‘Paylaşım’ın en hızlı ülkesi Türkiye oldu

Hilal SARI BAŞARAN 

DIŞ HABERLER - Ortak kullanım ya da ortak tüketim anlamına da gelen “paylaşım ekonomisi”, teknolojik gelişmeler ve mobilin baş döndürücü yükselişiyle hızlı büyüyor. Küresel ölçekte 110 milyar dolar büyüklüğe ulaşan paylaşım ekonomisine ilişkin son araştırmalardan birinde, Türkiye bu alanda en hızlı büyüyen ekonomi olarak gösterildi. Uygulama yaygınlığının en yüksek 15 ülkeyi kapsayan araştırmaya göre, yüzde 50 ile paylaşım ekonomisi hakkında bilgisi bulunanların en fazla olduğu, yüzde 9’luk oranla da aktif katılımın en yüksek düzeyde gerçekleştiği ülke Türkiye. Burson Marsteller araştırma şirketinin raporuna göre, 2025’te pazar büyüklüğünün 335 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Mevcut potansiyeli dolayısıyla, Türkiye paylaşım ekonomisinin en hızlı büyüyeceği ülkelerden biri olarak da görülüyor. ING Bank’ın hazırladığı bir diğer araştırma da tüm paylaşım ekonomisindeki hızlı gelişmeye dikkat çekiliyor.

‘Topluluk tabanlı kapitalizm’ sağlık ve enerjiye de sıçrayacak 

NewYork Üniversitesi İşletme Profesörü Arun Sundararajan’ın “topluluk-tabanlı kapitalizm” diye nitelendirdiği paylaşım ekonomisinde kullanıcılar kullanmadıkları veya paylaşabilecekleri mülk ve eşyalarını tamamen yabancı kişilerle paylaşıyor. Ev, araba, ofis, bisiklet, ders notu, fotoğraf, fotoğraf makinesi, müzik aleti ve aklınıza gelmeyecek daha birçok eşya ve hizmet, paylaşım ekonomisiyle kullanıcılar arasında katma değer yaratarak ekonomilere hız kazandırıyor. Yıllardır bu konu üzerine çalışan Sundararajan teknolojik gelişmelerin bu alanı daha da büyüteceğini öngörerek “Paylaşım ekonomisinin gün gelecek sağlık hizmetleri ve enerjiye de sıçrayacağını düşünüyorum. Gayri menkul ve ulaşımda zaten varolduğu düşünüldüğünde bu neredeyse bir ekonominin yarısı anlamına geliyor” değerlendirmesini yaptı. 

Bukoli ile esnaf da kullanıcı da kazanıyor 

Şimdiye kadar en fazla ismi duyulan Uber ve Airbnb olsa da, Türkiye’de araç ve ev paylaşımın dışında başka birçok ortak tüketim gerçekleşen paylaşım ekonomisi uygulaması mevcut. ‘İstanbul’da hiç kimseyi 500 metreden fazla yürütmeyeceğiz’ sloganıyla hayata geçirilen Bukoli ise bir Borusan Grubu girişimi. Bukoli, internetten aldığınız ürünlere zaman ve mekan esnekliği ile ulaşabileceğiniz yeni ve güvenilir bir teslimat modeli. Geleneksel kargo hizmetlerinde siparişlerinizi teslim almak için seçeceğiniz ev ya da iş adresinizin yerine, bu modelde Bukoli noktalarını seçiyorsunuz. Bakkal/market, telefon ve telefon aksesuarları satan iletişim noktaları, kırtasiye, çiçekçi, petshoplar artık aynı zamanda Bukoli noktası olarak da hizmet veriyorlar. Modacruz gibi bir uygulama sayesinde ise kullanıcılar gardroplarında lüks giyim markalarını miladını doldurunca (artık kullanmak istemediklerinde) daha uygun fiyata yabancılara uygun fiyatlara satabiliyor. otobusbankasi.com adlı girişim sayesinde ise kullanıcılar her türlü etkinlik ve gezileri için lüks ve ferah otobüsler kiralayarak günlük tur için araç kiralayabiliyor. 

Milyar dolarlık şirketler yüzde 71 artarak 24 oldu 

Big Data’yı çok etkin bir şekilde kullanan paylaşım ekonomisi oyuncuları 2012’den bu yana hızla artıyor. Şimdiye kadar 20’den fazla milyar dolarlık girişim ortaya çıktı ve 2014’te bu sayı 13’ken yüzde 71 artışla sayı 24’e ulaşmış durumda. Ofis paylaşım hizmeti veren We Work diye bir uygulama ise istediğiniz ofiste laptopunuzu alıp çalışabilecek esneklik sağlıyor. İster bir kişi ister 100 kişi, size uygun ve kullanımı paylaşılan alanlarda ofis sahibi oluyor. eBay veya Türkiye’deki adıyla gittigidiyor.com’da alıcı ve satıcılar birbirlerine not veriyor, değerlendiriyor ve sistem bir güven anlayışına dayalı olarak kullanılıyor. Aracı doğrudan paylaşabildiğiniz BlaBla- Car adlı girişimde ise hergün İstanbul trafiğinde uzun mesafeleri tek başına kateden yolcular, yanına misafir kabul ederek hem kazanıyor, hem de toplu taşımadan daha kaliteli bir hizmet sağlamış oluyor. İkinci el kıyafet satış ve takas girişimi yapan Gardrops, Modacruz gibi uygulamalar kadınların en fazla ilgi gösterdiği paylaşım ekonomisi örnekleri. 

