İtalya’nın borcu AB’nin başını ağrıtacak

EVRİM KÜÇÜK

İtalya’da düzen karşıtı partiler koalisyon programında anlaşmaya vardı. Koalisyonun kurulması, 4 Mart’tan bu yana hükümet kurmaya çalışan Euro Bölgesi’nin 3’üncü büyük ekonomisinde siyasi istikrarsızlığın aşılması açısından önemli, ancak vergilerde indirim ve sosyal güvenlik harcamalarında artış öngören program, İngiltere’nin iki yıl önceki ayrılma kararından bu yana Avrupa Birliği’nin karşı karşıya olduğu en büyük zorluk olarak nitelendiriliyor. Piyasaların gözü ise İtalya’nın devasa borcunda.

İtalya’da hükümetin Avrupa Merkez Bankası’na (ECB) olan 250 milyar euro değerinde bonoların borç/ GSYH oranına dahil edilmemesi talebinde bulunabileceği belirtiliyor. Bonolar piyasa tarafından tutuluyorsa kamu borcunu sembolize ederken ECB’nin portföyünde durduğunda ‘borç’ olmaktan çıkacak. Koalisyon resmen bu maddeyi programına almazken, ECB’nin İtalya’nın borcu konusunda bundan sonra nasıl bir yol izleyeceğiyle ilgili soru işaretleri yatırımcının aklında dolaşmaya başladı. Analistler ise ECB’nin İtalya’nın borcunu silmesinin ya da borç olarak tutulmasının mümkün olmadığını söylüyor. ECB’nin sistemi şöyle işliyor:

ECB'nin elinde hangi bonolar var?

ECB, parasal genişleme programı kapsamında şimdiye dek 2.4 trilyon dolarlık tahvil alımı yaptı ve bu meblağ eylül sonunda 2.5 trilyon dolara çıkacak. Bunun 1.8 trilyon doları, her ülkenin ekonomik büyüklüğüne oranla satın alınmış devlet tahvilleri. Diğerleri ise kurumsal tahvil, ipotekli tahviller, varlığa dayalı menkul kıymetler.

Ne kadar İtalyan tahvili tutuyor?

Nisan sonu itibariyle ECB, ortalama vadesi 8 yıl olan 341 milyar dolarlık İtalyan tahvili bulunduruyor. Bu rakam, ECB’nin aylık 30 milyar euro tahvil alım programı kapsamında ayda 3.5 milyar euro artış gösterebilir. Geçtiğimiz yılın sonu itibariyle ülkenin brüt kamu borcu 2.26 trilyon euro. Dolayısıyla borcun GSYH’ye oranı yüzde 132. Yunanistan’dan sonra Euro Bölgesi’nde en yüksek borç oranı İtalya’da.

ECB bu tahvillere ne yapıyor?

ECB, tahvillerin itfa tarihine kadar tutuyor ve daha sonra elde ettiği nakdi, aynı ülke tarafından ihraç edilen başka bir tahvile yeniden yatırıyor. ECB, yeni alımın zamanlaması ve hangi tip bonoya yatırım yapılacağı konusunda esnekliğe sahip.

ECB bu borcu neden silemez?

ECB’nin bu borcu silmesi ya da statüsünde bir değişiklik yapması yasal değil. ECB, hükümetlere finansman sağlama yetkisine sahip değil. Bağımsız bir yapısı var ve hükümetler, ECB’ye satın aldığı bono ile ne yapacağını söyleyecek bir pozisyona sahip değil.

ECB finansman sağlamıyor muydu?

ECB’nin bir ülkenin kamu borçlanma kağıtlarının üçte birinden fazlasını alması yasak. Bu uygulama da, yatırımcının daha uzun vadeli kağıtları tutmak için talep ettiği risk primini azaltmak için bir enstrüman olarak değerlendiriliyor. Hükümetler, borçlarıyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda. ECB, tahvil alımlarından bugüne kadar ciddi kârlar elde etti. Ancak bu kâr daha sonra, ulusal merkez bankalarına ödüyor. Merkez Bankaları da sıklıkla bu parayı ülke bütçesine aktarıyor. Böylelikle nakdin bir kısmı ülke bütçelerine geri görüyor ve devletler düşük borçlanma maliyetlerinden avantaj elde etmiş oluyor.

Koalisyon programı neyi öngörüyor

● Daha önce iddia edildiği gibi ECB’nin elindeki İtalyan tahvillerinin iptal edilmesi veya borç hesabının dışında tutulması talebi yok. ECB’nin elindeki İtalyan tahvillerinin borç / GSYH hesabı dışında tutulması görüşü vardı, ancak o tahviller İtalya’nın dış borcu olduğu için böyle bir şey mümkün değil. 2008/09 döneminde Portekiz, İtalya, İrlanda, Yunanistan ve İspanya tahvillerinin getirileri %7’lere ulaştığında Almanya devreye girmişti.

● Rusya’ya yaptırımlar derhal iptal edilmeli.

● AB’deki ortaklarla olan tüm mali ve ekonomik anlaşmalar gözden geçirilmeli.

● Euro Bölgesi’nden çıkma veya bunu referanduma götürme talebi yok.

● Kamunun şirketlere ve bireylere borçlarının ödenmesi için kısa vadeli bono ihraç edilecek.

● Gelecek yıl yapılacak olan otomatik KDV artırımı iptal edilecek.

● Düşük gelirli vatandaşlara 780 EUR maaş verilecek.

● Yeni vergi rejiminde %15 ve %20 olarak iki gelir ve kurumlar vergisi kademesi olacak.

● 2011’deki emeklilik reformunu feshetmek için 5 milyar EUR ayrılacak. 41 yıllık çalışmadan sonra emeklilik imkanı verilecek.

● Yatırım harcamaları bütçe açığı hesaplamalarına dahil edilmemeli. Bu, Maastricht kriterlerine kıyasla mali koşulların çok gevşetilmesi demek oluyor.