Dış ticaret 'denge'sini kaybediyor

İSTANBUL - Merkez Bankası'nın geçen hafta içinde açıkladığı Mart-2011 cari açık rakamının da teyit ettiği ilk çeyrek verileri, dış ticarette rekor büyüklüklere ulaşan olumsuz bir seyre işaret ediyor. Açıklanan son verilere ayrıntılı olarak bakıldığında, ithalatın kriz öncesi dönemin ardından mart ayında yıllık bazda yeniden 200 milyar dolar sınırını aştığı görülüyor. Asıl rekorlar ise, son 12 aylık dış açık rakamında ve ithalatın ihracatı karşılama oranında gözleniyor. TÜİK'in açıkladığı verilere göre, dış ticaret açığı son 12 aylık dönem itibarıyla ilk kez mart ayında 80 milyar dolarlık sınırı aşarken, ihracatın ithalatı karşılama oranı da son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi.

Hafta içinde mart ayı cari açığına ilişkin yorumlarda her ne kadar, yabancı şirketlerin kâr transferlerinin-bir kerelik- etkisine ağırlıklı olarak işaret edildiyse de, yıllıklandırılmış rakamlar son bu dönemde dış ticaret dengesindeki bozulmanın büyük bir hızla devam ettiğini ortaya koyuyor. Mart-2011 itibarıyla dış ticarette dikkat çeken önemli noktalar şöyle:

İthalat artışı ihracatın iki katı

İhracatta son 12 aylık rakamlar itibarıyla aylık artış oranları bu yılın başından itibaren yüzde 1.5-1.7 arasında değişirken, ithalattaki ortalama artış yüzde 3 düzeyinde seyrediyor. Bu tablo, yılık bazda ithalat artışının ihracatın iki katı seviyesinde sürdüğünü gösteriyor. Yıllıklandırılmış 12 aylık periyotlardaki artış oranlarında da ihracatın yüzde15 civarındaki artışına karşılık ithalat artışının yüzde 35'e dayanması dikkat çekiyor.

Dış açıkta yeni rekor 83 milyar dolar

Mart ayında dış ticaret açığı ilk kez 80 milyar dolar sınırının üzerine çıktı ve 83 milyar 662 milyon dolarla tarihi bir rekora imza attı. Yıllıklandırılmış veriler itibarıyla bir önceki dış açık rekoru 76.1 milyar dolarla 2008 yılı Ağustos ayında kaydedilmişti. Açık, bu tarihten sonra hissedilmeye başlanan küresel krizin etkileri ve dış ticaret hacmindeki gerilemeye paralel olarak azalma trendine girmiş, Ekim-2009'da 36.5 milyar dolarak kadar inmişti. Bu tarihten sonra yeniden, ancak bu kez daha hızlı şekilde artışa geçen dış ticaret açığı 2010 yılında ocakta 40, mayısta 50, eylülde 60, aralık ayında da 70 milyar dolar sınırını aştı. Böylece dış açık, Mart-2011 dönemi itibarıyla yıllıklandırılmış rakamlar bazında son 15 ayda ikiye katlanmış oldu.

Karşılama oranı da alarm seviyesinde

Dış açığın artışına balı olarak ihracatın ithalatı karşılama oranında negatif bir seyir dikkati çekiyor.

Martta aylık bazda yüzde 54.7 seviyesine kadar gerileyen karşılama oranı, son 12 aylık rakamlar itibarıyla da aynı dönemde yüzde 58.8'e indi. Bu rakamlar aylık bazda Ağustos-2006'dan, son 12 aylık dönemler itibarıyla da kriz dönemi Nisan-2001'den bu yana kaydedilen en düşük rakamı ifade ediyor. Ekonominin dışa açıldığı 1980'den bu yana, Türkiye'nin ihracatının ithalatını karşılama oranı ortalama olarak 60-80 arasında değişen rakamlarda seyrediyor.