■ Toplam sektörde çalışan sayısı 2000’ni kaldıraçlı işlem olmak üzere 6500 kişi. Sektördeki kar/zarar oranı yüzde 65-35 olarak oluştu.