Irak’ta kamu Türklere kapandı

Sercan AKINCI

İSTANBUL - Irak ile Türkiye arasında yaşanan siyasi gerginlik ekonomiye de yansıyor. Iraklı siyasiler Türk mallarına karşı boykot çağrısı yaparken, bunun uygulanabilir olmamasına karşın kamu ihalelerinde Türk şirketlerin saf dışı bırakılması bekleniyor. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Irak İş Konseyi ve Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜ- SİAD) Lojistik Sektör Kurulu Başkanı Emin Taha, Irak’ın bundan sonra kamu ihalelerini Türk şirketlere vermeyeceğini savunurken, devam eden işlerde bir sıkıntı çıkmayacağını fakat Musul operasyonu nedeniyle ödemelerin ertelendiğini söyledi. Türkiye- Irak Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TISİAD) Başkanı Nevaf Kılıç ise şubat ayından bu yana Irak’ın güneyine giden Türk mallarından 2 kez gümrük vergisi alındığını belirtti.

Iraklı siyasiler son dönemde Türkiye ile Irak arasında yaşanan siyasi gerginliklerin ardından Türk mallarına karşı boykot çağrısı başlattı. Irak’ta yayınlanan Al-Monitor gazetesinin “Irak Türkiye’yi boykot edecek mi?” başlıklı haberinde görüşlerine yer verilen Iraklı Parlamenter Ali Abd al- Salman, “Türkiye’nin askerlerini geri çekmesi için ekonomik boykot gerekiyor” ifadelerini kullandı. Irak Parlamentosu Al-Mouwaten bloku üyesi Rahim al- Darraji de “Türk mallarını sokaklarda yakın” çağrısında bulundu. Habere göre, bu çağrılar çok sınırlı da olsa halk nezdinde de karşılık bulmuş durumda. Haberde bazı Iraklıların ekonomik boykota başladığını ve Türk mallarına saldıranların olduğunu yazıldı. Irak Parlamentosu Ekonomi ve Yatırım Komitesi Üyesi Muhammed Abbas, “Türk mallarını boykot etmek, Irak’ın elinde bir baskı kartı olabilir” açıklamasını yaparken, Iraklı bazı ekonomistler de Irak’ın Türk mallarına boykot uygulamasının Türkiye ekonomisi üstünde önemli bir etki yaratabileceğini belirtiyorlar. Irak Eylül 2016 verilerine göre Türkiye’nin en büyük dördüncü ihracat pazarı. Bu yılın ilk 8 ayında Irak’a 5.9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirildi.

Basra ve Kerbela yönetimi yaptırımda kararlı

Irak’ta Türk ihracatçısını sıkıntıya sokacak kararlar sadece merkezi yönetimin gündeminde değil. Türk mallarına karşı Irak’taki yerel yönetimlerin de almış olduğu bazı kararlar var. Basra İl Meclisi aldığı bir kararla, Türk mallarının dolaşımını engelledi. Ayrıca 16 Ekim’de alınan bir kararla da Türk firmalarının yürütmekte olduğu işleri durdurma kararı aldı. Buna karşın uygulama henüz başlamadı. Kerbela İl Meclisi de Türk askerlerinin Irak’ta kalmaya devam etmesi halinde Türk şirketlerini sınırdışı etmekle tehdit etti. Bağdat İl Meclisi ise aralık ayında Türk ürünlerini boykot etme ve Türklere yeni işler vermemek için oylamaya gitmişti.

Ekonomik boykotu gerçekçi görmeyenler de var

Bu gelişmelere karşın Irak kanadından boykotun gerçekçi olmadığını ve uygulanamaz olduğunu savunanlar da var. Bu kanadın temel tezi ise “Ekonomik boykot uygulanması halinde Türkiye’nin de misilleme olarak su kaynaklarını kesme ihtimali”. Ayrıca Irak’ın Türkiye’den aldığı ürünlerin ikamesini başka bir yerden kısa sürede sağlamasının da mümkün olamayacağı belirtiliyor.

