Yeni teşviklerde tarih sıkıntısı

Mehmet KAYA

ANKARA - Yeni teşvik sisteminde yürürlük tarihine ilişkin çözüm arayışı sürüyor. Hükümet'in yürürlük tarihini son anda değiştirmesi, 2011 yılı Haziran sonundan itibaren yılbaşına kadar toplam 26 milyar 734 milyon liralık yatırım için teşvik  belgesi alan yatırımcıyı tereddüte düşürdü. Daha önce başlayan yatırımların teşvikten yararlanması için Haziran 2011 olarak açıklanan yürürlük tarihinin, özellikle kurumlar vergisi indiriminin işletmenin diğer birimleri tarafından yapılabilmesine olanak tanınması nedeniyle haksızlık doğuracağı, bu nedenle 1 Ocak 2012'den geçerli olması gerektiği kaydedildi.
Hazırlığı aylardır devam eden ve Başbakan Erdoğan tarafından iki hafta önce detayları kısmen duyurulan yeni teşvik sisteminde DÜNYA'nın daha önce 'çelişki' başlığıyla gündeme getirdiği yürürlük meselesi tartışılmaya devam ediliyor. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün teşvik sisteminin Haziran 2011'den itibaren yürürlüğe gireceğini açıklarken, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, oda ve borsa başkanlarıyla haftasonu yaptığı toplantıda başlangıç tarihinin 1 Ocak 2012 olacağını ifade etmişti.

DÜNYA'nın edindiği bilgilere göre, halen yürürlükte olan bölgesel-sektörel teşvik sisteminin, daha önceki teşvik kararnamesiyle uyumunda kullanılan "kalan kısmın yeniden teşvik belgesine bağlanması"  ise yeni teşvik sistemindeki kurumlar vergisi indirimine takıldı. Yeni teşvik sisteminde, önemli bir karar alınarak, yatırıma konu işletmenin kurumlar vergisi indiriminin, yatırımı yapan şirketin diğer işletmelerindeki kurumlar vergisi indirilebilmesine olanak sağlandı. Daha önce kullanılan "geçiş düzenlemesinin", yine aynı şekilde uygulanması halinde halen devam eden yatırımların çokluğu nedeniyle, bir çok şirketin gelir ve kurumlar vergisi indirimine hak kazanacağı ortaya çıktı.

Maliye bürokratlarının oluşacak gelir kaybını önlemek için çalıştığı, Başbakan tarafından açıklanan bu teşvik unsurundan geri adım atmak istenilmediği belirtildi.
Uygulamaya ilişkin bir diğer sıkıntı ise hukuki olarak ortaya çıktı. Kararnamenin geçiş hükümlerine yer vermeden 1 Ocak 2012'den sonrasını kapsaması halinde, halen yatırımı devam eden ve ek avantaj sağlayabilecek şirketlerden birinin idari dava açarak lehte hükümlerden yararlanma yönünde talepte bulunabileceği, haklı bulunması halinde de kararnamenin uygulanmasının sıkıntıya girebileceği kaydedildi.

2009'daki düzenleme nasıl yapılmıştı?

2009 Temmuz ayında açıklanan yeni teşvik sisteminde Türkiye ilk kez 4 bölgeye ayrılmış ve bölgesel olarak hangi sektörlerde hangi alanlarda yatırım yapılırsa farklı düzeylerde teşvik unsurları belirlenmişti. Bunun yanında alt limit konularak büyük yatırım kategorisi açılmıştı.
Sözkonusu kararnamede, daha önce uygulamada bulunan Kalkınmada Öncelikli Yöreler sistemi ve genel teşvik sistemine göre başlayan yatırımlara, yatırımlarının gerçekleşmeyen (devam eden) kısımları için yeniden teşvik belgesi alarak, sadece bu kısımları için yeni teşvik sisteminden yararlanma hakkı verilmişti.

2011'in ikinci yarısında 26.7 milyar liralık yatırım

Hükümetin ekonomiyle ilgili bakanlarının teşvik  sisteminin Haziran ayı sonundan itibaren geçerli olacağını açıklamalarıyla birlikte, 2011 yılında Haziran ayının sonundan Aralık sonuna kadarki 6 aylık dönemde toplam 26 milyar 734 milyon liralık yatırım teşvik belgesine bağlandı. Temmuz'da 5 milyar 299 milyon lira olan teşvik belgeli yatırımlar, Ağustos'ta 3 milyar 255 milyon lira, Eylül'de 3 milyar 501 milyon lira, Ekim'de 3 milyar 95 milyon lira ve Kasım'da 3 milyar 264 milyon lira düzeyindeydi. Yılın son ayında teşvik belgeli yatırımlar ciddi şekilde artarak 8 milyar 320 milyon liraya çıkmıştı.
Bu 6 aylık dönemde yatırımcılar toplam 58 bin 935 kişilik istihdam taahhüt etmişlerdi.


Şimşek:Tarihte yeni bir değerlendirme yok

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, üç aylık bütçe uygulama sonuçlarını değerlendirdiği basın toplantısında, yürürlük tarihiyle ilgili soruları cevaplandırdı. Bakan Şimşek EKK üyeleri olarak, sistemin geçen senenin ikinci yarısından itibaren başlayabileceğine dair birtakım sinyaller verdiklerini, fakat daha sonraki değerlendirmeler sonucunda bunun, bu sene başı itibariyle geçerli olmasına karar verildiği hatırlattı. "Şu an itibariyle yeni bir değerlendirme söz konusu değil" diyen Şimşek, 2009'dan sonra yapılan yatırımların nispeten güçlü bir teşvik sistemi ile desteklendiğini, bu teşvik sisteminin biraz daha güçlü bir takım destekleri içerdiğini söyledi.


