Umut bağlanan 'stratejik yatırımlar'da tablo kötü gidiyor

İBRAHİM EKİNCİ

İthalatın önünü kesmek için GİTES kapsamında değerlendirilen stratejik yatırımlarda 2014 yılı kötü kapanıyor. Yılın bitimine sayılı günler kaldı ancak teşvik kayıtlarına göre bu yıl sadece 1 stratejik yatırım için teşvik belgesi verildi. 2013 yılında 10 yatırım projesi belge almıştı. Buna göre sayı bazında yatırım adedi 10’da 1 düzeyine indi. Asıl vahim tablo yatırım değerinde... Haziran 2012’de yeni teşvik mevzuatı uygulamaya geçtiğinde, toplam yatırım tutarı 6.7 milyar lira olan 2 yatırım teşvike bağlanmıştı. 2013 yılında 10 yeni yatırım belgeye bağlandı. Bunların tutarı da 6.3 milyar lirayı buldu. 2014’te yatırım değeri 117 milyon lira olan tek bir yatırım teşvike bağlandı.

Stratejik yatırımlardaki düşük gerçekleşme Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) açısından da olumsuz bir tablo ortaya koyuyor. Esas itibariyle bazı sektörlerde yatırımların teşvikiyle cari açığı artıran ithalatın önüne geçilmesi amaçlanıyordu. Stratejik yatırımlar konusundaki uygulamanın tanıtımında da bu konuya özellikle vurgu yapılıyor. Uygulama gerekçesinde, stratejik yatırımlar için; "Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) çerçevesinde, cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek ara malları ve ürünlerin üretimine yönelik, uluslararası rekabet gücünü artırma potansiyeline sahip Ar-Ge içeriği yüksek, yüksek teknolojili ve yüksek katma değerli yatırımların stratejik" sayılacağı belirtiliyor. 

Üretimi ithalattan az sektörler belirlenmişti 

Mevzuattaki kriterlere göre, asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL, yatırım konusu üretimle ilgili yurt içi imalat kapasitesi aynı ürünün ithalatından az, yatırımla sağlanan asgari katma değeri yüzde 40 (rafineri ve petrokimya hariç), üretilecek ürünle ilgili toplam ithalat değeri son 1 yıl itibariyle en az 50 milyon dolar olan (yurt içi üretimi olmayan ürünler hariç) imalat sanayi yatırımları 'stratejik yatırım' kabul ediliyor ve özel teşviklerden yararlanıyor. 

27 aydır yürürlükte ancak verimli sonuç yok 

Veriler, önemli teşviklere rağmen, 'stratejik yatırımlar'da çok parlak bir sonuç ortaya koymuyor. Yeni teşvik mevzuatının yürürlüğe girdiği 19 Haziran 2012'den 30 Eylül 2014'e kadar düzenlenen Stratejik Yatırım Teşvik Belgeleri'ne ilişkin istatistiklerin ortaya koyduğu tablo şöyle: Mevzuatın yürürlükte olduğu son 27 aylık dönemde toplam 13.1 milyar TL sabit yatırım harcaması öngören toplam 13 stratejik yatırım projesi için teşvik belgesi düzenlendi. Bu yatırımlar kapsamında 2.939 kişilik ilave istihdam öngörülüyor. 13 yatırımın 2'si için 2012'de, 10'u için 2013'te, sadece 1'i için de 2014'te belge düzenlendi. Sektörel dağılım GİTES'in beklentilerini yansıtıyor. Stratejik yatırım sayılan projelerin sektörel dağılımına bakıldığında, Türkiye'nin büyük ithalatçı olduğu veya geliştirmek istediği sektörler öne çıkıyor; Petrokimya, metal, ilaç, kağıt ve demir cevheri... Bilindiği gibi Türkiye petrolde, ilaçta, makinede, kağıtta büyük ithalatçı. Bu sektörlere yatırım, ithalat faturasını düşürecek. Demir cevheri örneği çok dikkat çekici. Türkiye demir çelik sektörünün bu temel hammaddesinde sıkıntı çekiyor. Hurdadan üretim yapıldığında ise dışarıdan milyarlarca dolarlık ithalat gerekiyor.

Stratejik yatırımlara sağlanan veriler

• Gümrük vergisi muafiyeti 
• KDV istisnası 
• Yedi yıl sigorta primi işveren desteği (6. bölgede 10 yıl) 
• Yatırıma katkı oranı yüzde 50 olmak üzere yüzde 90 vergi indirimi 
• Faiz desteği (sabit yatırımın yüzde 5’ini aşmamak kaydıyla azami 50 milyon TL) 
• Yatırım yeri tahsisi 
• Bina inşaat harcamalarına KDV iadesi (500 milyon ve üzeri yatırımlarda) 
• Gelir vergisi stopajı desteği (6. bölgedeki yatırımlar için 10 yıl)