Elektriğe, ucuz tarifeyle erişim şimdi mümkün!

İbrahim EKİNCİ 

Perakende elektrik piyasasında; tam serbestleşmeyi ev ve sanayi tüketicisinin indirimli elektrik almasını önleyen rekabeti bozucu uygulamalara önlem geliyor. 

İlk önlem de geldi. 4 Ağustos’ta yayımlanan “Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik bağımız perakende şirketlerinin bazı şikayetlerini ortadan kaldırarak piyasanın libarelleşmesi için önemli değişiklikler getiriyor. Yönetmeliğe göre bağımsız perakende şirketlerinin aboneleri de dahil sayaç okumalar 25-35 gün aralığında olacak ve bu şirketlerin müşterilerine de okuma bildirimi bırakılacak. Müşterilerinin okumaları 3 gün içinde EPİAŞ Piyasa Yazılımı’na yüklenecek. Bu sayede bağımsız şirketler de zamanında faturalama yapabilecekler. Bu işlemler dağıtım şirketleri tarafından yapıldığı için, bağımsız perakendeciler, kendi aboneleri için sayaç okumalarının geç yapıldığını, sisteme geç yüklendiğini, arızaların zamanında giderilmediğini, böylece tüketicinin bağımsız perakende şirketlerine abone olmasının caydırıldığını savunuyordu. 

Yeni yönetmeliğe giden yolu Rekabet Kurumu, EPDK, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği, Enerji Ticareti Derneği ve Elektrik Üreticileri Derneği’nin katıldığı çalıştay açtı. Çalıştayın 27 Temmuz’da açıklanan sonuç bildirgesine göre taraflar piyasada rekabeti bozan uygulamalara karşı yeni düzenlemeler ve uygulamalar konusunda anlayış birliğine vardı. 

Çalıştayın “Dağıtım ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Ayrı Ayrı ya da Etkileşim İçerisinde Gerçekleştirdikleri Davranışlar Sonucu Ortaya Çıkan Rekabet Sorunları” oturumunda “katılımcılar tarafından yapılan sunumlar ve tartışmalar çerçevesinde ulaşılan sonuçları yansıtan “Sonuç Bildirgesi” ne göre: 

Bildirge ne diyor? 

Serbestleşme sürecinde dağıtım şirketleriyle perakende satış faaliyeti gerçekleştiren GTŞ’lerin aynı ekonomik bütünlük içerisinde yer alması en önemli yapısal sorun. Özelleştirmede dağıtıcı ve perakendecinin mülkiyet ayrıştırmasına tabi tutulmayarak bütünleşik özelleştirilmesi, doğal tekel konumundaki dağıtım şirketlerine bağlı görevli tedarik şirketlerinin (GTŞ) bölgesel düzeyde pazar gücüne sahip olmaları sonucunu doğurdu. 

Özelleştirme sonrası 2013 yılında yapılan ayrıştırma da rekabet sorunlarını ortadan kaldıramadı. 

Geçiş maliyetlerini artırmaya dönük yerleşik şirket davranışları, bağımsız tedarik şirketlerinin (BTŞ) rekabetini zorlaştırdı. GTŞ’lerin perakende satış faaliyeti gerçekleştirirken, dağıtım şirketinin dağıtım faaliyetinden kaynaklanan gücünden faydalanması; buna yönelik olarak sayaç okuma, arızalara müdahale, elektrik kesme gibi süreçleri perakende satışta bir avantaj olarak kullanması ve sunması, BTŞ’lerin piyasa faaliyetlerini zorlaştırdı. Benzer şekilde, dağıtım şirketlerinde bulunan piyasa bilgilerinin GTŞ’lerle ayrımcı bir şekilde paylaşılması, BTŞ’lerin eşit koşullarda rekabet etmelerini güçleştirdi. 

Bilindiği gibi özelleştirmede sonrası 21 dağıtım şirketinin her birinin aynı zamanda perakende satış şirketi kurması şikayetlere neden oldu. İddiaya göre pazara bağımsız şekilde giren yeni perakende şirketleri, dağıtım şirketlerine bağlı büyük perakende şirketlerinin “haksız rekabeti”yle karşılaştı. Dağıtıcılar, kendi perakende şirketlerine avantaj sağladı. 200’e yakın perakende şirketi zorluk çekti. Bunların bir kısmı kapandı. Halen 20’si aktif durumda. Oysaki özelleştirme ve perakende şirketlerinin piyasaya girmesinin amacı, “Rekabetçi piyasa yapısı tüketicilerin tercihlerini serbestçe yapabilmeleri üzerine kurulu olduğundan, perakende elektrik satış piyasasının rekabetçi işleyişi, en temelde tüketicilerin tedarikçi değişimlerini herhangi bir sorunla karşılaşmadan kolaylıkla yapabilmelerini” sağlamaktı. Ev veya iş yeri tüketicisi elektriğini istediği şirketten alacak, şirketlerin indirim ve promosyonlarından yararlanacak; tüketici birçok seçenek arasında tercih hakkına sahip olacaktı. Piyasaya giren bağımsız perakende şirketleri de indirimli fiyatlarla abone yapmaya çalıştılar. Ancak çok başarılı olamadılar. Çünkü sayaç bağlama, arıza giderme gibi işler dağıtım şirketlerinin üzerindeydi ve dağıtım şirketleri bu tip hizmetleri, kendi perakende şirketlerine avantaj sağlayacak şekilde kullandı.

