74 ilin kredisi mevduatı aştı

Ece CEYHUN

İSTANBUL -  Mevduatından daha fazla kredi kullanan il sayısı her geçen gün artıyor. 2012'nin ilk çeyreğinde toplam mevduatı, toplam nakdi kredisini karşılayan sadece 7 il kaldı. Bundan sadece 5 çeyrek önce 23 ilde mevduat, ilin kredisini karşılıyordu. Tablo sadece tasarruf mevduatı ile karşılaştırıldığında ise daha dikkat çekici. Tasarruf mevduatının 3 katı 4 katı fazla kredi kullanan iller var. Sadece 2 ilde tasarruf  mevduatı, nakdi kredisini karşılıyor.

İller mevduatlarından daha fazla kredi kullanıyor. Türk bankacılık sektöründe kredinin mevduatı karşılama oranı yüzde 100'e dayanırken il bazında bakıldığında bankalar, illeri dış kaynaklarıyla fonlar hale gelmiş.

BDDK'nın Fintürk verilerine göre bugün Türkiye'nin 74 ili mevduatından fazla kredi çekmiş durumda. Bu illerin başında da Gaziantep, Osmaniye ve Mardin geliyor. Tasarrufu borcuna yeten iller arasında ise ilk sırada Tunceli gelirken bu ili sırasıyla Ankara, Uşak, Aksaray, Zonguldak, İstanbul ve Bartın izliyor.

DÜNYA'nın Fintürk verilerinden yaptığı hesaplamaya göre 2012 yılının ilk çeyreğinde toplam nakdi kredi hacmi 709.5 milyar TL düzeyinde bulunurken 2011 ilk çeyreğinde ise hacim 575 milyar TL düzeyindeydi. Son bir yılda kredi hacmi nominal bazda yüzde 23.4 artarken 2010 sonuna göre artış yüzde 31.9 oldu. 2012 ilk çeyrek baz alındığında geriye doğru 1 yıllık dönemde en hızlı kredisini artıran iller Muş, Mardin, Batman ve Bitlis olarak sıralanırken kredi artış hızı en yavaş olan iller ise Zonguldak, Kocaeli, Denizli ve Rize olarak sıralandı. Son bir yıllık dönemde 68 il ortalama kredi büyümesinden daha hızlıydı.

Nüfusa göre dağılım bilgilerinin içeriğini Eylül 2010'da müşterinin yerleşik olduğu il bazında açıklanması nedeniyle 2010 sonuyla 2012 ilk çeyrek karşılaştırıldığında en hızlı kredi artışının olduğu iller ufak bir sıralama değişikliği ile Muş, Batman, Mardin ve Bitlis olarak sıralandı. Kredi artış hızında en yavaşlar ise bu defa Zonguldak, Kocaeli, Ankara ve Hatay oldu.

Muş'ta nakdi kredi artış hızı 1 yıllık dönemde yüzde 52.6 olurken Mardin'de yüzde 48.2, Batman'da yüzde 45.2, Bitlis'te ise yüzde 44 oldu. 2010 sonuna göre artış hızlarında ise Muş'ta yüzde 73.2, Batman'da yüzde 70.2, Mardin'de yüzde 65.7'ydi.

Mevduat artış hızı daha düşük

Aslında bankacılık sektörünün temel problemi mevduat haritasında kendisini net bir şekilde gösteriyor. Kredi artış hızının ortalamada yüzde 23, kredide en yavaş büyüyen ilde bile yüzde 9.1 olduğu dönemde mevduatta ortalama artış ancak kredide en yavaş büyüyen il kadar. Toplam mevduatta yıllık artış yüzde 9.1, 5 çeyreklik artış ise sadece yüzde 11. Zaten bankacılar da fonlama ihtiyacının yarattığı rekabet nedeniyle mevduat faizlerinde hızlı bir düşüş beklemezken alternatif yatırım araçları çekerek, uluslar arası piyasalardan farklı yöntemlerle, özel sektör tahvil ihraçları ile kaynaklarını artırma çabası içindeler.

