İran'daki iş toplantısına siyaset gölgesi

Sercan AKINCI

İSTANBUL - İran ile Türkiye arasında karşılıklı açıklamalarla tırmanan siyasi gerilim iş dünyasını Tahran yolunda yakaladı. İran’a çıkarma yapmaya hazırlanan iş dünyası, bu hafta sonu yapılacak gezide Tahran’daki Türk Ticaret Merkezi’ni de açmayı planlıyordu. Dün, bu haberin yazıldığı saatlerde planların iptal olduğu, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci’nin ziyarete katılaamayacağı öğrenildi. DEİK Türk İran İş Konseyi Başkanı Bilgin Aygül, "Sayın Bakan katılamıyor, forum toplantısını erteledik" dedi. Edinilen bilgilere göre daha dar kapsamlı bir heyet ziyareti ile Türk Ticaret Merkezi'nin açılması değerlendiriliyor.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Tahran çıkarması için uzun süredir hazırlık yapıyordu. İş dünyası temsilcileri daha önceden planlanan ve Tahran’da yapılacak Türk- İran İş Forumu’nu 25 Şubat’ta gerçekleştireceklerdi. Foruma 100’ün üstünde firmadan katılımcı olacağı teyit edilirken, Türk heyetinin 250 kişiden oluşması öngörülüyordu. Foruma Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci’nin ve İran Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanı M. Rıza Nimetzade ile İran İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Mahmut Vaizi’nin de katılması bekleniyordu. Ancak karşılıklı sert açıklamalar sonrası durum değerlendirmesi yapıldı. Bakan Zeybekci’nin katılımı iptal oldu. Bununla birlikte gezinin de iptali yönünde fikir birliği oluştuğu öğrenildi.

İş dünyasının İran pazarına olan iştahı, bu gezinin düzenlenmesinde etkili olmuştu. DEİK’ten söz konusu gezi için yapılan çağrıda şu ifadelere yer verilmişti:

“P5+1 ülkeleri ile İran arasında yapılan görüşmeler ve İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması ile birlikte İran’da başta enerji, petrokimya, madencilik, inşaat, perakende, lojistik ve turizm/otelcilik olmak üzere birçok sektörde yeni işbirliği fırsatları doğdu. Bu fırsatların değerlendirilmesi ve Türk firmalarının İran pazarında daha aktif yer alarak önümüzdeki iki yıl için belirlenmiş olan karşılıklı 30 milyar dolarlık ticaret hedefinin yakalanabilmesi adına söz konusu toplantı büyük önem arz ediyor. Yaptırımların kaldırılması ile birlikte GSYİH’nın 2016-2017 döneminde yüzde 5 oranında büyümesi bekleniyor. Bu bağlamda, İranlı üst düzey işadamları ile ikili görüşmeler düzenlenecek.”

TTM’ye gönderilen mallar, gümrüğe takıldı

Siyasi gerilimin artması ile Türkiye’nin 2023 hedefl erine destek olması için Aralık 2014’te çıkarılan bir kararla kurulmasının yolu açılan Türk Ticaret Merkezleri'nin (TTM) ilkinin faaliyete geçmesi de gecikecek gibi görünüyor. Uzun süredir ne zaman faaliyete geçeceği tartışılan merkezlerden ilk olarak İran’daki hizmete başlayacaktı. Gelecek cumartesi günü DEİK’in düzenleyeceği İran ziyareti sırasında Ekonomi Bakanı Zeybekci, İran’daki merkezin kurdelasını kesecekti. Açılacak TTM’nin 2 yıl içinde 30 milyar dolarlık ticaret hacminin yakalanmasına katkı sağlaması öngörülüyordu. İran pazarında son gerilimin öncesinde de iş dünyasının belirli sıkıntıları vardı. TTM’de yer alan firmalar Türkiye’den, TTM’de sergilemek için mal gönderdiğinde dahi gümrüklerde takıldılar. Ürünün ihraç edilmediğini bildiren firmalar, buna rağmen uzun süren prosedürlerle karşı karşıya kaldılar. Tahran’daki TTM’de son olarak Türk Hava Yolları (THY) 800 metrekarelik bir ofisi almıştı.

Siyasi gerilimin gelecek dönemde işlere yansıyıp yansımayacağını değerlendiren Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo, iki ülke arasında ısınan ilişkileri ‘siyasi cilveleşmeler’ olarak niteledi. Kariyo, “İran’a yatırım hedeflerimizde değişikliğe gerek duymuyoruz. Bunu gündem maddesi bile yapmadık. Planlarımızı gerçekleştireceğiz” dedi.

Tahran, Tebriz, Meşed gibi kentlerde olduklarını söyleyen Damat markasının sahibi Orka Holding’in Genel Koordinatörü Osman Arar ise, “Şu anda 9 mağazamız var. Bu sayı yıl sonuna kadar 12’ye çıkacak. Biz hem Türkiye’ye hem de İran’a güveniyoruz. Temkinliyiz ama planlarımızda bir değişiklik olmayacak. İki dost ve köklü ilişkilere sahip ülkeyiz” dedi.