Yerel yemekler Vizeat’le otelde değil evlerde yeniliyor 

Geçtiğimiz günlerde Türkiye’de ilk daveti gerçekleşen Vizeat ise bir sosyal yemek yeme ağı. Bugün 35 bin üyeyle 60 ülkede faliyet gösteren Vizeat yemek yemenin Airbnb’si diye de biliniyor. Vizeat, seyahat edenlerin yerel lezzetleri, olduğu gibi, olduğu yerde denemelerini hedefliyor. 

Ev sahipleri oluşturdukları kahvaltı, akşam yemeği ya da diğer menüleri belirli bir ücret karşılığında misafirlerle paylaşıyor. Yalnız başına bir restoranda yemek zorunda olanlar için de sosyal bir alternatif yaratılmış oluyor.

Dünya genelinde mevzuat en büyük sorun 

Ubertaksi Türk taksicilere rakip değil: Paylaşım ekonomisinin en önemli oyuncusu Uber’in Türkiye Genel Müdürü Neyran Bahadırlı Türkiye’de Uber’in yerel taksicilere rakip olmadığını aksine onlardan hiçbir komisyon almadan yeni iş alanı açtıklarını belirtiyor. Öte yandan henüz mevzuatın tam oturmadığı bugünlerde bir UberXL şöförü trafi kte polis tarafından durdurulduğunda 2 bin ila 4 bin lira ceza ödemek zorunda kalabiliyor. “Dünyada taksicilere rakip olan uygulama aslında UberPool, yani herkesin aracını paylaşarak kazanç sağladığı, dolmuş taksi modelindeki Uber uygulaması” diye konuşan Bahadırlı, paylaşım ekonomisiyle en örtüşen uygulamanın aslında UberPool olduğunu ve yakın bir gelecekte Türkiye’ye gelmeyi hedefl ediklerini belirtti. Dolmuş taksi modelindeki Uber Pool, henüz Türkiye’de yok ama Türkiye Genel Müdürü Neyran Bahadırlı bu hizmetin özellikle İstanbul’da trafi k sorununa oldukça faydalı olacağını paylaştı. 

AB, mevzuatı tartışıyor: Uber ve AirBnb gibi az sermayeyle milyarlarca dolar değere yükselen paylaşım uygulaması şirketleri bu ekonominin başarısını ortaya koyuyor. Fakat sağladığı katmadeğere rağmen dünyanın birçok yerinde taksiciler Uber’i, oteller Airbnb’yi bankalar fi nans teknolojilerini sevmiyor. Avrupa Birliği’nin her üye ülkesinin bu konuyla ilgili kendi kanunları var. Bu sebeple geçtiğimiz hafta konu Brüksel’de Avrupa Komisyonu’nda da tartışıldı. Avrupa Komisyonu’nun istihdamdan sorumlu üyesi Jyrki Katainen bazı fırsatların kaçırılmaması gerektiğini söyledi ve “Paylaşım ekonomisinin farklı modelleri ortaya çıkacak. Avrupa Birliği’nin inovasyona açık olup olmadığını sorgulamamız gerekiyor. Şirketlerin ve insanların engellerden dolayı Avrupa’yı terk etmesine izin mi vereceğiz? Mevcut ekonomik modelin korunması için bu yapılmalı mı?” değerlendirmesini yaptı. Avrupa Komisyonu ülkeler arasında yasaların uyumlu hale getirilmesini istiyor. Sendikacılar ise bazı konulara açıklık getirilmesi gerektiğini belirtti: “Uber eski bir teknolojiyi kullanan bir şirket. Haksız rekabet ve damping durumunda hizmet vermeye çalışıyor. Bu şirket vergilerini ödemiyor, ne çalışanları ne de müşterileri koruyor.” 

AİRBNB’ye Berlin engeli: Berlin, Uber ile uzun süreli mücadelesinden sonra şimdi de Airbnb için getirdiği kısıtlamayla gündemde. Yaz mevsiminde en çok turist çeken şehirlerden biri olan Berlin’de 1 Mayıs’ta yürürlüğe giren “Zweckentfremdungsverbot” adlı yeni düzenlemeyle Berlin’deki apartmanların turistlere kısa süreli olarak online platformlar aracılığıyla kiralanması yasaklandı. Bu yasağı çiğneyen Berlinliler’e yüz bin euroya kadar para cezası verilebiliyor. Ev sahiplerinin evlerini paylaşmasının önünde ise ilginç bir sınırlama var. Dileyenler odalarını online olarak kiralamaya devam edebiliyor ancak kiralanan alanın toplam ev alanının yüzde 50’sini geçmemesi gerekiyor.

UberGlamour ile işe assolist gibi gittiler

Türkiye’de şimdilik sadece İstanbul’da ve yaz döneminde Bodrum’da kullanabildiğiniz Uber uygulamasında, zaman zaman çok ilginç seçenekler bulunuyor. Dün kendim de bizzat deneyimlediğim UberGlamour’da çağırdığınız aracın içindeki BobbiBrown makyaj uzmanları işe giden kadınlara makyajını yapıp, hiçbir ekstra ücret talep etmeden bir makyaj seti hediye etti. İki gün sürecek etkinlikte sabah 08:00- 11:00 saatleri arasında UberGlamour çağıranlar işyerlerine assolist gibi gittiler. UberPet ev hayvanlarını toplu taşıma araçlarına bindirmekte zorlananlara çare olurken, UberPAYLAŞ ile bağışlar ücretsiz olarak kullanıcıların adresinden toplanıp ihtiyaç sahiplerine ulaştırıldı.