Dış inşaat geliri 13 yıl geriye gitti

İBRAHİM EKİNCİ

Dikkatler büyük kayıp yaşayan turizm sektörü üzerinde ancak yurtdışı müteahhitlik sektörünün de bu yılı büyük kayıpla kapatması muhtemel. Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre ilk altı ayda alınan işlerin değeri 2.8 milyar dolarda kaldı. İkinci yarıda da bir bu kadar, hatta biraz daha fazla iş alınsa dahi, yıllık bazda toplam gelir 7 milyar dolar seviyesinde kalacak. Bu da sektörün 13 yıl geriye gittiğini, 2016’yı, sürpriz gelişmeler olmazsa 2003 yılı seviyelerinde, bir başka ifadeyle 15 milyar dolar kayıpla kapatacağını gösteriyor. Sektör 2005’te 10 milyar dolar sınırını aşmış, son 10 yıldır da 20 milyar doların altına hiç düşmemişti.

Bir başka olumsuz gelişme daha var. O da alınan projelerin ortalama büyüklüğü. Sektörün yurtdışında aldığı işlerin ortalama büyüklüğü 2015’te ilk kez 100 milyon dolar barajını aşmıştı. Bakanlık verisine göre, bu yıl 62 milyon dolara geriledi. Yani hem toplam iş hacminde kayıp yaşandı, hem de alınan işlerin ortalama büyüklüğü düştü.

20 milyar doların altına düşmedi

Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörü 2005 yılında toplam üstlenilen proje bedelinde ilk defa 10 milyar dolar sınırını aştı. Son 10 yıldır 20 milyar doların altına hiç düşmedi. 2012 ve 2013'te 30 milyar dolarla tarihindeki en yüksek rakama ulaştı. 2014’te 26.5 milyar, 2015’te 22.5 milyar dolarlık iş aldı. Şimdi 6 - 7 milyar dolar seviyesi konuşuluyor. TMB yönetiminin analizine göre, "Proje tutarının geçmiş yılların belirgin şekilde altında kalması, sektörün ana pazarlarındaki sorunlardan kaynaklanıyor."

Irak ve Libya gibi bazı pazarlarda siyasi sorunlar yaşandı. 2015 yılında 5.4 milyar dolar iş alınan Rusya pazarı uçak krizi sonrası kapandı. Yine Rusya ve Türkmenistan gibi bazı pazarlarda da enerji fiyatlarının düşmesi, bu ülkelerde gelir kaybı yarattı, projelerin azalmasına yolaçtı.

Masada imzaya hazır işler var

Rusya ile ikili ilişkilerdeki normalleşme sonrası Rusya pazarının yeniden açılacağı beklentisi var. Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Mithat Yenigün, daha önce DÜNYA’ya yaptığı açıklamada “2 milyar dolarlık işimiz imzaya hazır" demişti. Kuruluşun yönetimi Rusya ile ilişkilerin normalleşmesinin önemine vurgu yaparken, uluslararası finansman koşullarının zorlaştığı bu dönemde yeni pazarlara yönelik finansmanda Türk Eximbank'ın yanı sıra Afrika, Asya kalkınma bankaları, EBRD gibi kuruluşlarla işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine dikkat çekti.

Varlık Fonu, sektörün önünü açar

TMB analizine göre, Türkiye Varlık Fonu da eğer ‘etkin, şeff af ve sürdürülebilir bir rota çizilip uygulanırsa’ altyapı yatırımlarını ve inşaat sektörünü desteklemek adına olumlu sonuçlar yaratabilir. Fon, ayrıca mevcut ve yeni pazarlara yönelik finansman temini konusunda da yurtdışı müteahhitlik hizmetlerine destek olabilir.