Tedbir konusunda mutabakat 

EPDK’nın sağlayıcı değiştirmeyi kolaylaştıracak düzenlemeleri ile EPİAŞ’ın oluşturacağı tüketici portalının rekabetçi ortama katkı sağlayacağı belirtilen bildirgede şöyle denildi: “Bu noktada EPDK tarafından Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği ile Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde yapılan son dönem değişikliklerle olumlu anlamda mesafe kat edildiği ifade edilmelidir. Tüm bu sorunların çözümü için düzenleyici araçlar ile rekabet hukuku araçlarının işbirliği içerisinde kullanılması, teşebbüslerin uyum programları yürütmelerinin sağlanması ve tüketicilerin bilinçlendirilmesi ve güçlendirilmesine yönelik bir takım faaliyetlerin (kamu spotu vb.) kamu eliyle hayata geçirilmesinde yarar görülmektedir.” Bu kapsamda son yönetmelik değişikliği de olumlu karşılandı.

‘Tüketici de zarar görüyor 200 firmanın 180’i faal değil’

Daha önce kamu enerji şirketlerinde çalışan, konunun uzmanı ve halen Bağımsız tedarik şirketi (BTŞ) BİSEN’in Genel Müdür Yardımcısı Arif Aksam, “Piyasadaki tüm satıcılara eşit mesafede olması gereken elektrik dağıtım şirketleri kendi perakende şirketlerinin lehine piyasa faaliyetlerinde bulunuyor. Dağıtım şirketlerinin elemanları, perakende şirketlerinin elemanları gibi çalışarak elektrik satışı yapıyor. Diğer tedarikçilerin işlemlerini erteliyor, potansiyel müşterilerine yanlış bilgiler veriyor. Bizim gibi bağımsız tedarikçilerin sayaçılarını okuma işlemleri geciktiriliyor. ‘Başka tedarikçi fi rmaya geçen abonelerin arızaları giderilmeyecek’ gibi korku ve tehtit yayılıyor” dedi. Aksam’a göre bu durum bağımsız tedarik fi rmalarının yaygınlaşmasını ve sektörde kalıcı olmalarını engelliyor. Firmalar kendi projeksiyonlarındaki rakamlara ulaşamadıkları için maddi sıkıntılarla karşı karşıya kalabiliyor. Yerli hem de yabancı fi rmaların perakende sektörüne girişi gecikiyor. Aksam, “Sektörde şu anda lisanslı yaklaşık 200 fi rma var ancak bunların sadece 20’ye yakını aktif. Bunlar fi nansal planlama yapamıyor, sıkıntı yaşıyorlar. Ayrıca şu anda yaklaşık 4 milyon serbest tüketici hakkı olan müşteri var ancak sadece 2 milyonu bu hakkını kullanıyor” diye konuştu.

Yönetmelik ne getiriyor?

► Sayaçlar 25-35 gün aralığında okunabilecek. Daha uzun süreler için okuma yapılamayacak. 

► Bağımsız tedarikçilerinin müşterilerine okuma bildirimi bırakılacak. 

► Bağımsız tedarikçilerinin müşterilerinin okumaları 3 gün içinde EPİAŞ Piyasa Yazılımına yüklenecek. 

► Faturalarda ilgili yıldaki ve bir önceki yıldaki toplam tüketim bilgisi yeralacak. 

► Faturalarda müşterinin serbest tüketici olup olmadığı, serbest tüketiciyse bu hakkını kullanıp kullanmadığı bilgileri yeralacak. 

► İndirimli elektrik alan serbest tüketici için düzenlenecek olan faturalarda sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi, taahhüt süresi, cayma bedeli bilgileri yeralacak İndirimli elektrik alan serbest tüketicinin elektriği borçtan dolayı kesilemeyecek. 

► Serbest tüketici olmayan mesken aboneleri, kesim ve güvence bedeli mahsup işlemi yapılmadan icraya verilemeyecek. Verilirse oluşan masrafl ar müşteriden alınamayacak. 

►  Serbest tüketicilik hakkı ilgili kullanım yerine bağlı olacak, fiili kullanıcıdan ayrı değerlendirilecek.