Yatırımlarda bölgesel dengesizlik arttı

ANKARA - Yılın ilk dört ayında yeni paketin açıklanmasındaki gecikmenin de etkisiyle teşvikli yatırımlarda keskin düşüş sürerken, yatırımların dağılımındaki bölgesel dengesizlik de artarak devam etti. Teşvikli yatırımlarda en gelişmiş 1. ve gelişmiş 2. Bölge'nin toplam payı geçen yıla göre daha da artarken, en yoksul 5. ve 6. Bölgelerin payı daha da geriledi. Nisan başında açıklanan, ancak henüz yayımlanmadığı için ayrıntıları netleşmeyen yeni teşvik paketinde en cazip teşvik unsurları, en geri kalmış iller için öngörülüyor. Bununla da yatırımların yönü yoksul bölgelere kaydırılarak bölgeler arası dengesizliğin azaltılması hedefleniyor.

6 bölgede durum

Arkadaşımız Naki BAKIR, ocak nisan döneminde alınan teşvik belgeleri ve bu kapsamdaki yatırım tutarını, açıklanan yeni teşvik sistemi kapsamında illerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerine göre oluşturulan 6 bölge bazında inceledi.

Buna göre, Türkiye'nin en az yatırım alan, en geri kalmış illerinin yatırımlardaki payı daha da gerilerken, gelişmiş illerin payı artmaya devam etti. İlk dört ayda yüzde 25.6 azalışla 1.244'e gerileyen teşvik belgelerinin 443'le yarıya yakını, İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Eskişehir, Bursa, Kocaeli ve Muğla'dan oluşan en gelişmiş 8 ili kapsayan 1. Bölge için alındı. Gelişmişlik düzeyine göre 2. Bölge kabul edilen 13 il için 234, gelişmişlikte onu izleyen 12 ili kapsayan 3. Bölge için de 198 adet, 17 ilden oluşan 4. Bölge için de 157 teşvik belgesi alındı. Buna karşılık belge sayısı yoksul 16 ilden oluşan 5. Bölge'de sadece 88 ve en yoksul 15 ilin yer aldığı 6. Bölge'de ise 124 oldu. Geçen yıla göre en hızlı azalış yüzde 47 ile 5. Bölge, en az düşüş ise yüzde 15.6 ile en gelişmiş 1.bölge için alınan teşvik belgesi sayısında yaşandı. Dört aylık teşvik belgelerinin yüzde 35.6'sı 1. Bölge, yüzde 18.8'i 2. Bölge, yüzde 15.9, 4'ü 3. Bölge, yüzde 12.6'sı 4. Bölgeye yönelik olurken, 5. Bölge sadece yüzde 7.1 oranında, 6. Bölge de yüzde 10 pay aldı.

En yoksul 31 ilin payı %14

Ocak-nisan döneminde düzenlenen teşvik belgeleri kapsamındaki yatırım tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 31.8 azalışla 14 milyar 667.7 milyon lira olurken, bunun yüzde 36.5 oranındaki 5 milyar 350.4 milyon lirasının en gelişmiş 1. Bölge'de gerçekleştirileceği belirlendi. Yatırımların 3 milyar 734.8 milyon lira ile yüzde 25.5'inin de gelişmiş 2. Bölge'ye yönelik oldu. Buna göre dört ayda teşviğe bağlanan yatırımların yüzde 62'sini en gelişmiş ve gelişmiş 21 ilde gerçekleştirilecek tutar oluşturdu. En gelişmiş 1. ve gelişmiş 2. Bölge'nin yatırımlardan aldığı pay geçen yılın aynı dönemine göre 2.1 puan artış gösterdi. Aynı dönemde 3. Bölge için 1 milyar 458.2 milyon, 4. Bölge için de 2 milyar 44.8 milyon liralık yatırım teşvik belgesine bağlandı.

Sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine göre "yoksul" 16 ilin oluşturduğu 5. Bölge 1 milyar 241.5 milyon lira ile ilk dört ayda teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan yüzde 8.5, "en yoksul" 15 ilin yer aldığı 6. Bölge ise 837.9 milyon lira ile sadece yüzde 5.7 pay alabildi. Böylece Türkiye'nin en fazla yatırıma ihtiyacı olan 31 ilinin bu dönemde teşviğe bağlanan yatırımlardan aldığı pay yüzde 14.2'de kaldı. İki bölgenin yatırımlardaki payı geçen yıla göre 1 puan geriledi. 2011'in ilk dört ayında bu iki bölge yatırımların yüzde 15.2'sini almıştı. Yeni teşvik sisteminde 5. Bölge Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yozgat'ı kapsıyor. En yoksul iller olan Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van ise 6. Bölgeyi oluşturuyor.

İstihdam artışı 1. Bölge'de

Alınan teşvik belgesi sayısı ve yatırım tutarı paralelinde yaratılacak istihdam artışından da en büyük payı gelişmiş bölgeler alacak. Dört aylık teşviklerde öngörülen 35 bin 199 kişilik istihdamın 13 bin 731'i en gelişmiş birini bölgede yaratılacak. 2. Bölge'ye yönelik yatırımlarda da 6 bin 163 kişilik istihdam öngörüldü. Buna göre, bu iki bölgenin yaratılacak istihdamdaki payı yüzde 56.5'e ulaştı. İstihdamda 3. Bölge 3 bin 689, 4. Bölge 4 bin 92, 5. Bölge 3 bin 393, 6. Bölge 4 bin 131 kişilik pay aldı.