15 milyar dolardan fazla yatırım planlanıyor

• İlk mağazasını 2015’in aralık ayında açan Damat, ülkenin en önemli Türk markalarından. Damat şu an İran’daki 9 olan mağaza sayısını yıl sonunda 12’ye çıkaracak.

• Ambargoların kalkmasıyla İran’da hızlıca büyük bir master franchise ile anlaşan Penti, şimdiye kadar ülkede 7 mağaza açtı. Yıl sonuna kadar 13 mağaza daha açarak 2017’yi 20 mağaza ile kapatacak.

• İnci Deri, İran’da yeni mağazalar açmak üzere imza aşamasında. Ali Murat Kızıltaş, “Eğer sorunlar çözülürse çok kısa sürede ciddi bir mağaza sayısına ulaşırız, potansiyel büyük” dedi.
• BİM İran’da fırsat ve yatırım potansiyelinin belirlenmesi amacıyla, pazara yönelik araştırma çalışmalarını başlatmak ve gerektiğinde mağaza açmak için icra kurulunu yetkilendirdi.

• Eski Galatasaray Başkanı Ünal Aysal’ın şirketi Unit International, İran’a 7 doğalgaz kombine çevrim santrali kuracak. Toplam gücü 6 bin megavatın üstünde olması hedeflenen santral 4.2 milyar dolara mal olacak. Santrallerin inşaatına 2017’de başlanacak.

• Zorlu Grubu’na bağlı Zorlu Enerji İran’da yenilenebilir enerji yatırımı için görüşüyor. Güneş enerjisine yönelik yapılması hedeflenen yatırımın 100 MW’lık kurulu güce sahip olması planlanıyor.

• İstanbul Sanayi Odası, 10 milyar dolarlık bir projeyle organize sanayi böglesi kuracak. 500 hektarlık alana yapılması hedeflenen yatırım, İran’ın ilk yabancı OSB’si olacak.

• Sıla Grup, İran’da kamu-özel sektör işbirliğiyle gerçekleştirilecek 13 bin yataklı 13 dev hastane ihalesinde, toplam bin 750 yataklı ve yaklaşık 700 milyon dolar yatırım bedeli olan 2 hastanenin ihalesini kazandı.

• Türkiye’de dokuz oteli bulunan Kaya Grup, Tebriz’de 220 odalı ‘Kaya Laleh Park’ otelini yaz başında hizmete soktu. Firmanın planında Tahran’da da otel açmak var.

Koç’tan sonra Sabancı da direksiyonu İran’a kırdı

Kerim ÜLKER

Tahran-Ankara arasındaki siyasi ilişkilerdeki gerilim nedeniyle bazı şirketler planlarını tekrar gözden geçirmeyi düşünürken bazıları da anlaşma imzalamaya, projelerine kaldığı yerden devam ediyor. Bu sektörler arasında en dikkat çekeni ise otomotiv. Koç Holding’e bağlı Otokar, 40’tan fazla ülkeye ihraç ettiği Sultan’ın üretimi konusunda İranlı OGHAB Afshan Industrial and Manufacturing Co. şirketi ile anlaşma imzalamıştı. Yapılan anlaşmaya göre, İran’da satılacak Sultan otobüslerinin montajı, satış ve pazarlaması OGHAB tarafından yapılacak. Koç Holding’in başlattığı İran akımına şimdi Sabancı Holding de katılıyor.

Sabancı Grubu’na bağlı Temsa, İranlı yerel otomotiv firması Carmania Arvand, ile işbirliği anlaşması imzaladı. Anlaşmayı Carmania’nın direktörü Dariush Salimi anlaşmayı açıkladı. İran basınında yer alan bilgilere göre Carmania, ilk etapta Temsa markalı otobüs ve minibüs ithal edecek.

Araçların yerel pazara yönelik tasarımı da ihtiyaçlara göre değiştirilebilecek. Anlaşma ile ayrıca Temsa’nın yedek parça alımı ve temini de sağlanacak. Otobüslerin fi yatı ise 8.5 milyar riyal yani 223 bin dolar seviyesinde olacak.

Bir Türk markası daha üretim düşünüyor

Salimi, Temsa’yı işaret etmese de yerel otobüs üreticisi Shabab Khodro’nun bir Türk şirketi ile görüştüğünü açıkladı. Salimi, İranlı şirketle Türk fi rmanın üretim konusunda masada olduğunu belirtti. Bilindiği üzere geçen hafta Uluslararası Tahran Otomobil Fuarı, 12 yıllık bir aradan sonra tekrar İran’ın başkenti Tahran’da, Aftab Fuar alanında açıldı. Fuarda Türkiye’yi temsil eden tek otobüs üreticisi Temsa olmuştu.