Sahra Altı Afrika yeni hedef pazar

LEYLA İLHAN

Dünyanın onlarca ülkesinde 45 yıldır iş yapan Türk müteahhitlik sektörü tarihinde ilk kez bir Afrika ülkesi birinci sıraya tırmandı. 2017 yılında Tanzanya’da 3.1 milyar dolar iş alındı. Bu ülke toplamda yüzde 17.3 payla Rusya, Türkmenistan, Libya, Suudi Arabistan gibi Türkiye’nin geleneksel pazarlarının tamamını geride bıraktı.

Müteahhitlerin bir başka dikkat noktası da bölge ülkelerinden Mozambik oldu. Burada da Türkiye yüzde 2.5 payla en çok iş yapılan ilk 10 ülke arasına girdi. İki ülkede 2016-2030 arasında konut, ulaşım, sağlık ve eğitim yatırımları alanında 4.8 trilyon dolarlık alt yapı yatırım ihtiyacı olması ve alınan işlerdeki başarı üzerine sektör, Sahra Altı Afrika’yı yeni “hedef pazar” olarak belirledi.

Türk müteahhitlerin yolunu açan en önemli faktörlerden birisi de bölgeye büyük miktarlı finansman sağlayan ve işleri kapan Çin’in yarattığı bıkkınlık. Yetkililer, “Bu ülkeler Çin’den bıktı. Para veriyorlar ama işleri çok pahalı yapıyorlar ve kaliteleri iyi değil. Bölge ülkeleri Türkiye’yi hem bir seçenek hem de Çinlileri kalite ve uygun fiyata zorlamak için öne sürüyorlar” dedi. Bölgedeki gelişme hükümetin de dikkatinde. Finansman sorunlarını aşmak için Enerji Bakanlığı ile model çalışması yapılıyor. Müteahhitler, Eximbank’ın kredi ve özellikle garanti desteği ile büyük işler alınabileceği görüşünde. “Bölgede iş çok. Her şeye ihtiyaç var. Paraları yok. Finansman sorununu çözene iş var” dedi.

Ekonomi Bakanlığı’nın Yurtdışı Müteahhitlik Raporu ile TMB’nin İnşaat Sektörü Analiz Raporu, sektörün pazar fotoğrafını da çekti. Bu raporlara göre Sahra Altı Afrika ülkesi Tanzanya’da alınan işlerin toplamı 3 milyar doları geçti ve bu ülkede alınan iş miktarı Suudi Arabistan ve Rusya gibi iki önemli pazarından alınan iş miktarının önüne geçti.

Tanzanya’daki işleri tek Türk firması iki projeyle aldı. Yapı Merkezi tarafından hayata geçirilen iki tren hattı projesinden birinin temeli nisan ayında atıldı. Projelerden biri 1.2 milyar dolarlık Tanzanya Darüsselam – Morogoro Demiryolu Projesi. Afrika’nın en hızlı tren hattı olacak bu proje 1.224 km’lik toplam hattın ilk kesimi olan 205 km’lik kısmını kapsıyor. 5 kısımdan oluşan hat tamamlandığında Uganda, Ruanda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Tanzanya’yı birbirine bağlayacak ve aynı zamanda Doğu Afrika’yı Hint Okyanusu’na açacak. Yapı Merkezi’nin Tanzanya’da imzaladığı ikinci sözleşme ise “Morogoro” ile “Makutupora” arasındaki 336 km’lik demiryolu inşaatının anahtar teslimini kapsıyor. Sözleşme bedeli 1 milyar 924 milyon dolar bu sözleşme ile birlikte şirketin bu ülkede aldığı iş miktarı 3 milyar 139 milyon dolar oldu.

"4.8 trilyon dolarlık yatırıma ihtiyaç var"

Sahra altı ülkeleriyle ilgili değerlendirme yapan Yapı Merkezi İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Emre Aykar, bu ülkelerin sadece 2016 ve 2030 yılı arasında konut, ulaşım, sağlık ve eğitim yatırımları alanında 4.8 trilyon dolarlık alt yapı yatırım ihtiyacı olduğunu söyledi. Aykar, Afrika ülkelerinde nüfus artışının sürdüğünü ve şehirleşmenin arttığını bu ülkelerden Nijerya’nın nüfusunun bu tarihlerde 263 milyona gelmesinin beklendiğini, başkent Lagos’un ise 25 milyon nüfusa ulaşarak Afrika’nın en büyük dünyanın ise en kalabalık 5’inci şehri olacağını ifade etti. Halihazırda sahra altı ülkelerinden Tanzanya’nın dışında Etiyopya’da çalıştıklarını aktaran bu ülkelerde iş yapmak için finansman gerektiğini belirterek, “Sadece özkaynakla iş yapmanın pek imkanı yok. Onun için eğer ülkenizden finansman kaynağı ayarlarsanız buralarda çalışmak mümkün olacak” dedi.

Çin, büyük finansmanla giriyor

Sahra altı bölgesinde önemli ülkeler var. Angola, Çin şirketlerinin büyük iş yaptığı ülkelerden biri. Diğer ülkelerde de Çinli şirketlerin büyük işleri var. Çin tarafından 100 milyar doları aşan yatırımın yapıldığı Afrika, “Çin bölgesi” olarak kabul ediliyor. Bölgede Etiyopya, Fildişi Sahili, Kenya, Liberya, Mali, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijer gibi 20’den fazla ülke bulunuyor.

Finansman ihtiyacı için iki formül var

10 yıldır bu pazarlarda yol almaya çalışan Türk firmalarının önemli projeler alabilmesi için finansman sorununun çözülmesi gerekiyor. Bölge ülkeleri yoksul. Finansman imkanları sınırlı. Enerji Bakanlığı ve Eximbank, finansman modelleri üzerinde çalışıyor. Bunlardan biri barter yapılması… Eximbank’ın da proje finansmanı sağlaması. Bir diğer formül de maden hakları almak… Bölge dünya çapında kromun yüzde 98’ine, platinum ve kobaltın yüzde 90’ına, manganezin yüzde 64’üne, altının yüzde 50’sine, uranyumun yüzde 30’una sahip, elmas zengini. Enerji Bakanlığı bu ülkelerdeki maden hakları alacak. Bu madenlerin ödemeleri alacaklı müteahhitlerin hak edişleri olarak ödenecek. Eximbank’ın da devrede olduğu bu model çalışırsa, bölgede çok daha fazla iş alınabilecek. TMB, bölgedeki 54 ülkeden 10’unda bu modelle rahat iş yapılabileceğini düşünüyor.

2017’de 14.7 milyar dolar tutarında üstlendiler

Türk müteahhitlik firmaları 2017’de 14.7 milyar dolar tutarında 241 proje üstlendi. En fazla iş üstlenilen ülkeler arasında Tanzanya yeni bir pazar olarak ön plana çıktı. Mozambik ise potansiyel bir pazar olarak ilk on ülke arasına girdi. Türk müteahhitlik firmaları uluslararası pazarda faaliyet gösterdikleri 45 yıllık dönemde yaklaşık 355 milyar dolar tutarında 9 bin 300 proje üstlendi.