AR-GE harcamaları artsa da hâlâ AB ortalamasının gerisinde

Mehmet KAYA

ANKARA - Türkiye’de toplam AR-GE harcaması 2015 sonunda bir önceki yıla göre yüzde 17.1 artarak 20 milyar 615 milyon TL oldu. Böylece, ARGE yatırımlarının GSYH içindeki payı yüzde 1.06’ya yükseldi. 2014 sonunda bu oran yüzde 1.01 düzeyindeydi. Ancak artışa rağmen Türkiye bu alanda hâlâ AB ve OECD ortalamasının gerisinde.

TÜİK, Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması 2015 sonuçlarını yayınladı.

Buna göre, Türkiye’de toplam AR-GE harcaması 2015 sonunda bir önceki yıla göre yüzde 17.1 artarak 20 milyar 615 milyon TL’ye çıktı. Böylece, AR-GE yatırımlarının GSYH içindeki payı yüzde 1.06’ya yükseldi. 2014 sonunda bu oran yüzde 1.01 düzeyindeydi. Artışta ticari kesimin yatırımlarının yükselmesi etkili oldu. Toplam AR-GE harcaması içinde ticari kesimin payı 2014’te yüzde 49.8 seviyesindeyken, 2015 sonunda yüzde 50.01’e yükseldi. Türkiye AR-GE yatırımları artsa da AB ortalaması olan GSYH’nin yüzde 2’si ve OECD ortalaması olan GSYH’nin yüzde 2.3’ü seviyesinden uzakta. Kamu harcamalarında artış gözlense de özel sektörün AR-GE yatırımları daha hızlı yükseldi. Kamuda, tasarımın da teşvik kapsamına alınmasıyla, 2017’de ARGE ve inovasyon yatırımlarının TBMM’ye sunulan bütçede ödeneği 5.8 milyar TL olarak belirlendi.

Araştırmada, kamu, ticari sektör ve üniversitelerin faaliyetleri dikkate alındı. Toplam AR-GE yatırımlarını yüzde 50’si ticari kesim, yüzde 39.7’si yüksek öğretim kurumları ve yüzde 10.3’ü kamu tarafından yürütüldü. Bu harcamaların finansmanı ise yüzde 50.1 ile özel sektör, yüzde 27.6 ile kamu, yüzde 18.1 ile yükseköğretim, yüzde 3.2 yurt içi diğer kaynaklar, yüzde 1.1 ile yurt dışı kaynaklardan sağlandı. Yapılan harcamaların yüzde 53.6’sı personel, yüzde 35’i diğer cari giderler, yüzde 8.3’ü makine-teçhizat, yüzde 3.1’i ise sabit tesis yatırımlarına yapıldı.

Personel sayısı arttı

Kişilerin AR-GE çalışma süresine bağlı katsayı olan Tam Zamanlı Eşdeğeri cinsinden AR-GE personeli sayısı yüzde 5.9 artarak 122 bin 288 kişiye ulaştı. Çalışanların yüzde 54.5’i ticari kesim ARGE faaliyetlerinde, yüzde 35.4’ü yükseköğretim kesiminde, yüzde 10.1’i kamu kesiminde çalıştı. TÜİK verilerine göre AR-GE personelinin yüzde 30.7’si kadınlardan oluştu. Yükseköğretim kurumunda eşit sayıya yakın yüzde 42.3 oranı yakalandı. Yüzde 25.8 kadın personel ile kamu, yüzde 24 olan ticari kesimden daha yüksek gerçekleşti.