Cesur sanayiciler cezalandırılıyor
 
Gamze ŞENER

İSTANBUL - Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın yeni teşvik paketinin bu yılın ocak ayından itibaren geçerli olacağını açıklaması iş dünyasında bir 'ceza' olarak değerlendirildi. TUSKON Yönetim Kurulu Başkanı Rızanur Meral "Teşviğin geçerlilik tarihinin geçtiğimiz yıl haziran ayından bu yana olması lazım. En cesur kararı verenler, o zor dönemde yatırım yapan sanayicilerimiz. Bu karar onları cezalandırır" diyerek, "Krizin etkilerinin daha geçmediği bir zamanda önemli riskler alıp, fedakarlık yapan sanayicimiz cezalandırılmamalı. Onların da yeni avantajlardan istifade etmesi gerektiğini düşünüyoruz. Teşvikler kısa sürede karar verilip, yapılan yatırımlar değil. Geçtiğimiz yıl teşviklerin geçerli olacağının söylenmesi yatırım kararlarının devam etmesini sağladı. Geçerlilik tarihinin ocak ayına çekilmesi yatırımcıları zor durumda bırakır ve cesaret anlamında dezavantaj sağlayacaktır" yorumunu yaptı.

Yatırım yapana haksızlık

Gaziantep Sanayi Odası ve Sanko Yönetim Kurulu Başkanı Abdulkadir Konukoğlu, "Bence bu tarih en azından bir yıl öncesine alınmalı. Haziran ayından sonra nasılsa teşvik çıkacak diyerek yatırım yapanlar oldu. Bu yatırımcılarımız haksızlığa uğramış olacaklar. Zaten teşvik sistemi hemen devreye girmiyor. Tesisin kurulması 5-6 ay sürüyor. Bu durum, haziranda teşviklerden yararlanma garantisi verilen yatırımcı için olumsuzluklar getirecektir" diye konuştu.

Bir yıl öncesini kapsamalı

ASKON Başkanı Mustafa Koca teşvik paketinin geçerlilik tarihiyle ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: "Bence teşvik paketi bir yıl öncesini kapsamalı. Geçtiğimiz dönemde yatırım yapan işadamlarının mağdur olmaması gerekiyor. Gerek üretim gerek istihdam anlamında bir adaletsizlik olmamalı. Çıkan yasalar içinde en ciddi ve en reel olanı teşvik paketi oldu. Dileğimiz yatırımcının da olumsuz etkilenmemesi."


Bakanlar ne demişti?

"Biz korkmadan Türkiye'ye yatırım yapanları koruruz"

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan:
10 Haziran 2011 /  NTV ve CNBC-e televizyonlarının ortak yayımında
"Yatırımcılarımızın 'Teşvikler geliyor, yeni bir şeyler gelecek. Bir durayım, bekleyip de ona göre kararımı vereyim' dememesi lazım. Yatırım kararlarına, yatırım uygulamalarına devam etmeleri lazım. Yoksa bir bekleyişe girerlerse bu da Türkiye'ye zarar verir. Dolayısıyla şu önemli. Biz korkmadan Türkiye'ye yatırım yapan herkesi koruruz. Yani hiç kimse şöyle düşünmesin. 'Ya ben yatırım yaptım ama keşke bekleseydim de şu yeni teşvikler çıktıktan sonra yapsaydım yatırımımı. O zaman daha avantajlı çıkardım' diye. Hiç kimse korkmasın. Biz o gerekli geçiş düzenlemelerini yaparız. Yeni gelecek teşviklerle ilgili eğer ilave bazı güzel artılar gelecekse dönem içerisindeki o kaybı telafi edici geçiş tedbirleri de alınır, endişe olmasın."

11 Ağustos 2011 / CNBC-e televizyonu yanını
"Teşvik sistemini cari açığı da gözönüne alarak revize edeceğiz. Yatırımcılar yeni teşvik paketini bekleyip, yatırımlarını durdurmasın. Yeni yatırım teşvikleri 5-6 ay geriye dönük uygulayabiliriz. 'Yatırımcılarımız yatırımlarını rahat yapsınlar. 'Yeni teşvik paketi geliyor, yatırımımı durdurayım, sonra yapayım' diye kimse beklemesin.''

14 Eylül 2011 / G20 Emtia Fiyatlarında Dalgalanmalar Konferansı
"Yatırımcıların 'yeni teşvik gelecek' diye beklememesi gerekir,  burada geri dönülebilir, bu takvim Haziran, Temmuz 2011 olabilir."

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün
23 Ağustos 2011 /  İSO Başkanı Tanıl Küçük ve beraberindeki yönetim kurulu üyelerini kabulünde:
"Yeni sistem gelecek diye yatırımları ertelemeyin, sistem geriye dönük de işleyecek. Diyelim ki 2010'un 6'ncı ayından itibaren olan yatırımlara da bu model uygulanmış olacak. Kimse bu konuda kendisini geri çekmesin, endişe içinde olmasın. O yeni unsurlar geriye dönük de işleyeceği için herhangi bir sorun olmayacak. Ama bugünden şu unsur var, bu unsur yok deme imkanına da sahip değiliz. Arkadaşlarımız iyi bir çalışma yapıyor."

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz:
23 Şubat 2012 tarihli açıklaması:
"Yeni teşvik sistemi belli bir tarihe kadar geriye dönük olarak da işleyecek. Yeni teşvik sistemi çıksın diye sakın kimse beklemesin, yatırımlarına devam etsinler. Bu teşvik sistemi çıktığında onlar da zaten kapsanmış olacak."