Irak Parlamentosu Ekonomi ve Yatırım Komitesi Üyesi Najiba Necib, boykotun istenilen etkiyi göstermeyeceğini düşündüğünü anlatıyor. Irak Komitesi Başkanı Ahmet Kanani de Irak’ın Türkiye’de milyonlarca dolarlık mal aldığını bunları ikame etmenin zaman gerektirdiğini ifade ediyor. Buna rağmen Kanani, Türk işadamlarına engellemelerde bulunmanın, Türk askerlerinin Irak’tan çekilmesi ve Türkiye’nin Irak’a karşı siyasetini değiştirmesi konularında olumlu bir adım olabileceğini bildiriyor.

İkinci Libya vakası yaşanıyor

Irak pazarını kaybediyoruz TISİAD Başkanı Nevaf Kılıç, Türkiye ile Irak arasındaki gerilimin bir süredir devam ettiğini hatırlatarak, şubat ayından bu yana Türk mallarından Kuzey Irak’a girerken gümrük vergisi alınmasına rağmen, aynı malların güneye gitmesi halinde 2’nci bir gümrük vergisi alındığını aktardı. Bunun sadece Türk mallarına uygulandığını anlatan Kılıç, “İlk yerden bin 500 lira gümrük alınıyorsa, örneğin Bağdat’ta bundan biraz daha fazla 2’nci gümrük vergisi alınıyor. Bu nedenle pazarı kaybetmeye başladık. İranlılar ve diğer körfez ülkeleri etkili olmaya başladı. Irak’a 2013 yılında 12 milyar dolar olan ihracatımız geçen yıl 8.5 milyar dolara düştü. Günlük 2 bin 300 TIR’ımız Irak’a giderdi. Bu rakam şu anda binin altında” diye konuştu.

MÜSİAD Lojistik Sektör Kurulu Başkanı Emin Taha da, Türk mallarına ve Türk iş adamlarına fiiliyatta boykot uygulamasının yer yer olduğunu dile getirdi. “Kamu ihalelerinde Türk şirketlere geçmiş olsun. Artık bize ihale vermezler” diyen Taha, buna karşın hali hazırdaki işlerin devam ettiğini aktarıyor. Bu konuda da Türk müteahhitler Libya’da karşılaştıkları sorunla bu sefer Irak’ta yüzyüze gelmiş durumda. Libya’da iç savaş nedeniyle Türk müteahhitlerin 20 milyar dolar civarındaki parası ödenememişti. Irak’ta işleri süren Türk müteahhitlere de Musul operasyonu gerekçe gösterilerek “DAEŞ ile mücadele ediyoruz, paramız yok” denilerek şu anda ödemeleri yapılmıyor. Taha, bu gelişmeye rağmen özel sektörün Türkiye’den mal almaya devam ettiğini kaydetti. Hatta ihracatta ufak da olsa yukarı yönlü bir kıpırdama olduğundan bahseden Taha, Musul operasyonu başlayınca yüzde 15’e varan ertelemeler olduğuna dikkat çekti. Operasyonun ardından bu durumun ortadan kalkacağını bildiren Taha, ihracatın tekrardan artışa geçeceğini anlattı.

Özel sektör kanadında ise bir boykot uygulanmasının mümkün olmadığını savunan Taha, Irak’ın Türklerden vazgeçemeyeceğini aktardı. Taha, Türk mallarının kısa sürede ikame edilemeyeceğini söylese de temkinli yaklaşarak, “Türk malı getirenin dükkanını kapatacağız derlerse, korkudan almayanlar olabilir” dedi.

Musul’un yeniden inşası için hazırlıklı olun

MÜSİAD Lojistik Sektör Kurulu Başkanı Emin Taha, Türk iş adamlarına Musul için hazırlıklı olmaları çağrısında bulundu. Operasyonun ardından Musul’u ziyaret edeceklerini bildiren Taha, bu ziyaret için mutabakatı sağladıklarını ve Musul’un ihtiyaçlarını yerinde göreceklerini söyledi. 7 Haziran 2014’ten bu yana Musul’a neredeyse hiç mal gitmediğini hatırlatan Taha, Musul’un yeniden inşası için şehir içinde 5- 6 milyar dolarlık iş olacağını ifade etti. Bu rakamın 10 milyar doları bulabileceğine dikkat çeken Taha, ilk aşamada acil mal ihtiyacının da 400- 500 milyon dolarlar seviyesinde olacağını belirtti. Taha, Musullu otoritelerle yaptıkları ön görüşmelerde, kurtarıldıktan sonra Musul’u Türk firmalarının ayakta tutması görüşü üstünde anlaştıklarını kaydetti.