Bankalara sistemik önem gruplandırması

Ece Ceyhun

Dünya finans literatürüne 2008 finans krizi ile altın harfl erle yazılan ‘batırılamayacak kadar büyük, batırılamayacak kadar borçlu, batırılamayacak kadar sistemik, kapatılamayacak ya da fona devredilemeyecek kadar büyük’ kavramı Basel 3 ile tüm dünya sistemine kural olarak geri dönerken dün de Türkiye uyum kurallarını açıkladı. Sistemik önemli bankaları belirleyecek olan BDDK, batamayacak kadar büyüklere gruplar bazında değişmekle beraber yüzde 0.25 ile yüzde 2.25 arasında yıllara dağılan oranlarda daha fazla sermaye ayırtacak. 

Döngüsel sermaye ve sermaye tamponu düzenlemelerinin ardından Basel çerçevesinde üçüncü sermaye düzenlemesi sistemik önemli bankalar için geldi. Resmi Gazete’de yayınlanan düzenlemeye göre bankalar bilanço büyüklükleri, finansal borçlar ve alacaklar, türev işlemleri, kredi kartı ve banka kartı işlem hacmi, borçlanma piyasalarındaki aracılık yüklenimleri gibi kriterler üzerinden yaratacakları sistemik risklere göre sınıflandırılacaklar. 3 kategoriye ayrılacak bankalar içinde bulundukları gruba göre ek sermaye ayıracaklar. Bu büyük bankalarda yüzde 0.5’ten başlayacak 2019’da yüzde 2 daha fazla sermaye ayırmaya kadar gidecek. Bu düzenleme ile bir bankanın zora düşmesi, batması ya da sistem için sorun yaratmaması hedefl eniyor. Batırılamayacak kadar büyüklerin yaratacağı sistemik riski önlemek için yapılan düzenlemelerin çalışmaları 2010 yılına kadar gidiyor. 

Her yıl yeniden belirlenecek 

Sınıflandırma; bilanço varlıkları, finansal sisteme ilişkin alacak ve borçları, türev işlemlerin nominal tutarları, emanet menkul kıymetler, ödeme sistemlerindeki aktivite durumu, kredi kartı, banka kartı işlem hacmi gibi kriterlerin belirli bir katsayı ile çarpılması sonucu bulunacak değerlere göre yapılacak. 

Sistemik önemliliğin belirlenmesinde banka için hesaplanan genel skor esas olmakla birlikte; BDDK, sistemik önemliliğe etki edebilecek diğer hususları da değerlendirerek, sistemik önemli bankalara ait gruplamayı değiştirebilecek, bir bankayı sistemik önemli banka gruplarına dahil etmeye veya bu gruplardan çıkarmaya yetkili olacak. 

Sistemik önemli bankalar her yıl, bir önceki yılın aralık ayı konsolide verileri kullanılarak belirlenerek gruplandırılacak. Bu statü belirlemenin yapıldığı yıldan sonraki yıl için geçerli olacak, bankalar her yıl yeniden belirlenecek. 

Ne kadar büyük o kadar ek sermaye 

Düzenlemeyi değerlendiren Global Menkul Değerler Araştırma Müdürü ve Banka Analisti Sevgi Onur, düzenlemenin sistemik önemli bankaların sermayelerinin daha güçlü olması hedefiyle yapıldığını belirterek “Sistemik önemli bankalarda bu yıl ayrılacak ek sermaye yüzde 0.5 olarak başlayacak, kademeli olarak 2019’da yüzde 2’ye kadar yükselecek. Bankalar ne kadar büyükse ayırmaları gereken ilave sermaye de onunla orantılı olacak. Grup 3’te yer almasını beklenen ilk 7 banka muhtemelen Akbank, Garanti Bankası, Halkbank, İş Bankası, VakıfBank, Yapı Kredi ve Ziraat olarak sıralanacak. Basel 3 kapsamında sermaye yapılarının güçlendirilmesi için yapılan bu son düzenleme ile birlikte en düşük ana sermaye yeterlilik rasyosu 2016 yılı için yüzde 7.125 olacak ki Türk bankalarında bu oran ortalama yüzde 12 seviyesinde. Dolayısıyla Türk bankaları açısından sorun yok" dedi. 

Şeker Yatırım Bankacılık Analisti Övünç Gürsoy da sistemik risk içerebilecek bankalara belli skorlama ile ilave sermaye yükümlülüğü geleceğine işaret ederek Türk bankalarının bu rasyoları tutturduğunu belirtti.

Basel teftişte!

Son dönemde bankacılık tarafında peş peşe düzenlemeler ve taslaklar yayınlanıyor. BDDK sektörde uzun zamandır çalışılan bazı düzenlemeler de dahil olmak üzere son günlerde oldukça yoğun mesai yapıyormuş gibi duruyor. Konuya yakın bir bankacılık kaynağının verdiği bilgiye göre meğer Basel teftişteymiş. Basel tarafı ülkelerin uluslararası standartlara uyum konusunda elini çabuk tutmasını istemiş.

Günün fıkrası

Dün yapılan düzenleme ile ilgili BDDK cephesinden bilgi verecek kimseyi bulamadık ama bankacılar dersini gayet iyi çalışmıştı. Hatta düzenlemelerin peş peşe gelmesi bankacılar arasında dün br fıkrayı da meşhur etti. Biz de paylaşalım istedik. Bankacılara bir anket yapmışlar. • Bir daha dünyaya gelseniz ne olmak isterseniz?. Hepsi tek bir cevap vermiş. • Din alimi. Bu defa neden diye sormuşlar? • Mevzuat değişmiyor da ondan.

Sınırı aşan ayrı köşeye çekilecek

Sistemik önemliliklerinin daha fazla artmasını önlemek amacıyla, en yüksek önemlilik derecesini ifade eden grubun üstünde yer almak üzere boş bir grup oluşturulacak. Boş grup için öngörülen eşik skoru aştığı tespit edilen bankalar, bir sonraki yıl için boş gruba alınacak. Sistemik önemli bankalar, ilk kez 2014 yılı Aralık ayına ait konsolide veriler dikkate alınarak belirlenecek. Bu bankalar, yönetmelik kapsamında belirlenen yükümlülüklerini 31 Mart 2016 tarihi itibarıyla yerine getirmek zorunda olacaklar. Sistemik önemli bankaların ayıracakları ilave çekirdek sermaye oranı, 2016-2018 yılları için kademeli olarak arttırılacak.