Kamu “zorunlu” olarak yerli malı alımını artırdı

MEHMET KAYA

ANKARA - Kamu alımlarında, Türkiye’de üretilmiş malların alınmasına yönelik yıllardır devam eden taleplerin ardından oluşturulan yeni sistemle mal alımlarında yerli üretim ürünlerin ağırlığı artmaya başladı. DÜNYA’nın Kamu İhale Kurumu istatistiklerinden yaptığı derlemeye göre, yeni sistem öncesi yüzde 10’larda seyreden mal alımlarında yerli üretim ürünlere lehine fiyat avantajı uygulaması 2015’in ilk altı ayında tutar bazında yüzde 30’a yükseldi. 2015 Ocak-Haziran döneminde yapılan 10 milyar 653 milyon TL tutarındaki ihalelerde, 3 milyar 219 milyon TL tutarında yerli üretim mallara fiyat avantajı sağlandı.

Kamu mal alım ihalelerinde, ihaleyi açan idarelere yerli firmalara yüzde 15 fiyat avantajı (yerli ürün teklif eden firmanın bedeli, diğerlerinin yüzde 15 fazlası olsa dahi ihaleyi kazanabilmesi) verilmesi yönündeki uygulama, yıllardır idarenin takdirine bırakılmıştı. İdarelerin çekingen davranması üzerine sanayicilerin talepleri doğrultusunda daha önce, Başbakanlık Genelgesi ile bu avantajın uygulanması istendi. Ancak sorun yine aşılamayınca, yapılan kanun ve ikincil mevzuat değişikliğiyle, Sanayi Bakanlığı tarafından belirlenen ve Kamu İhale Kurumu tarafından yayınlanan listedeki orta ve yüksek teknolojili ürünlerde fiyat avantajı uygulaması zorunlu hale getirildi. Uygulama ilk listenin yayınlandığı Ocak 2015’te fiilen başladı. Bu avantajdan yararlanmak isteyen firmalar, TOBB ve TESK tarafından verilen ve yerli üretim avantajına temel teşkil eden “Yerli Malı Belgesi” ile mümkün kılındı.

İlk işaretler olumlu 

Yerli malı belgesinin düzenlenmesine ve yerlilik oranının hesaplanmasına yönelik ikincil mevzuatın 2014’ün ikinci yarısında yapıldı. Uygulama fiilen başlayamasa da 2014 yılında ma alım ihalelerinde fiyat avantajı kullanımı arttı. Tutar bazında 2013’te ilk altı ayda yüzde 10,4, yıllık olarak da yüzde 10,8 oranında olan yerli malına fiyat avantajı, 2014 ilk altı ayında yüzde 13,1, yıllık olarak da yüzde 14,9 oldu. Uygulamanını bütün araçlarıyla devrede olduğu 2015’in ilk altı ayında belirgin bir yükseliş gerçekleşti. Yapılan mal alım ihalelerinin adet bazında yüzde 26,48’inde, tutar bazında ise yüzde 30,22’sinde fiyat avantajı uygulandı. 

'Belge' avantaj sağlıyor 

Oluşturulan yeni sisteme göre, orta ve yüksek teknolojili ürünler listesindeki 2139 ürünün üreticileri, yerlilik oranlarına göre kamu mal alım ihalelerinde yüzde 15 fiyat avantajına sahip olacak. Sanayiciler, bu avantajdan yararlanabilmek için TOBB ve TESK tarafından verilen belgeleri almak zorunda. Bu belgeyle birlikte ihaleye girenler, yüzde 15’e kadar daha fazla fiyat teklif etseler de ihaleyi kazanmış sayılacaklar.