Tarihi NATO zirvesi başladı

LİZBON-NATO devlet ve hükümet başkanları, bugün akşam saatlerinde Portekiz'in başkenti Lizbon'da toplanacak. NATO'nun geleceğinin şekillendirileceği zirvenin en önemli gündem maddesi ise Türkiye'yi de yakından ilgilendiren füze savunma sistemi olacak. 

NATO Zirvesi'nde Türkiye'yi Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün başkanlığında, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül'ün de bulunduğu bir heyet temsil edecek. 

Akşam saatlerinde başlayacak zirveye katılmak için NATO'ya üye devlet ve hükümet başkanları da Lizbon'a gelmeye başladı. Zirve dolayısıyla Lizbon'a gelen ilk lider Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai oldu. Karzai'nin ardından ABD  Başkanı Barack Obama, yerel saatle 11.00 (TSİ 13.00) sıralarında Lizbon havaalanına indi.

Türkiye'yi zirvede temsil edecek Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül'ün de içinde bulunduğu heyetin TSİ 16.00 dolayında Lizbon'a varması bekleniyor.

Zirvenin yapılacağı alanda NATO Genel Sekreteri Andres Fogh Rasmussen ve ev sahibi sıfatıyla Portekiz Başbakanı Jose Socrates tarafından karşılanacak 28 ülkenin devlet veya hükümet başkanları, akşam saatlerinde toplantılara geçecekler. 

Bu arada, zirve öncesinde yapılan toplantıların bugünkü gündemini NATO'nun yarın kabul etmesi beklenen "Stratejik Konsept" oluşturuyor. NATO üyesi 28 ülkenin teknik heyetlerince yürütülen  görüşmelerde, NATO ile AB arasında askeri işbirliği alanında "farklılıların tam olarak giderilmesinin beklenmemesi gerektiği, ancak ilişkilere soluk aldıracak adımlar atılması yönünde çalışıldığı" ifade edildi.

NATO Sözcüsü James Appathrai, birkaç saat içinde başlayacak NATO zirvesinde en önemli gündem maddesi olan füze savunma sistemiyle ilgili karar alınacağından emin olduklarını söyledi.

Appathurai, NATO üyelerinin füze savunması ve AB-NATO ilişkileri dahil tartışmalı tüm konularda "uzlaşmaya çok yaklaştıklarını" belirtti.

Sözcü, NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen'in NATO-AB ilişkilerinin geliştirilmesinde "siyasi açıklamalara değil gerçeklere" odaklandığını aktardı.

NATO Sözcüsü Appathurai, zirvenin bir diğer tartışmalı konusu nükleer caydırıcılık politikasıyla ilgili, nükleer silahsız bir dünya taahhüdü ve nükleer silahlar var oldukça NATO'nun da nükleer caydırıcılığa sahip olması şeklindeki 2 prensip arasında bir denge kurulacağına olan inancını vurguladı.

Öte yandan, zirve dolayısıyla Lizbon'da alınan geniş güvenlik önlemleri dikkati çekiyor. AB ülkeleri içinde serbest dolaşım hakkının tanındığı Schengen Antlaşması'nı geçici olarak askıya alan Portekiz, son 3 günde sınırlarda yapılan kontrollerde 151 kişinin ülkeye girişinin engellendiğini ve 17 kişinin de gözaltına alındığını duyurdu. Gözaltına alınanlardan bazılarının üzerlerinde NATO karşıtı pankartlar ile silah ve bıçak bulunduğu da açıklandı.

Portekiz polisi, Lizbon kentinde çok geniş güvenlik önlemleri alırken, toplantıların yapıldığı fuar alanının çevresi tamamen araç ve yaya trafiğine kapatıldı. Zirveyi izlemeye gelen gazetecilere tek bir noktadan giriş yaptırılırken, iki kez yapılan güvenlik kontrollerinde uzun kuyruklar oluşması tepki aldı. 

NATO karşıtı ilk gösteri dün gece Lizbon sokaklarında yapıldı. Çoğunluğu gençlerin oluşturduğu NATO karşıtı örgüt üyeleri, kentin merkezinde İttifakı protesto eden eylemlerde bulundu. Olaysız geçen ilk gösterinin ardından meydanlardaki kalabalığı coşturan bir konser de verildi. 

Kritik toplantıyı izlemek için çok sayıda gazeteci akredite oldu. Gazeteciler için zirvenin yapılacağı yerde basın merkezi oluşturuldu.

