Bütçede sosyal güvenliğin payı 40 milyar lira

NAKİ BAKIR

ANKARA - Emeklilik yaşının yükseltilmesi başta son yıllarda gerçekleştirilen bir dizi reforma rağmen sosyal güvenlik sisteminin bütçeye yükü artmaya devam ediyor. 

Yılın ilk yarısında sistemin açıkları geçen yıla göre önemli ölçüde küçülmekle birlikte bütçeye yükü artışını sürdürdü. Bütçeden sisteme yapılan toplam transferlerin bu yılın ilk yarısında 40 milyar liraya yaklaşan tutarının yılın tümünde 73 milyara ulaşması bekleniyor. 

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre,  Ocak-Haziran döneminde Kurumun prim, yeniden yapılandırma geliri, devlet katkısı ve diğer kalemlerdeki toplam geliri yüzde 22 artışla 80.6 milyar lira olurken,  emekli aylıkları, sağlık ödemeleri ve diğer kalemlerdeki toplam giderleri yüzde 13.7 artışla 89.8 milyar liraya ulaştı. Böylece Kurum’un açığı ilk yarıda, geçen yıla göre yüzde 28.7 azalarak 9.2 milyar lira oldu. Sosyal güvenlik sistemi açıklarının finansmanı için bu yılın ilk 6 ayında bütçeden SGK’ye aktarılan para yüzde 31 azalarak 9.1 milyara gerilerken,  devlet katkısı, ek ödeme, faturalı ödemeler, teşvikler kapsamında üstlenilen yüzde 5’lik SGK primi işveren payı gibi diğer kalemlerle birlikte 6 ayda bütçeden yapılan toplam aktarma 36.6 milyar liraya ulaştı. Buna göre yılın ilk yarısında sosyal güvenliğin bütçeye yükü geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6.4 büyüdü. Yılın tümünde açık finansmanı ve diğer kalemler dolayısıyla Kurum’a bütçeden yapılan transferlerin toplam tutarının da 73 milyar liraya yaklaşması bekleniyor. 

Açıklar on yılda üçe katlandı

Son on yılda sosyal güvenlik açıkları hızlı bir büyüme gösterdi. 2001 yılında 5 milyar liranın altında bulunan açık, 2002’de 8 milyara yaklaştı; izleyen dönemde de hızla büyüyerek 2009’da 28.7 milyar liraya kadar çıktı. SGK’nin 2010’da da 26.7 milyarla yüksek düzeyini koruyan açığı, 2011’de prim borçlarına ödeme kolaylığı getiren “yeniden yapılandırma” uygulamasından elde edilen arızi nitelikteki gelirlerin katkısıyla bir ölçüde küçülerek 16.2 milyara geriledi, ancak sistemin bütçeye yükü hafiflemedi. SGK’nın açığı 2012 yılında yeniden büyümeye geçerek 17.3 milyara çıktı. Bu yıl ilk yarıda 9.2 milyar lira olan açığın ise yılın tümünde 24.9 milyar lira olacağı öngörülüyor. 

Bütçeden on yılda 405 milyar lira

Sosyal güvenlik sisteminin açıklarının finansmanı için merkezi yönetim bütçesinden yapılan aktarmalar ve bunun GSYH’ye oranı son yıllarda, emeklilik yaşı yükseltme ve reform çalışmalarına rağmen çok hızlı bir büyüme kaydetti. 

Bütçeden sisteme yapılan transferlerin 2000 yılında sadece 3.2 milyar, 2001’de 5.5 milyar ve 2002’de 9.7 milyar lira olan tutarı, 2003’te 15 milyarı, 2005’te 20 milyarı, 2007’de 30 milyarı, 2009’da 50 milyarı aştı, 2010’da 55.2 milyar liraya kadar yükseldi. Yeniden yapılanma gelirlerinin katkısına rağmen 2011’de 52.8 milyar, 2012’de de 58.7 milyar lira olan toplam transfer, bu yılın ilk yarısında 36.6 milyar liraya ulaştı. 2003 başından bu yılın Haziran sonuna kadar olan 10.5 yıllık dönemde bütçeden sosyal güvenlik sistemine aktarılan toplam para 405 milyar liraya ulaştı. Bu yılın tümündeki transferin 72.9 milyar liraya ulaşması öngörülüyor. Bu da sosyal güvenliğin bütçeye yükünde geçen yıla göre yüzde 24 artış anlamına geliyor. 

Sosyal güvenlik sistemine bütçeden yapılan aktarmaların GSYH’ye oranı 2000 yılında sadece yüzde 1.9 düzeyinde bulunuyordu. 2009’da milli gelirin yüzde 5.5’ine ulaşan, 2010’da da yüzde 5’i düzeyinde gerçekleşen söz konusu transferler, arızi nitelikteki yeniden yapılandırma gelirleriyle sistemin açığının geçici olarak küçültülmesiyle 2011 ve 2012 yıllarında yüzde 4.1 dolayına geriledi. Bu yılın ilk yarısında yaklaşık yüzde 5 olan bu oranın, tümünde bunu da aşması bekleniyor.

12.4 milyon kişi sosyal güvenlik kapsamı dışında

[PAGE]

12.4 milyon kişi sosyal güvenlik kapsamı dışında

TÜİK verilerine göre Türkiye’de istihdamdaki nüfus Haziran sonu itibariyle 26 milyon 319 bin kişi, buna karşılık SGK’ya kayıtlı toplam aktif sigortalı sayısı ise aynı tarih itibariyle 18 milyon 983 bin kişi dolayında bulunuyor. SGK, Haziran sonu itibariyle 10 milyon 459 bin 149 kişiye ise emekli aylığı ödüyor. Buna göre, kayıt içinde bulunan, yani adına sigorta primi yatırılan yaklaşık her 2 çalışana bir emekli düşüyor. 

SGK, aktif sigortalılar, emekliler ve bağımlılarla birlikte toplam 63 milyona yakın kişiye sağlık hizmeti veriyor. Özel sandıklar da eklendiğinde sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus 63 milyon 197 bin 762 kişi ile nüfusun yaklaşık yüzde 84’üne ulaşıyor. Başka deyişle Haziran sonu itibariyle 12 milyon 429 bin 622 kişi sosyal güvenlik kapsamı dışında yer alıyor. Bu sayı da nüfusun yüzde 16.3’üne denk geliyor.