Yerli malı listesi için 4 aylık maraton başladı

MEHMET KAYA

ANKARA - Kamu alımlarında orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünlerinde yüzde 15 fiyat avantajını zorunlu hale getiren değişikliğin uygulanması için süreç başladı. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, hangi malların zorunlu fiyat avantajı kapsamına alınacağını belirleyecek ve Kamu İhale Kurumu bu listeyi her yıl ocak ayında ilan edecek. Bu malları üreten şirketler de yerli üretici olduğunu belgeleyerek girdikleri ihalede yüzde 15 fazla bedel teklif etseler de kamu kurumu zorunlu olarak yerli firmayı seçecek. Uygulama, 2015 Ocak ayında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın belirlediği listeyi Kamu İhale Kurumu’nun ilan etmesiyle fiilen başlamış olacak.

Bakanlığın liste açıklayacağı ocak ayından önce üreticiler yerli malı üretici olduklarını ve ürünlerinin yerli üretim olduğunu belgeleyecek. Bu belgeleme için gerekli yönetmelik de 13 Eylül Cumartesi günü yayımlandı. Yönetmelikte sayılan kriterlerin hepsinin mi yoksa, birinin yerine getirilmesinin mi yerli malı sayılmaya yeteceğine ilişkin ayırt edici bir ifade yer almadı. 

Buna göre, sanayi ürünleri için sanayi sicil belgesine sahip işletmeler tarafından üretilmiş ve bu belgedeki “üretim konusu” içeriğinde yer almış, tamamen Türkiye’de üretilen bir ürünü “yerli malı” haline getirecek. Buna ek olarak ürünün yüzde 51 oranında yerli katkı almış olması yerli malı sayılmasını sağlayacak. 

Hangi ürünler yerli malı sayılacak 

Yönetmelikte, sanayi ürünleri, tarım ürünlerine dayalı sanayi ürünleri ile madencilikten elde edilen ürünlere yönelik “üretim sürecini” içeren ortak tanım, “Tamamen Türkiye’de üretilen veya elde edilen ürünler ile üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması” ifadeleriyle yer aldı. 

Gıda ve tarımsal ürünlerin ise Tarım Bakanlığı’na kayıtlı işletmeler veya onay belgesine sahip üreticiler tarafından üretilenler, üretim sürecinin önemli aşaması Türkiye’de gerçekleştirilen ve çiftçi kayıt sistemi belgesi, Tarım Bakanlığı kayıt belgesi, örtü altı kayıt belgesi sahibi işletmeler tarafından üretilen gıda ürünleri yerli malı sayılacak. 

Türkiye’de toplanan bitkisel ürünler, doğan ve yetişen canlı hayvanlar ile bunlardan elde edilen ürünler, avlanan hayvan ve su ürünleri yerli malı sayıldı. Ayrıca tarımsal ürünlerden elde edilen ürünlere ilişkin de ortak tanımda geçen “Türkiye’de üretilmesi veya üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması şartıyla yerli malı kabul edilir” ifadesi kullanıldı. 
Türkiye’de çıkarılan madenler ile madencilik ürünlerine dayalı olarak yapılan üretimlere ilişkin ortak tanıma uygun olanlar yerli malı sayılacak. Yerli malı kriterine uyan serbest bölgelerde yapılan üretim de yerli malı sayılacak.

Yerli katkının hesabı üretici tarafından yapılacak 

Yerli katkının hesabı uzman ve serbest muhasebeci mali müşavir, yeminli mali müşavir onayıyla üretici tarafından yapılacak. Yerli katkı oranı, nihai ürün maliyet tutarından nihai ürün için yapılan ithalatın çıkarılması ve nihai ürün maliyetine bölünerek 100 ile çarpılmasıyla bulunacak. Hesaplamada kullanılacak giderler, doğrudan ve dolaylı malzeme gideri, işçilik gideri ve ürünle ilgili genel giderlerden oluşacak. Şirketler, bu hesapları yaptıktan sonra kayıtlı oldukları TOBB veya TESK’e bağlı oda-borsaya başvuracak. Alınan belgenin süresi 1 yıl olacak. Bilgiler 6 ayda bir bakanlığa sunulacak. Bu belgeler üretilen ürünlerin orta, yüksek gibi teknolojik kategorisini de taşıyacak. 

Yeni yerli malı belgesi neden önemli? 

İş dünyasının uzun süredir talep ettiği iki ayrı düzenlemeye ilişkin olarak alınacak bu belge kritik önem taşıyor. Kamu İhale Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünlerde, kamu alımı yapılıyorsa yerli malı sunan isteklilere zorunlu ve otomatik olarak yüzde 15 fiyat avantajı sağlanması hükmü konuldu. Böylece, yerli malı teklif eden bir istekli, ihalede, yerli malı teklif etmeyen istekliden yüzde 15’e kadar daha pahalı teklif yapsa da ihaleyi kazanmış olacak. Düzenlemenin diğer yönü ise hazırlıkları süren “sanayi işbirliği programı” yönetmeliğine dayanıyor. Henüz taslak aşamadaki bu yönetmelikle, yüksek teknolojili mal ve hizmet alımlarında, kamu kurum ve kuruluşları karşı taraftan zorunlu olarak üretimlerinin bir kısmını Türkiye’de yaptırmasını isteyecek. Bu şartı yerine getirmek için de yerli malı ürün belgesine sahip olanlar avantajlı konuma geçecek.

Kamu ihale genel tebliği ağustosta değişmişti 

Sanayi Bakanlığı’nın yönetmeliğiyle ikincil düzenlemeleri büyük ölçüde tamamlanan yerli malına zorunlu yüzde 15 avantajına yönelik kamu ihale çerçeve yönetmeliği de ağustosta yayınlanmıştı. DÜNYA’nın okurlarına duyurduğu tebliğ değişikliğiyle, “kamu ihalelerinde zorunlu yerli katkı ve teknolojik yeterlilik kavramları” getirilmişti. Buna göre, Türkiye vatandaşı gerçek kişiler, Türkiye kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişilikler ve serbest bölgede kurulmuş gerekli şartları taşıyan Türkiye vatandaşı gerçek kişilerin şirketleri yerli istekli sıfatıyla ihaleye katılabilecek. Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde ek avantajlar sağlayan “teknolojik ürün deneyim belgesi”ne ilişkin kriterler de, Ar-Ge projeleri yürüten firmaların, piyasaya arz edilebilir bir ürün geliştirmesi olarak belirlenmişti. İhaleye girişte ürünün tamamı ya da bir kısmı için yerli malı önerme hakkı tanındı.