NATO zirvesine saatler kala, haftalardır süren müzakerelere rağmen, üye ülkeler arasında füze savunma sistemi ve NATO-AB ilişkileri gibi kritik konularda büyük görüş ayrılıkları henüz giderilebilmiş değil. Yeni stratejik konseptin kabul edilmesiyle NATO'nun gelecek 10-15 yılını şekillendirecek zirve öncesinde en önemli gündem maddesi olarak değerlendirilen füze savunma sisteminde Türkiye'nin beklentileri büyük ölçüde karşılanmış olsa da diğer üye ülkeler arasındaki tartışmalar hala sürüyor. Tüm NATO üyeleri, Türkiye'nin, füze savunma sisteminin herhangi bir ülkeye karşı olmadığı, savunma amaçlı olduğu, bir NATO projesi olarak tüm üye ülkeleri bütünüyle kapsaması şeklinde özetlenebilecek yaklaşımına prensipte destek veriyor. Bununla birlikte bazı Kuzey Avrupa ülkelerinin de desteklediği Almanya, füze savunma sisteminin sunacağı güvenlik garantisi nedeniyle NATO'nun nükleer caydırıcılık politikasının gözden geçirilmesini isterken Fransa ve ABD, füze savunmasının nükleer caydırıcılık politikasının alternatifi değil tamamlayıcısı olduğunu savunuyor.

Zirvenin Türkiye açısından önem taşıyan bir diğer gündem maddesi olan NATO-AB ilişkilerinde ise Ankara ve Avrupa başkentleri arasındaki büyük görüş farklılıkları sürüyor. NATO-AB işbirliğinin, uzlaşılmış çerçevede ilerletilmesine destek veren Türkiye bu kapsamda AB'nin taahhütlerini yerine getirmesini bekliyor. AB'nin Norveç örneğinde olduğu gibi kendi üyesi olmayan Avrupalı NATO müttefiki Türkiye'yi Avrupa Savunma Ajansı'na ortak üye kabul etmesi, Ankara'ya Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası'nda söz hakkı vermesi ve AB misyonlarına AB dışından en büyük katkıyı yapan Türkiye'yi operasyonların karar sürecine dahil etmesi gerekiyor. Kıbrıs Rum kesiminin tutumu nedeniyle bu konularda adım atamayan AB, Türkiye'yi suçlayarak sorumluluklarından kaçmaya çalışıyor. Türkiye ayrıca, AB'nin NATO'yla işbirliğini ilerletmek için bugüne kadar yeterli kararlılık göstermediğine dikkat çekiyor. NATO'nun yeni stratejik belgesinde AB'ye ''stratejik ortaklık'' atfetmesini isteyen AB'li NATO üyeleri Türkiye'yi yalnızlaştırma politikası izliyor. Ankara, NATO toplantılarında bile AB şapkasıyla konuşarak müttefikleri Türkiye'ye ''ortak'' muamelesi yapmaya kalkışan bazı Avrupalı üyelere her iki kurumun farkını anlatmaya çalışıyor. Diplomatik kaynaklar, NATO zirvesi öncesindeki anlaşmazlıkların ara formüllerle aşılarak yeni stratejik konseptin onaylanmasını bekliyor.

Tüm NATO üyelerinin ve topraklarının aynı güvenlik şemsiyesi altına alınması, Zirvenin en önemli gündem maddesi olarak görülürken,  ortak füze savunma sisteminde de, zirve öncesinde önemli mesafe kaydedildiği belirtiliyor.

Bütün bu gelişmeler, Türkiye'nin satın almayı planladığı yüksek irtifa hava savunma sistemini de gündeme getirdi.

Dünya genelinde, diğer bazı ülkelerin de bulunmasına rağmen, ABD, Rusya ve Çin gibi ülkelerin ürettiği füze tipleri başlıca alternatifleri oluşturuyor.

TSK envanterinde halen uzun menzilli füze ve hava savunma sistemi ise bulunmuyor. Türkiye, halen kısa menzilli hava savunma ihtiyacını Rapier ve kaideye monteli Stinger füze bataryalarıyla, orta menzilli hava savunma ihtiyacını ise modernize edilmiş I-Hawk füze sistemleriyle karşılıyor.

Yüksek irtifa uzun menzilli hava savunma sistemi, uzun menzilli füze tehditlerini Türk hava sahasına girmeden bertaraf etmeyi amaçlıyor.

Yüksek irtifa hava savunma sistemlerinin çalışma esasında ise düşman füzelerinin Türk topraklarını hedef aldığının tespit edilmesinin ardından, uyduların da yardımıyla, hava savunma sistemleri ve buna bağlı bataryalar çalıştırılıyor.

Hava savunma füzeleri, 50-300 kilometrelik bir alan içinde düşman füzelerini durdurabiliyorlar.