Bankalarda kârlılık tarihi dip seviyede!

Talip Aktaş

Türk bankacılık sektöründe kârlılık, tarihi dip seviyelere geriledi. 2001 krizinin ardından finans sektörünün yeniden yapılandırıldığı 2002 yılından bu yana gerilemesini sürdüren karlılık oranlarındaki seyir, son 10 yılda dramatik bir boyuta ulaştı. 2006-2015 dönemini kapsayan son 10 yıllık dönemde bankacılık sektörünün aktif karlılığı yüzde 55, özkaynak karlılığı ise yüzde 46 oranında gerileme kaydetti. Enflasyondan arındırıldığında ise, 2006 yılında yüzde 12 civarında bulunan özkaynak karlılığı, net olarak 2015 yılında yüzde 2.3 düzeyine kadar geriledi. 

DÜNYA’nın Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu (BDDK) verilerinden yaptığı belirlemelere göre, bankacılık sektörünün net faiz gelirlerinin faiz getirili aktiflere oranını ifade eden net faiz marjında da önemli bir düşüş yaşandı. Sektörün 2006 yılında %13.7 düzeyinde bulunan net faiz marjı, 2015 yılı sonunda %43.4 azalışla %7.76’ya geriledi. 

En fazla düşüş katılım bankalarında Banka grupları itibarıyla incelendiğinde, karlılık oranları en fazla düşen grubu, katılım bankalarının oluşturduğu görülüyor. Nitekim katılım bankalarının 2006 yılında yüzde 3.3 düzeyinde bulunan aktif karlılığı 2008’de yüzde 3’ün altına, 2011’de yüzde 2’nin altına ve 2014’te de yüzde 1’in altına indi. 2015 yılında bu grubun aktif karlılığı yüzde 0.35 düzeyine gerilerken, 10 yıl öncesine göre aktif karlılığındaki düşüş de yüzde 90’a yaklaştı. Bu grubun özkaynak karlılığındaki düşüşte de benzer bir seyir izlendi. 2006 yılında yüzde 30.8 düzeyinde bulunan net karın özkaynaklarına oranı, izleyen yıllarda kesintisiz bir düşüş trendi izledi ve 2015 sonunda yüzde 4’e kadar indi. 

Mevduat bankalarında özkaynak kârlılığı %46 azaldı 

Aktif büyüklüğü itibarıyla bankacılık sektörünün yüzde 90’ını oluşturan mevduat bankalarının karlılığında da son 10 yıllık dönemde 2007 ve 2012 yılları hariç olmak üzere sürekli bir düşüş trendi izlendi. 2006 yılında aktifl erinin yüzde 2.5’i oranında net kar elde eden mevduat bankalarında bu rakam 2015 yılında yüzde 1.2’ye geriledi. Bu gruptaki bankalar, ortalama olarak her 100 liralık özkaynak karşılığında 2006 yılında 22.2 lira net kar elde ederken, bu rakam 2015 yılında nominal olarak 12 liraya indi. Mevduat bankalarının net faiz marjı da 2015’te 10 yıl öncesine göre yüzde 43 oranında geriledi. Bu gruptaki bankaların ücret komisyon ve bankacılık hizmet gelirleri ise 2006-2008 arasındaki yüzde 11’ler düzeyinden 2013’te yüzde 15’e kadar yükseldikten sonra 2015’te yüzde 13’e indi. 

Yatırım bankalarının faiz kaybı büyük 

Karlılık göstergeleri arasındaki net faiz marjında, son 10 yılık dönemde en yüksek oranlı daralma kalkınma ve yatırım bankalarında yaşandı. 2006 yılında yüzde 10.6 düzeyinde bulunan net faiz gelirlerinin faiz getirili aktiflere oranı izleyen dönemde sürekli bir düşüş trendi ile 2015 yılında yüzde 5’in de altına indi. Net faiz marjında 10 yıllık dönemde diğer banka gruplarındaki düşüş ise yüzde 42-43 aralığında değişti

Ücret ve komisyon gelirleri de düşüyor

Söz konusu dönemde bankacılık sektörünün faiz gelirleri kaynaklı olağan karlılık göstergelerinde yaşanan gerilemenin, önemli ölçüde faiz dışı gelirlerdeki artışla dengelenmesi dikkat çekiyor. Nitekim banka müşterilerinin yoğun şikayetine konu olan ve önceki yıldan başlayarak bir kısmı için sınırlama getirilen ya da yasayla uygulamasına son veren “ücret, komisyon ve hizmet gelirleri” kaleminde 2014’e kadar artışlar yaşandı. Bu kalemde bankalar aleyhine yapılan bu düzenlemelerin etkisi 2015 yılı verilerine yansıdı ve ücret-komisyon gelirlerinde de düşüş gözlendi. Böylece ücret, komisyon ve hizmet gelirlerinin işletme giderlerini karşılama oranı 2014’te yüzde 65.7 iken, bu oran 2015’te yüzde 63.4’e geriledi. Söz konusu kalem, bankacılık sektörünün faiz dışı gelirlerinde önemli bir paya sahip bulunuyor. Nitekim ücret, komisyon ve hizmet gelirleri kalemi sektörün toplam gelirlerinin yüzde 13’ünü oluştururken, aynı zamanda işletme gelirlerinin de yüzde 65’e yakınını karşılıyor. Ücret ve komisyonlara getirilen sınırlamanın, önümüzdeki dönemde banka bilançolarını negatif etkisinin artması bekleniyor.

Yabancılardaki kayıp daha yüksek

Bankacılık sektöründe sermaye sahipliğine göre aktif karlılığının en fazla düşüş gösterdiği banka grubu yabancı sermayeli bankalar oldu. Yabancı sermayeli bankalarda 2006’ya göre 2015’te aktif karlılığı yüzde 66.1, özkaynak karlılığı ise yüzde 58 oranında düşüş kaydetti. Yerli özel sermayeli bankalardaki aktif karlılığı yüzde 50, özkaynak karlılığı yüzde 44 gerilerken, bu kalemlerdeki düşü kamu sermayeli bankalarda sırasıyla yüzde 54 ve 41 olarak gerçekleşti.