Toplam mevduat ise 2010 sonunda 600.3 milyar TL; 2011 ilk çeyrekte 611 milyar TL ve 2012 ilk çeyrekte 666.5 milyar TL düzeyinde bulunuyor. Toplam mevduatını son bir yıl içinde en hızlı artıran iller ise yüzde 54.13 artışla Van, yüzde 44.5 artışla Bitlis olurken üçüncü sıradaki Yalova'da artış hızı bir anda yüzde 19.1'e düşüyor. Sadece 34 il ortalamadan daha hızlı büyürken 5 ilin mevduatında azalış var. Söz konusu dönemde Osmaniye'nin mevduatı yüzde 20.9, Eskişehir'in yüzde 8.9, Zonguldak'ın yüzde 7.3, Ardahan'ın yüzde 1.6 ve Artvin'in yüzde 1.2 mevduatında azalış olurken 2010 sonuna göre ise Osmaniye, Zonguldak ve Eskişehir'den sonra Kars ve Diyarbakır'ın mevduatında gerileme dikkat çekiyor.

Kredisi, mevduatını aşan illerde şampiyon Antep

İncelenen dönemler itibariyle bakıldığında kredisi yatırdığı mevduatı aşan iller sıralamasında şampiyon Gaziantep. Hatta Gaziantep'te bu 2 katından fazla. 2010 sonu itibariyle Gaziantep'te kredi/mevduat oranı yüzde 225.3 olurken Hatay'da yüzde 181.3, Siirt'te yüzde 177.1 oldu. Bu dönemde 58 ilin kredi/mevduat oranı yüzde 100'ü aşarken 23 ilde yüzde 100'ün altında kaldı. Ama bu oran sadece Tunceli'de yüzde 50'nin altındaydı. Bu dönemde sektörün kredi/mevduat ortalaması ise yüzde 89.6 düzeyindeydi.

2011 yılının ilk çeyreğine bakıldığında ise kredi mevduat oranı yüzde 100'ü aşan 58 ilin 62 ile çıktığı görülürken 20 ilde kredi artış hızı yüzde 100'ün altında kaldı. Bu dönemde sektör ortalamasının yüzde 94.11 olduğu görülürken en düşük kredi/mevduat oranına sahip il, Tunceli'de de seviye yüzde 51'e çıkmış. Gaziantep'te oran yüzde 239 olurken Bitlis'te yüzde 182.7, Siirt'te yüzde 182.2 oldu.

2012 ilk çeyreğinde ise kredisi mevduatını aşan iller sıralamasında Gaziantep birinciliği yine kimseye kaptırmazken oran yüzde 277.9 oldu. Fakat ikinci sıraya bu defa Osmaniye yerleşirken oran yüzde 236.1, Mardin'de yüzde 223.4, Şanlıurfa'da yüzde 218.1 oldu. Aslında bu yılın ilk çeyreğinde kredi/mevduat oranı yüzde 200'ü aşan 7 il bulunurken 67 ilde artış yüzde 100'ün üstünde. Kredi/mevduat hızı yüzde 100'ün altında kalan il sayısı ise 7 oldu. Oranı en düşük olan il Tunceli'de kredi/mevduat oranı yüzde 62.9'a çıkarken 5 çeyrekte aslında bu ilin oranının yaklaşık 15 puan yükseldiği dikkat çekiyor. Aynı dönemde sektörün ortalaması yüzde 106.4 düzeyinde bulunuyordu.

Tasarruf mevduatı dikkate alındığında 2 il kaldı

Toplam nakdi kredi kullanımı ile illerin tasarruf mevduatları oranlandığında bankaların illeri kaynaklarının birkaç katıyla fonladığı dikkati çekiyor. 2010 sonunda sadece 6 il 2011 ilk çeyrekte 5 il, 2012 ilk çeyrekte ise sadece 2 ilde toplam nakdi kredi/tasarruf mevduatı oranı yüzde 100'ün altında kalmış durumda. 2012 ilk çeyrekte 40 ilde toplam nakdi kredi/tasarruf mevduatı oranı yüzde 100 ile yüzde 200 arasında kalırken 30 ilde yüzde 200 ile yüzde 300, 6 ilde yüzde 300 ile yüzde 400 arasında değişirken 3 ilde yüzde 400 ile yüzde 500 arasında bulunuyor.

Toplam nakdi kredi/tasarruf mevduatı oranında il sırayı bir kere Şırnak alıyorsa bir kere de Gaziantep alıyor. 2011 ilk çeyrekte yüzde 379.2 ile Gaziantep yer alırken 2012 ilk çeyrekte yüzde 455.2 ile Şırnak birinci sırada yer alıyor. 2012 ilk çeyrekte sadece Uşak ve Tunceli'de tasarruf mevduatı nakdi kredisini karşılarken 2010 sonunda ise bu sıralamada Tunceli, Uşak, Aksaray, Bartın, Kırşehir ve Kırklareli'nin adı geçiyordu.