Bakanlık, ‘Sahra Altı Afrika’ diyor

Bu arada sektör için yeni pazar arayışları gündemde. Ekonomi Bakanlığı’nın çalışması da var. Bakanlığın sektörle ilgili analizinde şu tespitler yer alıyor: “Artan enerji talebi ile birlikte yüksek miktarda petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip Sahra Altı Afrika’nın yeniden yapılandırılmasında Türk müteahhitlerinin yer alması oldukça önem arz etmektedir. Zambiya, Çin (Hong Kong), Liberya ve Çad’ın da eklenmesi ile 109 ülkede proje üstlenen Türk müteahhitlerinin Sahra Altı Afrika ülkelerinde de yer alması yönünde çalışmalar artırılmıştır. Etiyopya, Ekvator Ginesi, Kongo, Mali gibi ülkelerde son yıllarda üstlenilen önemli projeler gelecekte bu coğrafyada daha önemli işler alınabileceğinin sinyallerini vermektedir. Ülkemizin Afrika Kalkınma Bankası üyeliğinin 2013 sonu itibariyle tamamlanması sonrasında anılan banka tarafından açılan ihalelere girme imkânı da potansiyelin daha etkin kullanılmasına fayda sağlayacaktır. Bakanlığımızca Sahra Altı Afrika’ya yönelik hedef ülke çalışması gerçekleştirilmiş olup, Etiyopya, Nijerya, Mozambik ve Gana öncelikli ülkeler olarak ön plana çıkmıştır. Etiyopya’ya, Nijerya’ya ve Mozambik’e ‘Müteahhitlik Heyeti Programı’ gerçekleştirilmiştir.”

Beklentiler olumlu

Öte yandan küresel inşaat sektöründe büyümenin yeniden ivme kazanması bekleniyor. ‘Global Construction Perspectives’ ve ‘Oxford Economics’in raporuna göre, gelecek 10 yılda küresel inşaat sektörü küresel gayri safi yurtiçi hâsıladan (GSYİH) daha hızlı büyüme gösterecek. 2010’da 7.2 trilyon dolar olan küresel inşaat sektörünün büyüklüğü 2020’ye kadar yüzde 67 artarak 12 trilyon dolara çıkacak. Ayrıca, gelecek 10 yılda inşaat sektöründe yapılacak toplam harcamanın büyüklüğü de 97.7 trilyon dolara ulaşacak. Aynı rapora göre, gelecek 10 yılda Çin inşaat sektörünün büyüklüğü ikiye katlanarak 2.5 trilyon dolara erişecek. Böylece küresel inşaat sektöründeki payı yüzde 21'e çıkacak. Rapordaki diğer bulgular ise şöyle: ABD ikinci sıradaki yerini koruyacak. Hindistan 2018 yılında Japonya’yı geçerek dünyanın üçüncü büyük inşaat sektörü olacak. Endonezya, Kanada, Avustralya ve Rusya’nın aralarında olduğu toplam 7 ülke 2020 yılına kadar sektörde sağlanacak büyümenin üçte ikisini gerçekleştirecek.

İki olay Rusya’daki işleri yarı yarıya azalttı

Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Okay, özellikle Rusya’da çalışan Türk şirketleri için iki olayın olumsuz etki yaptığını söyledi. Bunlardan birinin uçak düşürüme olayı, diğerinin ise Batı ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar olduğunu kaydeden Okay, “Ayrıca düşen petrol fiyatları da yatırımları olumsuz etkiledi” dedi. Uçak düşürme olayından sonra Türk firmalarının yeni iş almak yerine ancak ellerindeki işlere devam ettiklerini anlatan Okay, “Yaptırımlar sonrası birçok Batılı firma, ülkede yatırım yapmayı bıraktı. Düşen petrol fiyatları da yatırımları düşürdü. İş yaptığımız Rus oligarklar yatırımlarını erteledi. Rusya’da aldığımız işler yarı yarıya azaldı. Ancak ilişkilerimiz devam ediyor. Bu süreçte yeni işler almayı da bekliyoruz. Ayrıca firma olarak İngiltere ve Amerika gibi alternatif pazarlarda proje yapmaya başladık” diye konuştu.

‘Yeni pazarlar eskisinin yerini alacak’

Türk müteahhitlik firmalarının yurtdışı gelirlerinin yüzde 35’ini Irak, Libya ve Rusya’dan elde ettiğini aktaran Yenigün İnşaat Genel Müdürü Fikret Yenigün de bu pazarlardaki olaylarla birlikte inşaat firmalarının cirolarında yavaş yavaş düşüş yaşandığını söyledi. İlişkilerin ve Rusya ekonomisinin iyileşmesiyle işlerin yeniden düzeleceğini aktaran Yenigün, “Türk firmaları artık bu pazarlara alternatif olarak Sahra Altı ve Kuzey Afrika ülkeleri olan Libya ve Cezayir gibi ülkelerde iş almaya başladı. Buralardaki işler zamanla eskilerinin yerini alacak, eskiler de düzelecektir. Ciro düşüşü 2015’te de yaşandı. Dünyada genel bir düşüş var. Cirolardaki düşüşe rağmen dünyanın en büyük müteahhit firmalarının yer aldığı ENR listesinde yine ikinci sırada yer almamızda bunun göstergesi” yorumunu yaptı.